Авӑн уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Хусанти метрора «Тӑван чӗлхесен пуйӑсӗ» ӗҫлеме тытӑннӑ. Вӑл ултӑ вакунран тӑрать, шалтан тата тултан наци паллисемпе илемлетнӗ. Проект авторӗсем темиҫе чӗлхепе усӑ курнӑ. Вӗсен йышӗнче чӑваш чӗлхи те пур.
Пуйӑс пассажирӗсем тутарла, вырӑсла, марилле, чӑвашла, мӑкшӑлла, удмуртла, грузинла, узбекла, азербайджанла, ытти чӗлхепе вулама пултараҫҫӗ.
Палӑртмалла: пуйӑс ҫулталӑк вӗҫӗччен маршрутпа ҫӳрӗ.
Паянхи ир тӗлне Мари вӑрманӗсенчи пушар сарӑлассине чарнӑ, ҫулӑма сӳнтернӗ. Халӗ 27 гектар ҫинче вӑрман уҫҫӑн ҫунмасть. Кун пирки кӳршӗри Инкеклӗ лару-тӑру министерстви пӗлтерет.
Халӗ пушарнӑйсем ҫулӑма ҫӗнӗрен алхасма парас мар тесе сыхӑ тӑраҫҫӗ. Пушар пулнӑ вырӑнсенче торфяниксем ҫине шыв тӑкаҫҫӗ, шурлӑхлӑ вырӑнсенче ҫӗре сухалаҫҫӗ.
Юлашки талӑкра 3 вертолет 222 тонна шыв сапнӑ. Паян 4 вертолет вӗҫнӗ, 105 техника, 500 ытла ҫын ӗҫленӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, паян, пӗлтернӗ тӑрӑх, Мари Элте ҫунакан вӑрмансен лаптӑкӗ чакнӑ. Малтан 54 гектар ҫӗр ҫинче ҫулӑм алхаснӑ пулсан халӗ – 27 гектар ҫинче.
Кӳршӗ регионта инкеклӗ лару-тару режимӗ вӑйра. Ҫунакан вӑрмана сӳнтерес ӗҫ малалла пырать. Пушарпа 1 пин ҫын кӗрешет. Ҫав шутра хӑйирӗкҫӗсем те пур. Ҫавӑн пекех 175 техника пушара сӳнтерет. РФ Инкеклӗ лару-тӑру министерствин Ка-32 тата Ми-8 самолечӗсем сывлӑшран ҫулӑм ҫине шыв тӑкаҫҫӗ. Тепӗр йывӑр 18 техника пушарпа кӗрешет.
Вӑрман ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ ялсем патӗнче ҫулӑм ан куҫтӑр тесе ҫӗре сухаланӑ, ҫынсене эвакуациленӗ.
Атӑл леш енче Мари вӑрманӗсем ҫунма тытӑннӑ. Пушар вӑйлах алхасать. «Ҫыхӑнура» форумра каҫхине ӳкернӗ сӑнсене вырнаҫтарнӑ. Сӑнсене Карась кӳлӗ патӗнче ӳкернӗ. Вӗсене пӑхсанах паллӑ: пушар питӗ пысӑк лаптӑкра алхасать.
Пушар лаптӑкӗ, шел те, пысӑклансах пырать. Ӗнер Сосновый Бор поселокӗнчи ҫынсене эвакуациленӗ.
Шупашкарта тӳррӗн каҫас тӑк ҫунакан вырӑн пирӗнтен 40 ҫухрӑмра.
Чулхула облаҫӗнче ҫул ҫинче камера фара ҫутмасӑр ҫӳрекен машинӑсене ӳкерме пуҫланӑ. Паллах, куншӑн хуҫине штраф килет.
Камера Чулхулари Комитерн урамӗнче вырнаҫнӑ. Вӑл утӑ уйӑхӗнченпе фара ҫутмасӑр ҫӳренӗ 7,3 пин машинӑна ӳкернӗ. Куншӑн 500 тенкӗ штраф тӳлеттереҫҫӗ.
Йӗркене пӑснӑ ҫак тӗслӗхсене ӳкерме камерӑна нейросетьсем пулӑшаҫҫӗ. Камерӑна кӑларнӑ предприятире пӗлтернӗ тӑрӑх, унашкаллипе кирек хӑш регионта та усӑ курма пулать – вырӑнти ҪҪХПИ йышӑнӑвӗ ҫеҫ кирлӗ.
Ҫапах водительсем тӗнче тетелӗнче кӑмӑлсӑрланнине палӑртнӑ. Вӗсен двигательпе ҫуталакан фарӑсем ӗҫленӗ, штраф вара килнӗ. Хальлӗхе пӑрахӑҫланӑ 48 тӗслӗх пирки пӗлтернӗ.
Чулхула облаҫӗнче пуҫ ҫапакан кӑпшанкӑ (выр. богомол) ӗрчеме пуҫланӑ. Кун пирки NN.ru портал пӗлтерет. Асхат Каюмов эколог пӗлтернӗ тӑрӑх ку ҫанталӑк ӑшӑнса пынипе ҫыхӑннӑ. Пуҫ ҫапакан кӑпшанкӑсем Раҫҫейре унччен кӑнтӑр тӑрӑхсенче ҫеҫ тӗл пулнӑ.
Асхат Каюмов каласа панӑ тӑрӑх пуҫ ҫапакан кӑпшанкӑсене Чулхула облаҫӗнче вунӑ ҫул каялла асӑрхама пуҫланӑ. Малтанах ку тӗлӗнмелле пулнӑ, халь вара вӗсене ҫак тӑрӑхра та тӗл пулнине хӑнӑхса ҫитнӗ ӗнтӗ. Ку кӑпшанкӑ ҫынсемшӗн сиенлӗ мар, чир-чӗр таврашне сармасть.
Кӳршӗ тӑрӑхри халӑх кӑпшанка ӳкерсе ыттисене кӑтартать. Вӗсене Чулхулари Сурӑмпа Щербинка микрорайонсенче, Ленин районӗнче асӑрханӑ. Ҫавӑн пекех кӑпшанка Дзержинскра, Городецра, Борта тата Чулхула облаҫӗн Вознесенски районӗнче курнӑ.
Чулхулари экзотариумра каласа панӑ тӑрӑх ку тӑрӑхри ҫанталӑк вӗсемшӗн ҫавах сивӗрех, ҫавна май хӗлле вӗсем ҫуртсен путвалне пытанаҫҫӗ, унта ҫӑмарта хураҫҫӗ. Вӑрмансенче вӗсем ҫук имӗш. Сӑмах май, пуҫ ҫапакан кӑпшанкӑ ҫӑткӑннисен йышне кӗрет, вӑл ытти кӑпшанкӑпа тӑранса пурӑнать.
Чӗмпӗрте пурӑнакан чӑваш хӗрарӑмӗ Фурашова Елизавета Алексеевна тухтӑр утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче 100 ҫул тултарчӗ. Вӑл Чӗмпӗр облаҫӗн Хисеплӗ гражданинӗ, Ленин орденӗн кавалерӗ, РСФСР тава тивӗҫлӗ врачӗ, хӑй вӑхӑтӗнче Чӗмпӗр хула Канашӗн депутачӗ пулнӑ.
Е.А.Фурашова хальхи Чӗмпӗр облаҫӗнчи Чӑнлӑ районне кӗрекен Анат Тимӗрҫен ялӗнче 1921 ҫулта ҫуралнӑ. 1945 ҫулта Воронеж медицина институтне хӗрлӗ дипломпа пӗтернӗ. Вӑл облаҫра неврологи службине уҫаканӗ пулнӑ, унта 35 ҫул тӗп врачра вӑй хунӑ. Тивӗҫлӗ канӑва тухсан тепӗр 35 ҫул ахаль врачра ӗҫленӗ. Пурӗ ун медицинӑри стажӗ 72 ҫул. Ҫав вӑхӑтрах вӑл 90 ҫул тултариччен Чӗмпӗр патшалӑх университетӗнче доцент пулнӑ. Пурӗ чӑваш хӗрарӑмӗ 40 ҫулта 400 невролог врач хатӗрленӗ, вӗсем хушшинче профессорсем те пур. Ун ачисем, мӑнукӗсем, кӗҫӗн мӑнукӗсем те медицинӑра вӑй хунӑ, халӗ те вӑй хураҫҫӗ. Пурӗ династин медицина стажӗ 300 ҫула яхӑн. Чӑваш хӗрарӑмӗн ячӗ легендӑсем хушшине кӗнӗ.
Совет саманинчен пуҫласа пӗр 20-30 ҫул хушши ҫуллахи тата хӗллехи вӑхӑтсемпе пурӑнтӑмӑр эпир. Ку куҫарусем урӑх пулмаҫҫӗ ӗмӗрте те!
Пӗртен-пӗр май-меслет — Мускав вӑхӑчӗпе сывпуллашасси! Вырӑнти вӑхӑтпа пурӑнма пуҫламалла пирӗн. Анчах, пирӗнтен хӗвелтухӑҫ енче вырнаҫнӑ регионпа Тутарстанпа! Тутарстанпа пӗрле вырӑнти вӑхӑтпа пурӑнма пуҫласан тин ку вӗр-ҫӗнӗ пархатарлӑх ӗмӗрлӗхе ҫирӗпленӗ!
Чӑннипех те, Тутарстан хӗвелтухӑҫ енчен Пушкӑртстан Республикипе чикӗленет. Пушкӑртстан Мускавран икӗ сехет малта пурӑнать (+2). Тутарстанӑн пӗр сехет малта пурӑнмалла-ха, ӗнтӗ, Мускав вӑхӑчӗпе пурӑнакан регионсенчен (+1). Темӗншӗн Тутарстанӑн Мускав вӑхӑчӗпе пурӑнмалла?
Чӑваш Республикинче вырӑнти вӑхӑт хуҫаланма тытӑнать, тейӗпӗр! Паллах, пурӑнӑпӑр пӗр ҫул. Кайран, каллех Мускав вӑхӑтне таврӑнма тивӗ, мӗншӗн тесен хирӗҫлекенсен йышӗ ӳссе кайӗ! Чукун ҫулпа Горький облаҫӗнчи Пильна станцийӗнчен Тутарстанти Свияжск станцине ҫити икҫӗр километртан ытларах мар республикӑмӑрӑн сарлакӑшӗ. Шӑмӑршӑран вырӑнти вӑхӑтпа пурӑнакан Чӗмпӗре ҫитме каллех Тутарстанӑн Ҫӗпрелӗ витӗр каймалла!
Чулхула облаҫӗнчи Кулебаки хулинче ҫитес уйӑхра II Микула патшан юланутлӑ пӗрремӗш кӳлепине вырнаҫтарӗҫ. Ӑна утӑ уйӑхӗн 17-мӗшӗнче хӗн-асап курнӑ сӑваплӑ Михаил (Гусев) храмӗ умӗнче лартӗҫ. Хальхи вӑхӑтра скульптурӑна хатӗрлесе пӗтерес ӗҫ пырать.
Кӳлепене хатӗрлеме халӑхран 5 миллион тенкӗ пуҫтарнӑ. Скульптура авторӗ — Ирина Макарова. Унччен вӑл Серафим-Дивеево мӑнастирӗ валли патша ҫемйин палӑкне ӑсталанӑ пулнӑ.
Храм настоятелӗ Николай Болдырев ӑнлантарса панӑ тӑрӑх, патшана вӗлернӗшӗн вырӑс халӑхӗ ҫине ылхан ӳкнӗ. Ун шухӑшӗпе вырӑс халӑхӗн 1613 ҫулхи Земски соборта Романовсен династине панӑ тупана сутнӑшӑн ӳкӗнес пулать. «Ваттисем каланӑ тӑрӑх, II Микулай мӗнле ҫын иккенне ӑнланса илеймесӗр Раҫҫей ура ҫине тӑмӗ. Эпир ҫылӑхлӑ, эпир тупа тунине сутнӑ», — ӑнлантарнӑ Николай атте.
Аса илтеретпӗр, II Микулай патшана Уралканаш йышӑнӑвӗпе 1918 ҫулта утӑ уйӑхӗнче, 16-мӗшпе 17-мӗш кун хушшинчи ҫӗр хушшинче персе пӑрахнӑ.
Ку вӑл юлашки вӑхӑтра патшасене чысласа лартнӑ пӗрремӗш палӑк мар. Нумай пулмасть, ҫӗртмен 5-мӗшӗнче, Питӗрте III Александра халалланӑ скульптурӑна уҫнӑччӗ. Палӑка уҫнӑ ҫӗре Владимир Путин Президент та хутшӑннӑччӗ.
Шупашкара Хусанпа ҫыхӑнтаракан юханшыв маршрутне уҫнӑ хыҫҫӑн (унта «Валдай» кимӗ ҫӳрӗ) Тутарстан влаҫӗсем те асӑннӑ маршрутпа хӑйсен пассажир карапне яма шухӑшлани пирки пӗлтернӗ. Кун пирки Чӑваш Ен Пуҫлӑхӗ Олег Николаев «Советская Чувашия» кӑларӑма панӑ интервьюра пӗлтернӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ журналистсен ыйтӑвне хуравланӑ май икӗ республикӑн тӗп хули хушшинче ҫӗртме уйӑхӗ вӗҫӗнче ҫӳреме пуҫлакан «Валдайсем» ҫинче билет хакӗ автобусринчен уйрӑлса тӑмӗ тесе пӗлтернӗ. Маршрутра хальхи вӑхӑтра Сӗнтӗрвӑрринче тата Куславккара чарӑнусене пӑхса хӑварнӑ, Сӗве ялӗнче те чарӑну тӑвасси пирки шухӑшлаҫҫӗ.
Кунсӑр пуҫне Олег Алексеевич юханшыв маршрутне Тутарстан влаҫӗсем те уҫма шухӑшлани пирки пӗлтернӗ. Кун валли вӗсем хальхи вӑхӑтра Ешӗл Варти А.М. Горький ячӗллӗ савутра тума пуҫланӑ «Чайка» караппа усӑ курасшӑн. Пахалӑхӗсене танлаштарсан ку карапсем «Валдайсенчен» миҫе ҫынна турттарма пултарассипе (176 ҫынна хӑйпе илейрет; «Валдай» вара 45 ҫеҫ) ирттереҫҫӗ, анчах хӑвӑртлӑх енӗпе вӗсем япӑхрах. «Чайка» сехетре 18 ҫухрӑма яхӑн хӑвалама пултарать пулсан, «Валдай 45-Р» шывай ҫунатлӑ кимӗ сехетре 65 ҫухрӑм таран вӗҫтерме пултарать.
+12.5 °C