Иртнӗ ҫул Хӗрлӗ Чутай районӗнчи администраци ҫумӗнчи культура, спорт тата архив уйрӑмӗ Александр Самсонов ертсе пынипе республика пуҫлӑхӗн культурӑпа ӳнере пулӑшас енӗпе йӗркеленӗ конкурса «Мы помним, мы гордимся!» (чӑв. Эпир астӑватпӑр, эпир мухтанатпӑр!) ятлӑ проект тӑратнӑ, грант ҫӗнсе илнӗ.
Проекта Хӗрлӗ Чутай районӗнче ҫуралса ӳснӗ Алексей Логиновпа Иван Индряков Совет Союзӗн Паттӑрӗсене тата ҫак районта кун ҫути курнӑ пӗрремӗш ракетчиксене — Алексей Захаров, Иван Коннов тата Степан Плисов халалланӑ. Грантпа усӑ курса «Наши земляки-первые ракетчики Чувашии» (чӑв. Пирӗн ентешсем — Чӑвашри пӗрремӗш ракетчиксем), Иван Индряковпа Алексей Логинов кун-ҫулне сӑнлакан брошюрӑсем пичетленӗ, темиҫе районта вырӑнти артистсемпе хатӗрленӗ патриотикӑлла концерт программипе сцена ҫине тухнӑ. Концертне ятарлӑ диск ҫине ҫырса пичетленӗ. Асӑннӑ паттӑрсем — Индряков та, Логинов та — пуш уйӑхӗнче ҫуралнӑ: Захаров 5-мӗшӗнче 100 ҫул тултарнӑ, Иван Коннов ракетчик вара пушӑн 17-мӗшӗнче пурӑннӑ пулсан 100 ҫул тултарнӑ пулӗччӗ.
Шӑпах ҫавӑнпа ӗнер хӑнасем районти музей залне пуҫтарӑннӑ.
Чӑваш халӑх ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗ пуш уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Пӗрремӗш тӗнче вӑрҫинче пуҫ хунӑ чӑвашсене халалласа ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх (практика) конференцийӗ ирттерет. Вӑл Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче 10 сехетре пуҫланмалла.
Пленарлӑ лару хыҫҫӑн конференци темиҫе секторта ӗҫлемелле: вӑрҫӑ ҫапӑҫӑвӗсене хутшӑннӑ ентешсем; вӑрҫӑ вӑхӑтӗнчи чӑваш ялӗ; вӑл вӑхӑтри общество пӗрлӗхӗсемпе влаҫ тытӑмӗсен ӗҫӗ-хӗлӗ; историллӗ литературӑри тата ӳнерти вӑрҫӑ сӑнарӗ.
Конференцин тӗллевӗ — Пӗрремӗш тӗнче вӑрҫи тӑрӑх ӑслӑлӑхпа тӗпчев ӗҫӗсене анлӑлатасси, таврапӗлӳ тӗпчевӗсене сарасси. Чи лайӑх ӗҫсене кайран кӗнекен те пичетлесе кӑларма шухӑшлаҫҫӗ.
Хутшӑнма кӑмӑллисем хӑйсен ӗҫӗсене duban55@mail.ru адреспа ярса пама пултараҫҫӗ. Ҫыхӑнмалли карас номерӗсем: 8-952-025-00-84, 8-903-065-00-14, 8-905-02702-02-97, 8-905-199-48-31.
Чӑваш Енре Аслӑ Ҫӗнтерӗве ирттермешкӗн хатӗрленеҫҫӗ. Уявра яланхи пекех ветерансене, тыл ӗҫченӗсене тата ыттисене чыслӗҫ.
Анчах кӑҫал уява ирттермешкӗн укҫа сахалрах уйӑрма палӑртнӑ. фронтовиксене, концлагерьте пулнисене, Раҫҫей Геройӗсене, Мухтав орденӗн кавалерӗсене чысламашкӑн 731,2 пин тенкӗ уйӑрмалла. Танлаштармашкӑн: пӗлтӗр ку тӗллевпе 1,84 миллион тенкӗ тӑкакланӑ. 2014 ҫулта та 1 миллион тенкӗ ытла уйӑрнӑ.
Урамсене, лапамсене ҫапӑҫусенче палӑрнӑ геройсен ячӗсене парас ӗҫе малалла тӑсаҫҫӗ. Сӑмах май, пӗлтӗр республикӑра Тӑван ҫӗршыв вӑрҫин 1,5 пин сусӑрӗ, 22 пин тыл ӗҫченӗ, салтаксен 5,6 пин тӑлӑх арӑмӗ, концлагерьте пулнӑ 84 узник пулнӑ.
Егоровсен аслашшӗ Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче хыпарсӑр ҫухалнӑ. Нумаях пулмасть Ҫӗмӗрле салтакӗн ӳт юлашкисене шырав отрячӗ тупнӑ.
Егоровсем ӑна тӑван тӑрӑхне илсе килсе пытарасшӑн. Анчах, ахӑртнех, ку ӗҫе вӗсен хӑйсен тума тивӗ.
Егоровсен аслашшӗ 1900 ҫулта ҫуралнӑ. Ӑна фронта 1942 ҫулта илсе кайнӑ. Ҫав ҫулах вӑл ҫухални пирки хыпар килнӗ. Арӑмӗ Матрона тата ҫичӗ ачи тӑлӑха юлнӑ. Вӑл вӗсене пӗчченех ура ҫине тӑратнӑ.
Ҫӗмӗрле салтакӗн ӳтне Ржев ҫывӑхӗнче тупнӑ. Вӑл кам иккенне капсула ӑшӗнчи хут тӑрӑх пӗлнӗ. Унта ун пирки ҫырни пулнӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкарти ҫар комиссариачӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, шыравра тупнӑ салтаксен ӳтне пытарас енӗпе вырӑнти администрацин ӗҫлемелле. Апла тӑванӗсен вӗсенчен пулӑшу ыйтмалла.
Нумаях пулмасть Етӗрне районӗнчи Кӑкшӑм ял тӑрӑхӗнчи Пӑчанар ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Чечен Республикинче службӑра тӑнӑ чухне пуҫне хунӑ Анатолий Геннадьевич Иванова (1976–1996) асӑнса йӗлтӗрпе чупассипе ӑмӑртусем иртрӗҫ.
Малтанах Кӑкшӑмри шкул ачисемпе тӗлпулу иртрӗ. Ачасем умӗнче районти салтак амӑшӗсен комитечӗн председателӗ Л. Егорова, салтакӑн амӑшӗ Калиса Иванова тата унӑн пиччӗшӗ Зиновий Иванов интернационалист ҫинчен каласа пачӗҫ.
Кӑҫалхи ӑмӑрту Анатолий ячӗпе 11-мӗш хут иртрӗ. Ӑмӑртӑва район шайӗнче ирттернӗ, унта районти тата кӳршӗри Хӗрлӗ Чутай тата Элӗк районӗсенчи 100 ытла спортсмен хутшӑннӑ.
VIP-ӑмӑртура малти вырӑнсене пурне те Хӗрлӗ Чутай районӗнчи «Нива» СХПК-ра тӑрӑшакансем ҫӗнсе илнӗ (ертӳҫи Владимир Мурайкин). Вӗсем Кӑшӑмри шкул директорне Андрей Иванова тата салтакӑн тӑванӗсене ӑмӑртӑва интереслӗ йӗркеленӗшӗн тав тунӑ.
Ӑмӑрту ҫӗнтерӳҫисене ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Валерий Павлов, райадминистраци пуҫлӑхӗ Владимир Кузьмин, Етӗрне районӗнчи ЧРООООИВА (чӑв.
Афганистан тата Ҫурҫӗр Кавказ ҫӗрӗсенче ҫапӑҫса паттӑрлӑх кӑтартнӑ ентешсем ҫинчен Елчӗк тӑрӑхӗн ҫынни Николай Малышкин «Чыслӑх салтакӗсем» кӗнекене пӗлтӗр кӑларнӑччӗ. Кӗнеке тишкерӗвне пӗлтӗр район центрӗнчи тӗп вулавӑшра халӑха пухсах хӑтлани пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Унта Елчӗк район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Н.П. Миллин, Афган вӑрҫин инваличӗсен районти пӗрлӗхӗн ертӳҫи, «Раҫҫей ветеранӗсен союзӗн» Елчӗк районӗнчи уйрӑмӗн ертӳҫи П.И. Анисимов тата ыттисем пухӑннӑччӗ.
Паян «Чыслӑх салтакӗсене» Чӑваш Республикин ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗн краеведенипе наци литературин пайӗнче хӑтланӑ. Кӗнеке авторӗ Николай Малышкин кӑларӑмри кашни ҫын пирки пӗрчӗн-пӗрчӗн материал пухни, кӗнеке кӑларассипе ҫыхӑннӑ ытти вӑрттӑнлӑх ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Ыран, нарӑс уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, 11 сехетре ҫӗнӗ шупашкарсем Мухтав аллейине митинга пухӑнӗҫ. Унта Сталининград патӗнчи ҫапӑҫура ҫӗнтернине асӑнӗҫ.
Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче унти ҫапӑҫу тӗлӗнмелле пӗлтерӗшлӗ пулнине историрен эпир аван пӗлетпӗр. 200 куна пулнӑ ҫапӑҫу — 1942 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 17-мӗшӗнче пуҫланнӑ та 1943 ҫулхи нарӑсӑн 2-мӗшӗччен тӑсӑлнӑ. Унти ҫапӑҫу хыҫҫӑн пирӗн ҫарсем хӳтӗленессинчен тӑшмана хӑваласа пырасси енне куҫнӑ.
Хальхи вӑхӑтра Ҫӗнӗ Шупашкарта Сталининградри ҫапӑҫӑва хутшӑннӑ пӗр ҫын кӑна пурӑнать. Вӑл — Михаил Степанович Чекменев.
Ыранхи митинга хулари тӳре-шара, яваплӑ вырӑнта тӑрӑшакан тӗрлӗ ҫын хутшӑнмалла, ҫапӑҫу паттӑрӗсене ӑшшӑн аса илсе сӑмах тухса каламалла.
Паян кун, кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче, шӑп та лӑп 72 ҫул каялла Ленинград хулине 900 кун хушши блокадӑра тытса тӑнӑ фашистсен 18-мӗш ҫарне ҫапса аркатнӑ. 2 миллион та 544 пин ҫын 900 кун хушши вӑрҫӑ нушисене тӳссе ирттернӗ. Пӗрремӗш ҫулхинех 252 пин Ленинград ҫынни выҫса, бомба-снаряд айне пулса вилнӗ.
Етӗрнери культура ҫурчӗ ҫумӗнчи Пичугина И.Г. ертсе пыракан театр ушкӑнӗ паян ҫак куна халалласа «На стульях» (чӑв. Пукансем ҫинче) ятлӑ спектакль лартса панӑ. Спектакльте ачасемпе танах аслисемпе те вылянӑ. Чуна тивмелли спектакльте Кирилл Назаров (Шурик), унӑн йӑмӑкӗ Серебрякова Юля (Таня) выляҫҫӗ.
Шурикпе Таня вилмен иккен, ватӑсем хӑйсем мӗнешкел хурлӑх тӳссе ирттернисене мӑнукне каласа параҫҫӗ. Юрий Тищенко (аслашшӗ), Анастасия Пичугина (Наташа мӑнукӗ) та спектакльти сӑнарсене чуна тивмелле сӑнарлаҫҫӗ.
Темӗнле йывӑр пулсан та Ленинград халӑхӗ ҫӗнтерӗве шаннӑ. 1944 ҫулхи кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче халӑх темиҫе ҫул кӗтнӗ ирӗклӗхе кӗтсе илнӗ! Ку спектакльпе ушкӑн республикӑра иртнӗ «Эхо Победы» (чӑв. Ҫӗнтерӳ ахрӑмӗ) фестивальте 2-мӗш вырӑн ҫӗнсе илнӗ.
Ржев хули патӗнче Хӗрлӗ Ҫарӑн пилӗк салтакӑн шӑммисене тупнӑ. Вӗсемпе пӗрле чӑвашла ҫырнӑ ҫыру пулнӑ. Ҫыру ҫинче адресӗ те, адресачӗ те ҫук. Хальлӗхе палӑртнӑ тӑрӑх салтак виллисем 139-мӗш дивизи шутне кӗнӗ. Вӗсем 1942 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнчи ҫапӑҫусенче пурнӑҫран уйрӑлнӑ.
Ҫак ял патӗнче 609-мӗш тата 718-мӗш стрелок полкӗсем ҫапӑҫнӑ.
Obd-memorial.ru сайтри информаци тӑрӑх ҫак вырӑнта 20 яхӑн чӑваш вилнине тата 20 яхӑн чӑваш салтакӗ хыпарсӑр ҫухалнине пӗлме пулать.
Ҫырӑва ачи ашшӗ патне янӑ пулмалла. 70 ҫул ытла ҫӗр айӗнче выртнипе хучӗн хӗррисем ҫӗтӗлнӗ. Таса хут пулманнипе ҫырӑва тырӑ валеҫнӗ списокӑн тепӗр енне ҫырнӑ. Унти хаш-пӗр хушаматсене вулама пулать.
Тӗплӗнрех солдат.ру канашлура ҫырнӑ. Тӑванӗсене тупса пулӑшма ыйтаҫҫӗ.
Аса илтеретпӗр, 139-мӗш стрелок дивизийӗ Шупашкарта йӗркеленсе вӑрҫа кайнӑ. Унта 70% таран чӑвашсем пулнӑ. Халӗ республикӑн тӗп хулинче пӗр урамӗ ҫак дивизи ячӗпе хисепленет.
Нумаях пулмасть Патшалӑх Думи «Ветерансем ҫинчен» федераци саккунне улшӑнусем кӗртнӗ. Халӗ Таджикистанра 1992–1997 ҫулсенче ҫапӑҫнӑ ҫынсем те ҫар ҫапӑҫӑвӗсен ветеранӗсен статусне илме пултараҫҫӗ.
Статуса илсен, паллах, ыттисем пек ҫӑмӑллӑхсем те пулӗҫ. палӑртмалла: ку Раҫҫейри 23 пин ҫар ҫыннине пырса тивет. Вӗсем ку таранччен ветерансен категорине кӗмен, мӗншӗн тесен вӗсем ҫар ҫапӑҫӑвӗсене хутшӑннине ниҫта та ҫырса пыман.
Алена Аршинова палӑртнӑ тӑрӑх, ку ыйтупа ун патне чылай ҫын килнӗ. Ҫав шутра — Чӑваш Енрисем те. Вӗсен ыйтӑвне тивӗҫтернӗ: халӗ Таджикистанра ҫапӑҫнисем — ветерансем.
Алена Аршинова ку ыйтупа 2013 ҫултах РФ хӳтӗлев министрӗ Сергей Шойгу патне ҫитнӗ. 2016 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа Таджикистанра ҫапӑҫнисем ветеран удостоверенине илме пултарӗҫ.
+0.3 °C