Перу ҫӗршывӗн ҫурҫӗр енче археологсем чавса тӗпченӗ вӑхӑтра Вӑтам Сикан тапхӑрӗнчи (пирӗн эрӑн 900–1050 ҫҫ) тупӑкра хирург хатӗрӗсен пуххине тупнӑ. Тупӑннӑ япаласем тӑрӑх кунта авалхи хирурга пытарни пирки шутлама май панӑ. The History Blog портал пӗлтернӗ тӑрӑх, Перу ҫурҫӗр районӗсене илес пулсан, ҫак тупӑннӑ япаласем унашкаллисен йышӗнче пӗрремӗш пулса тӑнӑ.
Некрополе ку тӑрӑхра археологсем 2010–2011 ҫулсенчех тупса палӑртнӑ. Палӑка шыв илесрен хӑтарас тӗллевпе археологсем ӑна консервацилесе ҫӗр ӑшӗнчен кӑларнӑ. Тупнӑ пурлӑха малалла тӗпчевсем ирттерме музее илсе ҫитернӗ. Вунӑ ҫул иртсен кӑна, 2021 ҫулта National Geographic Donation Fund грант панӑ укҫапа специалистсем тӗпчев ӗҫне пуҫӑнма пултарнӑ.
Хирург хатӗрӗсене тупнӑ вилд тӑпринче ӑсчахсем киноварьпе эрешленӗ ылтӑнран тунӑ питлӗх, бронзӑран тунӑ пысӑк кӑкӑр гривна, ылтӑнланӑ йӗс савӑтсем тата пончо евӗрлӗ, пӑхӑр пластинӑллӑ капӑрлӑхпа илемлетнӗ тумтир тупнӑ. Пончо айне икӗ сӑмсаллӑ тата Уако патша евӗр авӑрлӑ тӑм савӑт пытарнӑ пулнӑ.
Ҫавах та археологсене ытларах хирург хатӗрӗсен пуххи уйрӑмах тӗлӗнтернӗ. Вӑл 50 ытла япаларан тӑрать, ҫав шутра тӗрлӗ аптӑри, йӗп, ҫӗҫӗ пур.
Перу патшалӑхӗнчи Лима тӑрӑхри Мирафлорес округӗнче археологсем лайӑх упранса юлнӑ икӗ мумине шыраса тупнӑ иккен. Вӗсем ҫӗр ӑшӗнче пин ҫул ытла выртнӑ тесе шутлаҫҫӗ. Вырӑнти El Comercio хаҫат хыпарланӑ тӑрӑх вӗсене Уака Пукьяна комплекса тӗпченӗ май тупнӑ пулать.
Мумисенчен пӗри ҫитӗннӗ ҫыннӑн, тепри вара — ачан. Вӗсем вари ятлӑ халӑхӑн тесе шутлаҫҫӗ. Варисем вӑл тӑрӑхра инксем киличчен пурӑннӑ.
Виле вырӑнӗнче ҫавӑн пекех мате чей ҫулҫисем, пуснаран тунӑ 12 кушел, 3 тинӗс сыснин шӑмшакне тупнӑ. Ку япаласене тишкернӗ май ӑсчахсем кунта тӗп-пӗр чиновнике е мӑчавӑра пытарни пирки калаҫҫӗ.
-9.7 °C