Чӑваш Енри ҫамрӑксене иртнӗ ҫулшӑн патшалӑх премине парассине ӗнер савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура пӗлтернӗ. Укҫана тивӗҫнӗ яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫа Правительство ҫуртне йыхравланӑ.
Преми илме 61 ҫын 34 ӗҫ тӑратнӑ. Тепӗр майлӑ каласан, темиҫе авторӑн пӗрлехи ӗҫӗ те пулнӑ. Сӑмахран, Чӑваш ял хуҫалӑх академийӗн «Агровыбор» пресс-центрӗн тӑрӑшулӑхне, унта «Агровыбор Чувашии» информаципе аналитика журналӗ кӑларса тӑнине палӑртнӑ.
Ҫамрӑксен патшалӑх премийӗн лауреачӗ ята иртнӗ ҫулшӑн пурӗ 29 ҫамрӑка пама йышӑннӑ. Вӗсем – тӗрлӗ отрасль пайташӗсем: литературӑпа ӳнер, культурӑпа журналистика, сывлӑха сыхлас ӗҫ тата спорт... Премие И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче тӑрӑшакансемпе вӗренекенсем уйрӑмах йышлӑн тивӗҫнӗ.
Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев ҫамрӑксен патшалӑх премине парасси ҫинчен калакан хушу кӑларнӑ.
2019 ҫулшӑн преми лауреачӗн ятне ӑслӑлӑх, техника тата производство енӗпе И.Н. Уляьнов ячӗллӗ ЧПУн органика тата фармаци химийӗн кафедрин ассистенчӗ Артур Григорьев тивӗҫнӗ; вӗренӳ, воспитани тата ҫамрӑксен политики енӗпе — «Power» чирлидинг командин пайташӗсем Екатерина Коршунова, Светлана Поясова, Станислав Пчелов, Наталья Брик, Иван Аргандеев; литература, культура тата ӳнер енӗпе — ЧПУн аслӑ шкулсем хушшинчи «Абрикос пахчи» театрӗн пайташӗсем Ксения Чайкова, Иван Тихонов, Андрей Почепа, Анна Микаелян; журналистика енӗпе — Чӑваш патшалӑх ял хҫуалӑх академийӗн «Агровыбор» пресс-центрӗн ӗҫченӗсем Светлана Филиппова, Александр Мареев, Анна Степанова, Анастасия Данилова, Анна Николаева; сывлӑх сыхлас енӗпе — ЧПУн ассистенчӗ, медицина наукисен кандидачӗ Сергей Кудряшов; ҫутҫанталӑка хӳтӗлессипе — «Хӗрлӗ хӗрес» обществӑн волонтерӗ Алена Ильгачева; физкультурӑпа спорт енӗпе — В.Н. Кочков ячӗллӗ 5-мӗш спорт шкулӗн спортсменки, киокусинкай енӗпе тӗнче чемпионачӗн бронза призерӗ Елена Зайковская; волонтер ӗҫӗ-хӗлӗ енӗпе — Шупашкарти нимеҫӗсен центрӗн пайташӗсем Анастасия Тарасова, Станислав Башмаков, Софья Павлова; патриот воспитанийӗ енӗпе — ЧПУн «Георгий ленти» шырав отрячӗн пайташӗсем Виктор Сорокин, Светлана Подилкина, Владимир Никифоров; ҫамрӑксен юхӑмне аталантарассипе — «Нимеҫӗсем-медиксем» организацин пайташӗсем Елена Антонова, Марина Смирнова, Мария Белова, Ангелина Николаева, Екатерина Иванова.
Чӑваш Енре ҫамрӑксен премине кама парассине палӑртма пуҫтарӑннӑ. Кун пирки Чӑваш Ен Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерстви пӗлтернӗ.
Ҫамрӑксен патшалӑх премине парассипе ӗҫлекен комисси ларӑвне Сергей Яковлев министр ертсе пынӑ.
Министр каланӑ тӑрӑх, 2019 ҫулшӑн преми илме 61 ҫын 34 ӗҫ тӑратнӑ. Комисси 29 ҫыннӑн ӗҫӗсене тишкерсе Чӑваш Ен Элтеперне пӑхса тухма ярса панӑ.
Ҫамрӑксен патшалӑх премине пирӗн республикӑра 19996 ҫултанпа параҫҫӗ. Вӑл пултаруллӑ ҫамрӑксене палӑртса вӗсене пулӑшма май парать тесе шухӑшлаҫҫӗ. Преми лауреачӗн ятне ӑслӑлӑхра, техникӑпа производствӑра, литературӑра, культурӑпа ӳнерте, вӗрентӳре, воспитани парас тата ҫамрӑксен политики енӗпе, журналистикӑра, сывлӑха сыхлассинче, патриотизм тата спорт енӗпе, нимеҫӗсен ретӗнче тӑрӑшакансем тивӗҫеҫҫӗ. Пӗр преми виҫи 50 пин тенкӗпе танлашать. Ӑна 10 сферӑри ҫамрӑка параҫҫӗ.
Асаилтеретпӗр, нумай пулмасть Виктор Аванмарт аван-премин 2020 ҫулхи лауриачӗн ятне пӗлтернӗччӗ. Ҫулталӑк пӗтессе кӗтмесӗрех вӑл ҫак ята Валери Туркай сӑвӑҫа парас тенӗ.
Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай хурав памасӑр тӑрайман. Хуравне вара сӑвӑлласа хатӗрленӗ:
ЧӖМПӖРТЕ ПУРӐНАКАН
ВИКТОР АВАНМАРТ «ХУДОЖНИКЕ»,
«КУПАРЧА» ПРОЕКТ АВТОРНЕ,
ХАЙӖН НӖРСӖР «ПРЕМИЙӖПЕ»
ҪЫНСЕНЕ «ЧЫСЛАС» ӖҪРЕ ӐНӐҪУ СУНСА
Купарчу сан илемлӗ, паллах!..
Ҫук кун пек купарча тек ниҫта та!
Питӗ лайӑх пӗлен эс ҫакна,
Питӗ лайӑх ҫакна ӑнланатӑн.
Купарчу сан илемлӗ, паллах!..
Купарча вӑл — этемлӗхӗн мулӗ!..
Упрасам эс ӑна, упрасам!
Кирлӗ чух вӑл мана кирлӗ пулӗ!
Чӑваш Енри спортсменка ирӗклӗ кӗрешӳре пысӑк кӑтартусемпе палӑрнӑшан премие тивӗҫнӗ. Мария Кузнецова тӗнче шайӗнчи ӑмӑртусенче те маттурлӑхне кӑтартнӑ.
Мария нарӑс уйӑхӗнче Италире спорт кӗрешӗвӗ енӗпе иртнӗ Европа чемпионатӗнче пӑхӑр медаль ҫӗнсе илнӗ. Унӑн ҫитӗнӗвӗсене кура ЧР Правительстви ӑна преми пама йышӑннӑ.
Мария Кузнецовӑна 50 пин тенкӗ преми парӗҫ. Кунсӑр пуҫне ӑна уйӑхсерен, 2021 ҫулхи ака уйӑхӗччен, 6500 тенкӗ парса тӑрӗҫ. Унӑн тренерӗ Ольга Смирнова та премие тивӗҫнӗ. Ӑна 25 пин тенкӗ парӗҫ.
Чӑваш Ен спортсменки Евгения Захарченко ӑмӑртусенче пысӑк кӑтартусемпе палӑрнӑшӑн премие тивӗҫнӗ. Документа ЧР Министрсен Кабинечӗн председателӗ Олег Николаев алӑ пуснӑ.
Пӗлтӗр кӗркунне Будапештра спорт кӗрешӗвӗ енӗпе ӑмӑрту иртнӗ. Олимп резервӗсен Шупашкарти В.М.Краснов ячӗллӗ училищинче ӑсталӑхне туптакан Евгения Захарченко 72 килограмм тайман виҫе категорийӗнче пӑхӑр медале тивӗҫнӗ. Ӑна ҫак ҫитӗнӳшӗн пӗр хутчен 35 пин тенкӗ преми пама йышӑннӑ.
Кунсӑр пуҫне спортменкӑна уйӑхсерен 6 пин тенкӗ преми парса тӑрӗҫ. Унӑн тренерне та хавхалантарӗҫ: 17,5 пин тенкӗ парӗҫ.
Паян Чӑваш Енри Журналистсен союзӗн премийӗсене 2019 ҫулшӑн кама парассине татса панӑ.
Н.В. Никольский ячӗллӗ премие «Хыпар» хаҫатӑн социаллӑ пурнӑҫ, культура тата спор пайӗн корреспонденчӗ Андрей Михайлов тивӗҫнӗ. Конкурса вӑл Чӑваш Енре пурӑнакан халӑхсем хушшинчи туслӑх ҫинчен каласа кӑтартакан материалсен ярӑмӗпе хутшӑннӑ.
Ҫемен Элкер ячӗллӗ премие «Чӑваш Ен» НТРК директорӗн ҫумне Александр Магарина пама йышӑннӑ. Александр Николаевич конкурсра Чӑваш Енри паллӑ культура, ӳнер, ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем ҫинчен «Самана» телепрограммӑсен ярӑмӗпе ҫӗнтернӗ.
Леонид Ильин премине Етӗрне районӗнчи «Ӗҫ ялавӗ» хаҫат редакторӗ Екатерина Казаковӑна тата «Чӑваш Ен» ПТРКн телекуравӗн продюсерне Екатерина Фоминана парӗҫ.
Премие илме конкурса хутшӑннисен тулли списокӗ кунта.
Раштав уйӑхӗн 24-мӗшӗнчи каҫхине районти Культура ҫуртӗнче районти Н. Янкас ячӗллӗ культура, литература тата ӳнер пӗрлӗхӗн 30 ҫулхи юбилейӗпе асӑннӑ пӗрлӗхӗн ҫӗнӗ лауреачӗсене чыслас енӗпе савӑнӑҫлӑ каҫ иртрӗ. Чӑн та, урамра ҫав тери пӑрлӑ пулнӑран унта пырса куракансен йышӗ пӗчӗкрех пулчӗ.
Каҫа районти Культура ҫуртӗнче вӑй хуракан Н. Янкас ячӗллӗ преми лауреачӗ Н.Филиппова уҫса йӗркелесе пычӗ. Правлени членӗсем пӗрлӗхӗн «Эпир — янкасҫӑсем» юррине (сӑвви — Н. Ершовӑн, кӗвви — И. Прокопьевӑн) шӑрантарнӑ хыҫҫӑн ҫӳлерех асӑннӑ пӗрлӗх председателӗ И. Прокопьев сӑмах илчӗ.
— 30 ҫул ӗнтӗ пӗрлӗх культура, литература тата ӳнер енӗпе пурӑнать тата ӗҫлет. Хальччен 89 уйрӑм ҫынпа 18 коллектив лауреат ятне илнӗ. Вӗсен йышӗ паян тата хушӑнать. Сумлӑ юбилей ячӗпе ӑшшӑн саламлатӑп сире, — терӗ Иван Афанасьевич.
Пуҫтарӑннисене район администрацийӗн пуҫлӑхӗ А.Н. Кузнецов ячӗпе унӑн ҫумӗ В. Иванов та ыр сунчӗ. Валерий Юрьевич Нестер Янкас бюстне Янкас ялӗнчи ҫӗнӗ клубра (вӑл ача сачӗн ҫуртӗнче пулать) вырнаҫтарасса каларӗ, ҫакна Красноармейски ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ П. Моисеев та ҫирӗплетрӗ.
Нестер Янкас ячӗллӗ пӗрлӗх 2019 ҫулшӑн литературӑпа ӳнерте тата культура аталанӑвӗнче палӑрнӑ пултаруллӑ ҫынсене Нестер Янкас ячӗллӗ Преми памашкӑн кандидатсем тӑратмашкӑн халӑх умне сӗнӳпе тухать. Кандидат ҫинчен калакан автобиографипе характеристикӑна тата ӑна тӑратакан организацин ыйтса ҫырнине Преми паракан комиссине 2019 ҫулхи раштавӑн 20-мӗшӗччен ҫитермелле.
Нестер Янкас ячӗпе хисепленекен преми тӗллевӗ ҫакӑн пек: чӑваш культурипе искусствине, литературипе чӗлхине аталантарас, культурӑпа истори палӑкӗсене упрас, халӑхсен туслӑхне ҫирӗплетес, ӳссе ҫитӗнекен ӑрӑва тӗрӗс-тӗкел воспитани парас, уйрӑм ҫынсен пултарулӑхне аталантарас, наци культурин ҫитӗнӗвӗсене халӑх хушшинче сарас енӗпе тунӑ ӗҫсемшӗн хавхалантарасси.
Премие чӑваш культурине, литературипе искусствине малалла аталантарас ӗҫре уйрӑмах палӑрнӑшӑн, республикӑмӑрти тата районти ял ҫыннисен тӗрлӗ социаллӑ сийӗн культура аталанӑвӗнчи халӑх пултарулӑхӗн хастарлӑхне ӳстернӗшӗн параҫҫӗ.
Премие уйрӑм пултаруллӑ ҫынсене, пултарулӑх коллективӗсене, шкулсемпе ача сачӗсене, патшалӑх предприятийӗсемпе учрежденийӗсене, коммерциллӗ фирмӑсене тата ӗҫ коллективӗсене пама пултараҫҫӗ.
Уильям Кэлин, Грэг Семенца американсем тата Аслӑ Британири Питер Рэтклифф кӑҫал Нобель премине тивӗҫнӗ. Вӗсем Чӑваш Енри тӗп халӑхӑн ӑруран ӑрӑва куҫакан чирне тӗпченӗ. Ӑсчахсем клеткӑсем юнри кислород шайне мӗнле витӗм кӳнине тӗпченӗ.
Вӗсене ҫак ӗҫе туса ирттерме чӑвашсен полицитемийӗ (кӗлетке ытлашши нумай хӗрлӗ юн клеткисем кӑларни) пулӑшнӑ. Кунашкал чир чӑвашсен, марисен тата удмуртсен ҫеҫ тӗл пулать. Полицитемие пула ҫынсен час-часах тромбоз пулать, ҫамрӑк чухнех ишеми, геморраги инсульчӗ аталанаҫҫӗ.
Ку чире иртнӗ ӗмӗрӗн 60-мӗш ҫулӗсенче Лидия Полякова гематолог тупса палӑртнӑ. 21-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнче вара ӑсчахсем ҫакӑ VHL ген мутацине пула пулнине палӑртнӑ.
-2.7 °C