Электронлă вулавăш

Саньăн хĕçпăшалĕ — туйăмсем. Сасăсемпе, кĕвĕçе-мĕне уçса панă туйăмсем, юрăсем. Çакăнти хурлăрах туйăма тытса илсе çын куçĕ умне кăларса тăратнипе çеç ăна улăштарма, çĕнетме чĕнме пултарать вăл.

Нумай пулать-и-ха Саня кунта хĕр çураçма хатĕрленни?.. Саньăна çакăнти авалтан юлнă шухăш-кăмăлăн, йăла-йĕркен юлашкисем — çакăнти хурлăх кĕвви — хур кăтартмарĕ-и-ха?

Çавăнпа пулĕ Саня кунта виçĕ çул килме пултараймарĕ. Чĕрене тата касăлтарасран хăрарĕ-и?.. Е вăл халь çав сурăх кĕтĕвĕ патĕнче тусан ăшĕнче чаваланакан пĕчĕк ачаран та хăрать?..

…Çут хуçса ларакан ача ют çын хăй патнелле çывхарнине курсан йĕрсе ячĕ.

— Анне, — нăйкăшрĕ вăл, куçĕсене çаннипе хупласа. Ача патне, вăрăм пушă сĕтĕрсе, туртăннă питлĕ, типшĕмрех çамрăк хĕрарăм чупса пычĕ. Вăл кăвакарса ларнă пир кĕпепе, кĕпи çурăмĕ çинчи аçлăк тĕлĕнче çеç тар çапманнипе шап-шурă. Урине вăл, хура çăм туна тăлипе чĕркесе, пĕчĕк пуçлă, урлавлă çăпата сырнă. Юхса пĕтнĕ çивĕт иккĕрен пĕррене тăрса юлнă.

— Ма макăратăн, Миккуль? — ыйтрĕ хĕрарăм Саня çине тĕлĕннĕ пек пăхса илнĕ хыççăн. — Ан макăр… Кам тивет сана? — терĕ вăл малалла, ача патне пĕшкĕнсе.

Хĕрарăм ачана алла тытрĕ.

— Мучукран хăрап, — терĕ ача, куçне аллипе сĕркелесе.

— Ма хăратăн мучукран? — терĕ хĕрарăм. — Мучук мар вăл — пичук те. Хăрамалли çук унран. Атя эпир ăна хĕнетпĕр — пире макăртнăшăн.

— Сухви!..

Саня хăй сисмесĕрех ахлатса илчĕ. Хĕрарăм, ачине йăтса, Саня патнех çывхарчĕ те пĕчĕк ачан сылтăм аллипе Саньăна хулĕнчен çапрĕ.

— Ак! Ак! Ак ăна! Пичук, эсĕ ма макăрмастăн?..

Саня юрнех макăрам пек турĕ. Пĕчĕк ача куçне-пуçне чалăртрĕ те савăнса кулса ячĕ.

— Ав, вăл макăрать. Халь юрат ăна, — терĕ Сухви. — Ытала мăйĕнчен. Акă эпĕ ыталатăп… Кур…

…Саня мăйне вĕри хул çавăрса илчĕ, пĕчĕк ачан ăвă пек çемçе алли пите сĕртĕнчĕ. Саня ачапа хĕрарăма хыттăн хăй çумне чăмăртарĕ, хĕрелсе кайрĕ.

— Питӳ хура сан, — терĕ вăл, вĕрин сывласа, шăппăн. — Сана эпĕ Шупашкара илсе каям-ха… Атăлта пит çума… Пыратăн-и, Миккуль?

— Пит-куçĕпе Куçманах пăхнă, — терĕ Сухви ачан кăвак куçĕ пирки пулас, унтан ачан сăмсине тытса силлерĕ: — Ку хамăн…

Саня кулам пек турĕ, хĕрарăмăн пысăк кăвак йĕрпе карталаннă шывлă куçĕсене курсан, ирĕксĕрех пуçне усрĕ. Сухви чĕтресе кайрĕ те, сӳлтен кайнă пек, вайсăрланса пырса авăнсах анчĕ, Саня çумне тĕршĕнчĕ.

Вĕсем çерем çине ларчĕç.

Саня вĕри кĕлеткене вăйранах хăй çумне чăмăртарĕ:

— Кай… Саня… ан… тĕкĕн…

— Сухви!.. Сухви!..

Саня хăй тĕллĕн калаçнă пек тек-текех çав ята асăнчĕ.

— Кала, Сухви. Телейлĕ-и эсĕ?

— Телейлĕ, Саня. Телейлĕ! Акă халь çак самантра çĕр çинче никамран та телейлĕрех!.. Урăх манран нимĕн те ан ыйт.

Вĕсем чĕнмесĕр ларчĕç. Вĕри тутасем пĕрлешрĕç.

— Çапах та ку пĕчĕк телей-çке-ха, Сухви.

— Çук, çук, Саня. Эпĕ пĕчĕк телейпех телейлĕ пулма пĕлетĕп. Курнă-ши эсĕ пĕр йĕтĕн тутри туяннăшăнах савăнса пасартан таврăнакан чăваш хĕрарăмне? Йăл кулă вылять-ши сан питӳнте, вăл çавăншăн телейлине курсан?

— Сухви! Кала эсĕ мана: юратнă-и эсĕ мана виçĕ çул каялла? Мĕншĕн качча тухрăн?

— Ан калаç ун çинчен, Саня. Ан калаç! Йывăр мана ăна аса илме! Мĕне кирлĕ халь ăна асăнма? Юратнă, юратнă! Мĕн кирлĕ тата сана урăх? Çапла кирлĕ те. Эп сана качча тухнă пулсан, акă халь эсĕ мана юратмастăн. Часах сивĕнеттĕн. Эпĕ те, тен, çаплах пулнă пулăттăм. А халĕ эп сана ĕмĕр тăршшĕпех, çĕр айне кĕричченех, асран ямăп, ăшра тытăп. Эсĕ яла виçĕ çулта пĕрре те пулин килкеле, Саня. Килкеле… Юрать-и?

— Сухви!.. Сухви!..

— Эх, Саня! — Сухви икĕ аллипе те Саньăн çӳçне якатрĕ. — Çĕр çинче эпĕ, тен, сана курнипе телейсĕр пултăм пулĕ. Астăватăн-и панулми çитернине? Эсĕ ыйтмарăн та ун чух ху мĕнле панулми çинине те. Астăватăн-и, мана çураçма пырсан, мĕн тери вĕтеленсе лартăн — евчĕсемпе çураçнăшăн-и, чăваш йĕркипе авланмалла пулнăшăн-и, кам пĕлет сана… Астăватăн-и Сурăм пуххинче юлташусем мĕн калаçнине? Çакăнта сан айăп çук-ши вара? Астăватăн-и: пĕве хĕрринче Куçма пăру шырарĕ? Эсĕ «çук» тесе те сăмах чĕнмерĕн. Манăн ун чух ăна шеллесе куççуль юхса тухатчĕ. Çакăн хыççăн вара эпĕ сана качча пыма, сан юлташусем хушшинче пурăнма пултарнă-и?

Саня пĕр сăмах та хирĕç тавăрса калаймарĕ.

— Манра та айăпĕ пур, — терĕ малалла Сухви. — Эпĕ ваттисен тыткăнĕнче пулнă пулас. Сана тахçанах килĕштернĕ, санпа калаçасшăн пулнă. Анчах анне ирĕк паман. Эпĕ анне ирĕкĕнчен тухайман. Ялти ватăсен умĕнче куçран ӳкесшĕн пулман. Эпĕ ăна малтан хам та сисмен. Халĕ тин туйма пуçларăм. Вĕренессе те мана анне вĕрентмен. Эсĕ те айăплă. Ытла хăвăрт пырса кĕтĕн. Пĕрер çул туслă пулнă пулсан — эпир пĕр-пĕрне ăнланса çитеттĕмĕр, тен? Пĕр-пĕрин йăнăшĕсене, çитменлĕхĕсене малтанах, юсама майĕ пур чух, асăрханă пулăттăмăр. Телей çинчен мана Варвари инке юмах ярса панăччĕ. Çавăн пек эпир те телей çунатти çине пусрăмăр. Халĕ ĕнтĕ эпĕ телее урăххинче тупнă: кил-йышра, ача-пăчара… Пĕр-пĕрне мăшăрла килĕштернинче… Хама хам тата эп ун çумĕнче ниме юрăхсăр çын вырăнĕнче туймастăп. Сана качча пынă пулсан, эпĕ хама шăпах çапла ниме кирлĕ мар çын вырăнĕнче туяттăм. Ĕмĕр тăршшĕпех сан юлташусем манран артистсен, кĕнекери геройсен ячĕсене пĕлменнишĕн кулнă, мана намăслантарнă пулĕччĕç. Эпĕ халĕ хама майлă телейлĕ, Саня…

Сухви пĕр хушă чĕнмесĕр ларчĕ.

— Куçма ыйтмасть, — терĕ вăл малалла. — Мĕншĕн тесен хăй те пĕлмест. Эпир унпа кил-çурт çинчен, выльăх-чĕрлĕх çинчен, ача-пăча ӳстересси çинчен калаçатпăр. Килĕштерсех пурăнма пулать. Эпир вăрçмастпăр. Вăл ал хума мар — мана пӳрнепе те тĕкĕнмен. Авă, вăл халь çӳрет. Сурăм леш енче. Ун чухнехи пекех кĕтӳ кĕтет. Эпĕ те — куратăн — сурăх кĕтĕвĕ кĕтетĕп. Телей тени вăл пурнăçра ăна кам мĕнле ăнланнинчен килет. Ăна пĕр виçепе виçме çук… Кашни çыннăн телейне хăйне уйрăм виçепе виçмелле… Сирĕншĕн пĕтĕм телей çамрăклăхра пулĕ… Эпир урăхларах шутлатпăр…

— Çапах та ма вăрлаттарса ятăн эсĕ хăвна пухăран Сухви?

— Эпĕ… сана тарăхса!.. Çилленсе!..

Çак хушăра Сурăм шывĕ леш енчен пĕр арçын ал айĕн Саньăпа Сухви еннелле пăхса тăни, унтан умлăн-хыçлăн виçĕ хутчен вăрăм пушăпа шартлаттарни илтĕнчĕ.

— Ой! — шартах сикрĕ Сухви. — Упăшка курчĕ… Ав… Мана чĕнет…

Сухви ура çине тăчĕ, пушăпа сулса хурав пачĕ. Пушă вĕçĕнчен йăс пĕрхĕнчĕ. Сухви ачана алла тытрĕ те хуллен Сурăм хĕрринелле утрĕ, часах вăл çырманалла анса çухалчĕ, тепĕр самантран леш енче курăнчĕ.

Часах хĕвел анса ларчĕ. Сухви колхоз фермин сурăхĕсене Сурăмăн хăрах енĕпе, Куçма ял кĕтĕвне Сурăмăн тепĕр енĕпе хăваласа — кӳршĕ ялĕ еннелле кайрĕç.

Саня, сăрт çине хăпарса, чылайччен ун хыççăн пăхса тăчĕ.

Çан-çурăма каçхи сивĕпе нӳрĕ сулхăн çапрĕ. Курăк çине сивĕ сывлăм ӳкрĕ. Сурăм çинчен шурă тĕтре, йăсăрланса хăпарса, улăх çине сарăла пуçларĕ. Çав тĕтре пĕтĕмпех Сухви сулса янă пушă вĕçĕнчен пĕрхĕнсе тухса тулнăн туйăнчĕ. Çăра тĕтре, майĕпен сарăлса-сарăлса пырса, аякра пушă сĕтĕрсе утакан Сухви кĕлеткине хупласа хучĕ.

Саня чĕринче хăватлă кĕвĕ, çак Сурăм тĕтрине сирме чĕнекенскер, амаланса-амалансах пырса янраса кайрĕ… Кунта Саньăна хăйпе ӳпкеленĕ сасăсем те илтĕнчĕç. Шавларĕç, кĕрлерĕç… Ку кĕвĕ телей тупма, уншăн кĕрешме йыхăрчĕ.