Чӑваш чӗлхине лайӑх пӗлекен ачасен «Ҫамрӑк ӑсчах — 2011» вӑйӑ конкурсӑн иккӗмӗш куҫӑм тапхӑрӗ акан 21-мӗшӗнче муниципалитетӑн пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан Красноармейски иккӗмӗш вӑтам шкулӗнче иртрӗ. Унта пӗрремӗш куҫӑмсӑр тапхӑрта ҫӗнтернӗ 68 вӗренекен хутшӑнмаллаччӗ. Шел пулин те, вӗсенчен 21 вӗренекен ҫеҫ иккӗмӗш тура килме май тупнӑ. Вӗрентекенсемпе вӗренӳ органӗсен яваплӑ ҫыннисем тӑрӑшнӑ пулсан майне тупма пулатчӗ пуль-ха... Ҫапах та Районсем хушшинчи V «Ҫамрӑк ӑсчах» инҫет вӑйӑ конкурс ӑнӑҫлӑ иртрӗ теме пулать. Финала 4 район ачисем (Красноармейски, Элӗк, Сӗнтӗрвӑрри тата Комсомольски) хутшӑнма пултарчӗҫ. Вӗрентекенсене тавах уншӑн. Тӑкаклӑ инҫе ҫула илсе тухса ачасен пӗлӗвне тӗрӗслес тата аталантарас текен вӗрентекенсем вӗсем. Ҫӗнтерӳҫӗ паллӑ. Вӑл — Красноармейски районӗнчи Трак чӑваш-нимӗҫ гимназийӗнче 10 класра вӗренекен Маркова Анна (вӗрентекенӗ — Кузьмина Юлия Егоровна).
Перекет банкӗн (Сбербанкӑн) Елчӗкри уйрӑмӗнче уйӑх ытла банкомат чӑвашла ӗҫлени пирки ман пӗлӗш Алексей Сарханов (пирӗн сайтра alexei ятпа паллӑ) пӗлтерчӗ — укҫа илнӗ чухне виҫӗ чӗлхе суйлама май пур: вырӑсла, акӑлчанла тата чӑвашла. Пӗрле ярса панӑ сӑнӳкерчӗксем те кӑна ҫирӗплетеҫҫӗ. Вӗсен пахалӑхӗ лайӑхах мар пулин те чӑвашла куҫарӑвӗсем курӑнаҫҫӗ.
Ку информаци тӗрӗс е тӗрӗс марри пирки Перекет банкӗн филиалне ятарласа шӑнкӑравласа пӑхрӑм. Ҫыхӑнасси хӑвӑрт пулмарӗ пулин те ҫур сехет тӑрмашнӑ хыҫҫӑн мана пресс-службӑпа ҫыхантарчӗҫ. Тӗрӗс иккен. Ирина Ивановна (манпа вырӑсла калаҫрӗ) каланӑ тӑрӑх, банкоматсене чӑвашла куҫарнине Чӑваш Республикин чӗлхесем пирки калакан саккуна шута илсе хатӗрленӗ. Хальлӗхе эксперимент пек ҫеҫ тунӑ — чӑвашла куҫарӑва халӑх епле йышӑннине тӗрӗслеҫҫӗ (хӑш-пӗр куҫарусене хӑнӑхма тивӗ). Уйӑх ытла иртнӗ вӑхӑтра (нарӑсӑн 21-мӗшӗнче пуҫланӑ) йӑнӑшсене тупса палӑртакансем чылай пулни пирки те пӗлтерчӗ Ирина Ивановна. Калаҫӑва вӗҫленӗ май вӑл чӑвашла пӗлекен банкоматсем ӑҫта вырнаҫни пирки асӑнчӗ — тӗрӗслеве пурӗ 10 банкомат хутшӑнать иккен.
Раштавӑн 10-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх университетӗнче унчченех палӑртнӑ йӗркепе килӗшӳллӗн «Интеграция школы и вуза как основы системы непрерывного образования» (чӑв. «Шкулта аслӑ пӗлӳ паракан заведени — пӗр татӑлмасӑр вӗренмелли системӑн никӗсӗ») ятлӑ конференци иртрӗ. Чӑваш филологийӗпе культура факультетне Элӗк районӗнчи шкулсен директорӗсем пуҫтарӑнчӗҫ. Килсе ҫитнӗ шкулсенчен ҫаксем пулчӗҫ: Юнтапари, Чӑваш Сурӑмӗнчи, И.Я.Яковлев ячӗллӗ Элӗкри т.ыт. вӑтам шкулсем. Тӗлпулура паянхи кун шкулсемпе аслӑ шулсем умне тухса тӑнӑ проблемӑсене сӳтсе яврӗҫ. Вӗретекенсемпе преподавательсем кашниех хӑйӗн опычӗпе паллаштарчӗҫ. Тухса калаҫнисен сӑмахӗнче малашне пӗрле тачӑ ҫыхӑнса ӗҫлесен ҫеҫ ӗҫ кал-кал пырасса шанма пулать текен шухӑш палӑрчӗ.
Сивӗ... Сивӗ ҫанталӑк... Сивӗ ҫанталӑк ку ӑшӑ чӳк уйӑхне кӗтмен-ҫитмен пек килсе кӗчӗ, пӗр самантрах хӗл кунӗ тавралӑха хӑй аллине илчӗ. Хӑй ҫинчен асаилтерчӗ. Хӗл ҫитрӗ. Урамра та, календарьпе те. «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса...» литература ӑмӑртӑвӗн пӗтӗмлетӗвне тума та вӑхӑт ҫитрӗ. Унпа паллашнӑ май вӑл сире кӑшт та пулин ӑшӑтатех тесе шутлатпӑр. Сивӗ хӗл сивви те туйӑнмӗ...
Кӑҫалхи ӑмӑрту епле иртни самай пирӗн кӑмӑла кайрӗ. Малтанхисене вӗренӳ министерстви хутшӑнатчӗ пулсан, кӑҫалхи йӗркелӳҫӗсен шутӗнче вӗсем пулмарӗҫ. Вӗсене те ҫӑмӑлрах пулчӗ пулӗ, пире те ку самай ирӗк пачӗ. Вӗсем пӗлтернине кӗтмесӗр пӗтӗмлетӗве эпир паянах, раштавӑн пӗрремӗш кунӗнчех, пӗлтерме пултаратпӑр! Пурӗ 140 хайлав йышӑнтӑмӑр. Ытларах та ярса пачӗҫ ӗнтӗ, анчах та хӑшӗ-пӗрине, ӑмӑрту йӗрки-шывӗпе килӗшӳсӗр пулнӑран, йышӑнма май пулмарӗ. Чылайӑшӗ эпир фантастика конкурсне ирттерни ҫинчен манса кайнӑ пулас — пӗр чӗптӗм те пулин тупма май ҫуккӑччӗ. Эпир вӗсене йышӑнтӑмӑр, анчах та хайлавӗ темле чаплӑ пулсан та вырӑн памарӑмӑр.
«Элӗк районӗн литературӑпа краеведени музейӗнче» Карпеев С. А. коллекционер-энтомологӑн «Тӗнчери лӗпӗшсемпе нӑрӑсем» куравӗ иртет.
Чӑваш Енре 600 яхӑн тӗрлӗ лӗпӗше тӗл пулма пулать. Музейре вара 2500 яхӑн тӗрлӗ тӗслӗ лӗпӗш, 2000 тӗслӗ нӑрӑ тата 1500 яхӑн урӑх тӗслӗ хурт-кӑпшанкӑна кӑтартнӑ.
Курав авӑнӑн 6-мӗшӗнче уҫӑлнӑ. Халӗ зала тӑтӑшах шкул ачисем класӗпех пырса ҫӳреҫҫӗ. Вӗсене музей ӗҫтешӗсем тарават кӗтсе илеҫҫӗ, экспонатсем пирки тӗплӗн каласа параҫҫӗ.
2010 ҫулхи ҫӗртмен 25-27-мӗшӗсенче паллӑ вырӑс тӗпчевҫин, этнографӑн тата фольклористӑн Д.К. Зеленинӑн тӑван кӗтесӗнче — Удмурт Республикин Завьялов районӗнчи Люк ялӗнче — регионсем хушшинчи «Окно в небо» (Тӳпе чӳречи) V фольклор фестивалӗ иртрӗ.
Фестивале тӗрлӗ халӑхсен хушшинчи шанӑҫлӑхпа туслӑха ҫирӗплетес, пӗр-пӗрне лайӑхрах ӑнланас тӗллевпе ирттереҫҫӗ. Кӑҫал фестивалӑн тӗп теми «Халӑх йӑлине кӗнӗ вӑйӑсем» пулчӗ.
Фестивале Элӗк ял тӑрӑхӗн культурӑпа кану центрӗ ҫумӗнчи «Валинке» халӑх пултарулӑхӗн ушкӑнӗ те кайнӑ. Вӑл 17 ӗнтӗ хӑйӗн юрри-ташшисемпе ҫынсене савӑнтарать. Ушкӑн хастарӗсем Элӗк енчи чӑвашсен авалхи юрри-ташшине упраса хӑварас тӗлӗшпе нумай ӗҫлеҫҫӗ. Ача-пӑчана та хутшӑнтараҫҫӗ — вӗсем тем тесен те пирӗн пуласлӑх. Юлашки ҫулсенче «валинкесем» Чулхула, Сарӑту, Суздаль, Мускав, Питӗр, Богородск тата ытти хуласене ҫитрӗҫ, чӑваш юрри-ташшисемпе паллаштарчӗҫ.
Фестивале «Валинке» пушӑ кайман, вӑйӑсем хатӗрлесе кайнӑ. Унсӑр пуҫне ушкӑн хӑйӗн пултарулӑхне «Пурнӑҫа ырласа» ташӑ-кевӗ композицинче кӑтартрӗ.
Шупашкарта тӗрлӗ тӑрӑхри пултарулӑх ушкӑнӗсене пухнӑ «Раҫҫей ҫӑлкуҫӗсем» халӑх пултарулӑхӗн фестивалӗ пырать. Ҫак фестивале хутшӑнма «Влир» фламанд фольклор ушкӑнӗ кӑмӑл тунӑ. Аякри тухнӑ хӑнасем ҫӗртмен 21-мӗшӗнче Элӗке ҫитрӗҫ. Пултарулӑх ушкӑнӗ Бельги патшалӑхӗн Фламанд Брабанчӗ ҫӗрӗнче 1968 ҫулта йӗркеленнӗ. Ушкӑн пуҫаруҫи музыка инструменчӗсене нумай тӗпченӗ, кӗвӗсем хайланӑ. Бельги артисчӗсем Элӗкри культурӑпа кану центрӗнче фламанд халӑхӗн пултаруллӑхӗпе паллаштарчӗҫ.
Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Л.Читнаев коллектива ӑнӑҫу сунчӗ.
Бельгирен килнӗ коллективӑн ташшисем, тӗрлӗ инструментсемпе шӑрантарнӑ кӗввисем Элӗк районӗн ҫыннисене питӗ килӗшрӗҫ.
«Валинке» артисчӗсем фламандсене чӑваш ташшине вӗрентрӗҫ. Концерт вӗҫленсен, сывпуллашнӑ май, элӗксем Хӗвеланӑҫ Европӑран килнӗ ҫынсене асӑнмалӑх чӑваш тӗррипе капӑрлатнӑ парнесем пачӗҫ.
«Хыпар» хаҫат Элӗкре чӑваш эстрада юррисен регионсен хушшинчи «Вирьял шевлисем» черетлӗ фестивалӗ иртни пирки пӗлтерет. Ӑна ЧР Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен, информаци политикин тата архив ӗҫӗн министерстви, республикари Халӑх пултарулӗх ҫурчӗн пулӑшӑвӗпе Элӗк район администрацийӗ йӗркелет. 15 ҫул хушшинче унта 2500 юрӑҫ хутшӑннӑ. Вӗсем — Чӑваш, Тутар, Мари республикисенчен, Чӗмпӗр облаҫӗнчен.
Эстрада юрӑҫисене Элӗк район пуҫлӑхӗ Леонид Читнаев, ЧР культура министрӗн ҫумӗ Татьяна Казакова, Чӑваш Республикин халӑх пултарулӑх ҫурчӗн директорӗ Виктор Бондарев тата ыттисем саламланӑ.
Фестивале Чӑваш, Тутар республикисенчи, Чӗмпӗр облаҫӗнчи 16-35 ҫулсенчи 23 юрӑҫ хутшӑннӑ. Гран-прие Патӑрьел районӗнчи Алина Кудрявцева тивӗҫнӗ. Элӗк районӗнчи Анастасия Михайловӑна, Чӗмпӗр облаҫӗнчи Елена Васильевӑна, Тутар Республикинчи Ирина Морозкинӑна I, II, III степень Дипломсемпе чысланӑ. Куракансен кӑмӑлне кайнӑ Оксана Ласточкинӑна (Комсомольски районӗ), Алевтина Самаринӑна (Ҫӗмӗрле районӗ), Лира Ковалевскаяна (Вӑрмар районӗ) ятарлӑ парнесемпе хавхалантарнӑ.
Акан 14-мӗшӗнче ЧПУ-н чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн ӗҫченӗсем И.Я.Яковлев ячӗлле Элӗкри пӗтемӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта иртнӗ «Чӑваш чӗлхипе литературине наци шкулӗсенче вӗрентесси» ятлӑ ӑслӑлӑхпа практика конференци ӗҫне хутшӑнчӗҫ. Конференцине В.К. Волков шкул директорӗ уҫрӗ. Районти вӗрентӳ управленийӗн пуҫлӑхӗн ӗҫӗсене вӑхатлӑх пурнӑҫласа пыракан И.П. Ильина салам сӑмахӗ тухса каларӗ. Элӗк районӗнчи шкулсенче чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен учительсем умӗнче Г.А. Ермакова профессор «Чӑваш чӗлхипе литератури урӑ халӑх философийӗн тарӑнӑшне ҫитни» темӑпа, О.И. Печников доцент «Урок тӗллевӗсене палӑртассин уйрӑмлӑхӗсем» темӑпа, Г.Н. Семенова профессор «Чӑваш чӗлхи урокӗсенче сывлӑха упрамалли технологисемпе усӑ курасси» темӑпа, Э.И. Родионова аслӑ преподаватель «Литература вӗрентмелли теорин хӑш-пӗр енӗсем тата шкул вулавӗ» темӑпа, В.
Акан 13-мӗшӗнче чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче 44-мӗш ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ иртрӗ. Ҫулсеренех иртекен уява кӑҫал Аслӑ Ҫӗнтерӳренпе — 65 ҫул тата Чӑваш Автономи Республикине тунӑранпа 90 ҫул ҫитнине халалланӑ. Йӑлана кӗнӗ мероприяти студентсемшӗн те, аспирантсемшӗн те пӗлтерӗшлӗ. Шӑпах ҫакӑнтан пуҫланать те наукӑпа кӑсӑкланасси, малаллахи пурнӑҫа унпа ҫыхӑнтарасси. Никам та тӳрех преподаватель-профессор пулса тӑмасть. Ку шухӑша факультет деканӗ В.Г. Родионов та палӑртрӗ. Кафедра пуҫлӑхӗсем пурне те ӑнӑҫу сунчӗҫ.
23 секци ӗҫлерӗ, 300 ытла доклад. Вӗсен пахалӑхӗ ҫулсерен ӳссех, хутшӑнакансен ӑсталӑхӗ туптансах пырать. 2-4 докладпа калаҫма ӗлкӗрекенсен йышӗ те чылай. Кашниех хӑй пултарулӑхӗпе ӑс ҫивӗчлӗхне кӑтартрӗ.
Хӑнасем те йышлӑн килнӗ кӑҫал: Мари, Тутар, Удмурт университечӗсен тата Шупашкарпа Канашри педагогика колледжӗсен студенчӗсем, Г.
+0.3 °C