Тӗменти чӑвашсем Сурхури уявне анлӑн уявланӑ. Кун пирки вырӑнти ВГТРК-на кӗрекен «Регион-Тюмень» хыпарлать. Чӑвашсем тӗрлӗ районсенчен пухӑннӑ: Исетскинчен, Арамашевӑран, Тӗменрен. Кашни район хӑйсен йӑли-йӗркисемпе паллаштарнӑ.
Аса илтеретпӗр, Сурхури — авалтан пыракан чӑвашсен уявӗ. Енчен те маларах ӑна кун ӳсме пуҫласан ирттернӗ пулсан, хальхи вӑхӑтра, чӑвашсем православи тӗнне йышӑннӑ хыҫҫӑн, Раштавран Кӑшарниччен ирттереҫҫӗ. Сурхури ирттерме ӗлӗк ятарласа пӗр киле пуҫтарӑннӑ. Килтен киле пуҫтарнӑ апат-ҫимӗҫрен, сӑраран, тӗрлӗ апатран сӗтелҫи майланӑ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутар ял вулавӑшӗнче паян Христос ҫуралнине халалласа «Рождество идет, радость нам несет» (чӑв. «Раштав килет, пире савӑнӑҫ парнелет» ятлӑ уяв каҫӗ иртнӗ.
Хутарти чиркӳ ҫумӗнчи вырсарни ушкӑнне ҫӳрекен ачасемпе (ертӳҫи Озякова Л.И.) кунта ӗҫлекен Николаева А.Н., Шангеева А.А. вӗрентекенсем уява тӗплӗн хатӗрленни аван курӑнчӗ. Сӑмахран, Христос ҫурални ҫинчен хӑтлав (презентаци) та ӑсталанӑ.
пухӑннисен чӗринче икӗ пирӗшти ташлани, «Валенки» (чӑв. Ҫӑматӑ) ташӑ, Ҫӗнӗ Ҫула тата хӗле халалланӑ сӑвӑ-юрӑ, Хутарти культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Ӗмӗт» фольклор ушкӑнӗ «Сурхури» йӑли-йӗркипе паллаштарни асра юлчӗҫ.
Чӑваш наци культурин «Сӑвар» фончӗ ҫулсерен Сурхури уявне уявлать. Кашни ҫул ӑна «Ҫӑлкуҫ» кафере ирттереҫҫӗ. Ку йӑларан кӑҫал та пӑрӑнмарӗҫ.
Уява яланхи пекех ваттисен сӑмахӗнчен пуҫларӗҫ. Ку тивӗҫе 78 урлӑ каҫнӑ Виталий Станьял пурнӑҫларӗ. Хӑйӗн сӑмахӗнче вӑл ҫак уява Чемен картинче те (Шупашкар районне кӗрекен Станьял ялӗ ҫывӑхӗнчи этно-комплекс) уявласан аван пулни пирки каларӗ. Ҫавӑн пекех йӑлана пӑсмасӑр уявра «Алран кайми аки-сухи» юрӑ та шӑрантарчӗҫ. Пурте пӗрле пӗр харӑс юрларӗҫ.
Уйрӑммӑн Владимир Болгарскийпе Валерий Сунгуровӑн ӗҫне палӑртрӗҫ. Владимир Болгарский хӑй те уява ҫитнӗччӗ, сӑмах тухса каларӗ. Аса илтеретпӗр, Ҫӗнӗ ҫул умӗн вӗсем иккӗшӗ чӗлхене хӳтӗлесе Мускаври Патшалӑх Думи умне пӗчченле пикетпа тухнӑччӗ.
Уяв хаваслӑ иртрӗ. Чӑвашлӑх анинче тӑрӑшакансем пӗр-пӗринпе курӑнса калаҫма май тупрӗҫ, тутлӑ шӳрпепе хӑналанчӗҫ, мӑйӑрпа пӗҫернӗ пӑрҫа тутанчӗҫ, килте вӗретнӗ сӑрана та ӗҫсе пӑхрӗҫ.
Сурхури… Темиҫе ҫул каялла ҫак уява пирӗн ялта анлӑ паллӑ тӑватчӗҫ. Шел те, халӗ ку уяв манӑҫса пырать. Эпир ача чухне ҫветке чупаттӑмӑр. Аслисем те тӗрлӗ тум тӑхӑнса килӗрен ҫӳресе пӑрҫа сапалатчӗҫ. Эх, интереслӗччӗ мӗн тери! Хӑшӗ-пӗри сурхури ачисене кӗртес мар тесе алӑка питӗретчӗ. Урамра тӗл пулнӑ ҫынсене юр ӑшне чӑмтараттӑмӑр. Пӗррехинче ҫветке супса чутах шар кураттӑмӑр. Ун чухнехи пӑтӑрмаха аса илме кӑмӑллӑ мар та, ҫапах каласа кӑтартам. Хамӑр урам ачисем пуҫтарӑнтӑмӑр та пит-куҫа капрон чӑлхапа хупласа, тӑлӑп-пальто, ҫӑмат тӑхӑнса килӗрен кайрӑмӑр. Кашнин патне кӗрсе урайне пӑрҫа сапаларӑмӑр. Кӑштахран ял вӗҫне ҫитрӗмӗр. Виҫӗ-тӑватӑ пӳрт кӑна юлнӑччӗ кӗмелли. Ҫтаппансен тӗлне ҫитсен тӑпах чарӑнтӑмӑр. «Малалла каяр мар пуль, каялла ҫаврӑнса утар», - терӗмӗр. Пурте килӗшрӗҫ.
Юрать, малалла кайман. Эпир ун чухне 11-12 ҫулсенчи ачасем ҫеҫчӗ. Ун чухне кӳршӗ пӳрте кӗнӗ пулсан, тен, хӑрушӑ ӳкерчӗк курӑттӑмӑр. Шӑпах ҫав каҫ пӗччен пурӑнакан кинемее такам тискеррӗн вӗлернӗ. Тепӗр кунхине яла милици килсе ҫитрӗ.
«Ҫӑлкуҫ» кафере паян Сурхури уявӗ иртрӗ. Ӑна йӗркелекенӗ тата ирттерекенӗ — чӑваш наци культурин «Сӑвар» фончӗ. Пирӗн сайт вара информаци тӗлӗшӗпе пулӑшрӗ.
Уява Анатолий Кипеч ҫыравҫӑ уҫрӗ. «Эпир хӑюллӑ! Эпир никамран та вӑтанса тӑмастпӑр. Чӑвашӑн ун пек туйӑм пулмалла та мар! Чӑваш халӑхӗн нимӗнле халӑх умӗнче та парӑмӗ ҫук», — терӗ вӑл хӑйӗн сӑмахӗнче. Пурте пӗрле «Алран кайми аки-сухи» юрра тарса юрланӑ хыҫҫӑн Патшалӑх Думин депутачӗ Олег Николаев, Владимир Болгарский, Виталий Станьял, Николай Адёр тата ыттисем сӑмах илчӗҫ.
Тимӗр Тяпкин ҫавӑн пекех Сурхурине уявне ҫитеймен ҫынсен саламӗсене ҫитерчӗ: Юрий Зоринран, Атнер Хусанкайран, Олег Мустаевран, Николай Лукиановран.
Чӑваш халӑх сайчӗ уявра пире иртнӗ ҫулталӑкра пире самай пулӑшнӑ ҫынсене Хисеп хучӗсемпе чысларӗ. Чи малтанах Аҫтахар Плотников «Сӑвар» фонд ертӳҫине Тимӗр Тяпкина чыс турӗ. Ҫавӑн пекех сайта пулӑшса пынӑшӑн Владимир Болгарские тата хыпарсемпе пире пулӑшса пыракан Тимӗр Акташ журналиста Хисеп хучӗсемпе чысларӗ.
Сурхури уявӗ мӗнле иртни пирки тӗплӗнрех ятарлӑ статьяра паллашма май пулӗ.
Чӑваш наци культурин «Сӑвар» фончӗ кашни ҫул Сурхури уявне ирттерет. Кӑҫал та ҫак йӑлана пӗтересшӗн мар вӗсем, уяв шӑматкун, кӑрлачӑн 7-мӗшӗнче иртӗ. Сурхури сӑрине ӗҫме пурне те «Ҫӑлкуҫ» кафене 14 сехете йыхравлаҫҫӗ!
Ҫитрӗ, ҫитрӗ сурхури!
Сурхури, сурхури терӗмӗр,
Сурхури ҫитрӗ курӑнать.
Атьӑр тухӑр, ачасем,
Урам тӑрӑх кайӑпӑр,
Килӗрен киле ҫӳрӗпӗр,
Килӗрен кукӑль чӳклӗпӗр.
Чӑваш халӑх сайчӗ те, «Сӑвар» фонд та сире пурте ҫитсе пыракан Сурхури уявӗ ячӗпе саламлать!
Шӑмат кун, кӑрлач уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, Тӗмен тӑрӑхӗнчи чӑвашсем Сурхурине пуҫтарӑннӑ.
«Авалхи ҫак йӑларан чӑвашсемшӗн ҫулталӑк пуҫланнӑ», — тесе хыпарлать уяв пирки пӗлтернӗ май Тӗмен облаҫӗнчи наци ӗҫӗсен комитечӗ хӑйӗн официаллӑ порталӗнче.
«Сурхурине уявлама чӑвашсем чи пысӑк пӳрте суйласа илнӗ те унта пуҫтарӑннӑ», — уҫӑмлатнӑ тӑван халӑхӑмӑрӑн уявӗ пирки асӑннӑ тӑрӑхӑн влаҫ органӗсен порталӗнче. Тӗмен облаҫӗнче сурхурине ирттерме унти чӑвашсем «Строитель» наци культурисен ҫуртне пухӑннӑ. Уяврисем валли наци ӗҫми-ҫиминчен апат-ҫимӗҫ хатӗрленӗ. Пуянлӑхпа ӑнӑҫӑва палӑртакан тӗп символа — пӑрҫана та — сӗтел ҫине лартма манман. Пӑрҫа кукӑлӗ те пулнӑ.
Уявра ача-пӑча та савӑннӑ. «Ҫитрӗ Сурхури» ӳкерчӗксен конкурсӗнче ҫӗнтернисене парнепе хавхалантарнӑ.
Ӗнер Чӑваш Енри артистсем йӑлана кӗнӗ капустника пуҫтарӑннӑ. Вӑл Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче иртнӗ. Йӑлана кӗнӗ мероприятие Театр ӗҫченӗсен пӗрлӗхӗ йӗркеленӗ.
Актер капустникӗсен Сурхури каҫӗ — ҫулсерен йӗркелекен савӑнӑҫлӑ мероприяти. Ун вӑхӑтӗнче артистсем пӗр-пӗринпе пухӑнса савӑнаҫҫӗ.
Ӗнерхи хаваслӑ тӗлпулура вӗсене Чӑваш Енӗн культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Константин Яковлев, Театр ӗҫченӗсен пӗрлӗхӗн ертӳҫи Геннадий Медведев саламланӑ. Артистсене культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Константин Яковлев малашне те пултаруллӑ ӗҫлеме ырӑ суннӑ. Тата вӑл вӗсене чуна парса пурнӑҫлакан ӗҫшӗн тав тунӑ.
Уява халь ӗҫлекен артистсемсӗр пуҫне сцена ветеранӗсене те йыхравланӑ.
Сурхури кунӗнче Хӗрлӗ Чутай районӗнче йӑлана кӗнӗ йӗлтӗрҫӗсен ӑмӑртӑвӗ ирттернӗ. Райцентрӑн тӗп стадионӗнче иртнӗ ӑмӑртӑва район пуҫлӑхӗ Александр Степанов, администраци ертӳҫи Александр Башкиров, районти хӑшпӗр ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем те хаваспах хутшӑннӑ.
Сурхури уявӗ ячӗпе ирттернӗ мероприятире йӗлтӗрҫӗсем 1200 тата 1800 ҫухрӑма парӑнтарнӑ. Чи ҫамрӑк йӗлтӗрҫӗсем Владимир Кондратьевпа Ева Кутузова, ҫулӗсемпе чи аслисем Людмила Михуткинӑпа Валентин Харитонов пулнине районӑн официаллӑ сайчӗ пӗлтерет.
Ҫӗнтерӳҫӗсене Хисеп хучӗпе тата парнепе, 2-мӗшпе 3-мӗш вырӑн йышӑннисене Хисеп хучӗпе чысланӑ.
ЧНК ҫурчӗн аялти хутӗнче вырнаҫнӑ «Ҫӑлкуҫ» кафере «Сӑвар» фонд ирттерекен Сурхури уявӗ пулчӗ. Вӑл кашни ҫул кӑрлач уйӑхӗнче чӑвашсем паллӑ тӑвакан Сурхури уявӗ вӑхӑтӗнче иртет. Яланхи пекех кафен пысӑках мар банкет пӳлӗмӗнче халӑх йышлӑн пухӑнчӗ.
Сурхури уявне «Сӑвар» фонд ертӳҫи Тимӗр Тяпкин пуҫларӗ. Йӑли-йӗркине вара Виталий Станьял ӑсчах-таврапӗлӳҫӗ тытса пычӗ. Уявӑн сунӑм сӑмахӗсене каланӑ май вӑл ҫавра ҫӑкӑр касса пухӑннисене валеҫсе пама ыйтрӗ. Сурхури ҫакрине пурте тутанса пӑхрӗҫ. Ҫавӑн пекех сӑра куркине те пуҫласа ӗҫсе пачӗ.
Уяв кӗрекинче Виталий Станьял, Праски Витти тата Муркаш ҫӗрӗнчи икӗ паллӑ таврапӗлӳҫӗ ларчӗҫ — Мартыновпа Морозов. Сурхури уявне кӑҫал ентешлӗх пуҫлӑхӗсем те килчӗҫ. Вӗсен ячӗпе Юрий Зорин тухса калаҫрӗ, ҫулталӑк хушшинче ентешлӗхсем тӑрӑшнипе мӗнле ӗҫсем туни пирки каласа пачӗ. Мускаври чӑвашсен пӑлхар обществин ертӳҫи Владимир Болгарский тухса сӑмах каларӗ ҫеҫ мар, Праски Виттин пӗр картинине туянса ватӑ ӳнерҫе пулӑшу кӳчӗ.
Пухӑннисем Сурхури ячӗпе тутлӑ шӳрпе ҫирӗҫ, Николай Фомиряков тӗрлӗ инструментсеме кӗвӗ каланине итлесе савӑнчӗҫ.
-0.7 °C