Сурăм хĕрĕ
Саньăна Сухви амăшĕпе унăн ывăлĕ умĕнче аван мар пулса кайрĕ, Меркури мыскарисем чуна вĕчĕрхентерчĕç. Мĕн кирлĕ мар сăмах лĕпĕртетет вăл?.. Вырăнлă-юравлă пуплинччĕ. Саня шăлне çыртрĕ те — хĕрелсе кайрĕ.
— Эпĕ кăшт туртма тухса кĕрем-ха, — терĕ вăл, ура çине тăрса.
— Кунтах турт, ара, — терĕ Сухви амăшĕ.
— Тухтăр ĕнтĕ, — терĕ Меркури. — Çăтса лар-ха кунта ун тĕтĕмне…
Саня хăвăрт пӳртрен тухрĕ.
4
Çенĕкре, пите уçăлтарса, тӳрех уçă сывлăш çапăнчĕ.
Саня крыльца çине тухрĕ. Сухви крыльца картлашкин карлăкĕ çине таянса тăрать. Саня тухсан, вăл, канăçсăррăн пăркаланса, хăй сисмесĕрех хăрах урипе çĕре тапса илчĕ.
Саня та чарăнчĕ. Вăл та нимрен сăмах пуçарма аптраса шăпах тăчĕ.
— Кайрăн-и-мĕн? — терĕ хĕр, именчĕклĕн ун енне пăхса илсе.
— Каймалла та пулĕ…
— Нумайлăха килтĕн-и? — каллех ыйтрĕ Сухви.
— Икĕ кунлăха çеç. Ыран каймалла пуль, — терĕ Саня хуллен, унтан вăл тахçанхи тусĕпе калаçнă пекех кăмăл-шухăшне уçса парса калаçма тытăнчĕ: — Тахçанах килес килет — ниепле те хăпса тухма çук хуларан. Унта халь сывлăш пăчă, тусан. Ялта, ак, питĕ аван иккен. Пачах урăх тĕнче. Çутçанталăкпа киленсе тăранма çук. Пĕр кун пурăнма — пĕр ĕмĕр…
Хĕрача картлашка çинчен чупса анчĕ те урамран килкартине кĕресшĕн нăйкăшса алăка тĕрткелекен сысна çурине уçса кĕртрĕ.
— Чие çырли çиес килет-и? — терĕ вăл именчĕклĕн, хăй пахча еннелле утнă май.
Вĕсем сайхалăх витĕр пахчана тухрĕç. Улăм витнĕ лупас аркине йĕри-тавраллах çерçисем йăва туса тултарнă. Вĕсем йăвисене тĕкĕнесрен хăранипе ниçта кайса кĕреймесĕр чав-чавлатса пуç тавра вĕçрĕç.
Вăрăм хăмла шăччисен сулхăнĕнчи чие тĕмисене те хăмла пултăранкисем яваласа илнĕ. Унта кролик куçĕ пек чие çырлисем хĕп-хĕрлĕ курăнаççĕ, вĕсем шалтан хĕрлĕ вутпа çутăлса тăнăн туйăнать, хĕвел ӳкнĕ тĕлте йăлтăртатать.
Сухви, асăрхануллăн пускаласа, чие тĕми хушшине кĕрсе кайрĕ.
— Ку вăл макăра чие, — терĕ Сухви тĕмĕ ăшĕнчен. — Кур, вĕсем куççуль тумламĕсем пек усăнса тăраççĕ…
Саня виç-тăватă çулхи çамрăк улмуççи умĕнче чарăнчĕ.
Сухвирен инçех те мар чие кайăкĕ «чи-е», «чи-е» текелесе илчĕ. Сăмсана сулхăнри вĕлтĕренпе чĕрĕ хăмла шăрши кăтăкларĕ.
Сухви пĕр йĕкер ывăç чие татса тухрĕ.
— Кĕрсе тат, — терĕ вăл хăюсăррăн та ютшăнчăклăн. Саня хĕр енне çаврăнчĕ те хăрах аллине хуллен çамрăк улмуççин пысăк улми патне тăсрĕ.
— Эс мана çакна çитер-ха? — терĕ вăл ыйтуллăн.
Сухви сасартăк шарт сикрĕ.
— Çук, çук!.. — терĕ вăл, Саня патнелле ыткăнса. — Ан тив… Юрамасть…
Сухви каччă аллине сирчĕ те ун çулне пӳлсе хучĕ.
— Мĕншĕн? — кăмăллăн кулса илчĕ Саня.
— Ку вăл ман вăрттăнлăх. Ав, ват улмуççисенне тат, — хĕр пуçĕпе тепĕр пысăк улмуççи еннелле сулчĕ.
— Шел ĕнтĕ… Иккĕ çеç те, — Саня таса та йăрăмлăн-йăрăмлăн хĕрлĕ панулми çине ăшшăн пăхрĕ.
— Шел, — терĕ Сухви, унтан ывăçне тăсрĕ. — Акă, чие çи…
— Çук. Чие мар, ман çĕмĕрт çиес килет.
— Ав çĕмĕрт.
— Ку тутлă мар, — терĕ Саня, пĕр сапакине тутанса пăхса. — Атя, тутли тĕлне илсе каям.
— Ăçта?
— Вăрмана… Унти питĕ тутлă… Шултра та мăнтăр.. Сухви каччă çине, куçне чарса, шиклĕн пăхса илчĕ.
— Каяр-и? — Саня хĕре аллинчен туртрĕ.
— Уй, — терĕ хĕр, самантрах вĕçерĕнсе. — Мĕн питпе çын умне курăнас вара ман? Мĕн калĕç?
— Мĕнех-ха иккĕн вăрмана кайнăшăн? Çынсем каяççĕ-çке.
— Çын сиккине сиксе çитереймĕн…
— Ман пирки те тем калама пултараççĕ. Эпĕ хăрамастăп-çке.
Хĕр çаплах пуçне чиксе тăчĕ.
— Хăвна манпа шай ан ту, — сăмах тавăрчĕ вăл. — Сан уру йĕрне пусса çитереймĕн ĕнтĕ. Хĕр çине кантăк витĕр уйăх пăхсан та ят сарăлать те… Унта чакаксем нумай…
Хĕр пĕр ăстрăм витĕр курăнакан симĕс шăрçа ярăмĕ пек йĕплĕхен çырли çупкăмĕсене суйлакаласа тăчĕ.
— Атя, — терĕ Саня, ăна каллех аллинчен туртса, вара хăй çĕрулми кассисем хушшипе утрĕ.
— Унтан мар… Шăлаварна варалатăн, — терĕ Сухви. Вăл, каччă хыçĕнчен кăштах пăхса тăрсан, сукмак çине тухрĕ.
Вĕсем ним чĕнмесĕрех пахча карти урлă каçрĕç те йывăррăн кăштăртатакан симĕс шерепеллĕ, тĕл-тĕл çил хуçкаласа çатралатнă хăмăллă сĕлĕ ани урлă выртакан сукмакпа вăрманалла утрĕç. Сухви тек-текех ял еннелле пăха-пăха, хăра-хăра утрĕ, таçта васкарĕ.
Саня вара юриех васкамасăр, хăй ăшĕнче кăмăллăн кулкаласа илсе, ним чĕнмесĕр пычĕ. Хир ирĕкĕ, уй анĕ, куç ытамĕнчи сенкер инçет — ун кăмăлне çĕклентерчĕ.
Сурăм улăхĕ хĕрринчи парлакра кĕтӳ çӳрет. Таçта пĕччен çава вăшкăнать. Хăмăл хушшинче уяр шăрчăкĕсем чăрăлтатаççĕ. Сĕлĕ ăшĕнче тĕл-тĕл, сухал кăпăкламалли сĕркĕч пек, хĕрлĕ авăрлă, шурă çемçе мамăклă уй пиçенĕн пуçĕсем сулланаççĕ, хушшăн-хушшăн ана çийĕн ир пулнă хурхухăн, пиçенĕн кĕлт çиппи пек мамăкĕсем вĕçе-вĕçе иртеççĕ. Вăрман хĕрринчи телефон юпи тăрринче пĕр хăлат, уй хуралçи пек, тавралăха сăнаса ларать. Пĕтĕм çак тавралăха ылтăн ярăмлă хĕвел пайăркисем тăкăнаççĕ.
Сурăм леш енчи улăх çине пĕр лаптăк тĕксĕм мĕлке саркăмĕ ӳкнĕ те — пĕчĕк пĕлĕт куçнă май ерипен кунталла шăвать.
Сухви вăрман хĕррине çитсен куршанак тĕми патĕнче чарăнса тăчĕ.
— Малалла каймастăп эпĕ, — терĕ вăл.
Санька хаваслăн ахăлтатса кулса ячĕ:
— Мĕншĕн?
— Çитет кун чухлĕ килсе…
Хĕр куршанаксене тата-тата чăмăрта пуçларĕ. Санька йытă çĕмĕрчĕ умĕнче чарăнса тăчĕ. Йытă çĕмĕрт йывăççин хăш-пĕр çырлисем пиçме те тытăнман: сип-симĕс те, сулхăнтарахрисем — шурă. Пĕтĕм йывăçĕ вара — пĕр турат çинчех тăватă тĕслĕ çĕмĕрт ларнипе — хĕрлĕ, симĕс, хура, шурă шăрçасем çакса тултарнă пек курăнать.
Авăсăн сайра та хытă çулçисем шĕлтĕртетсе лараççĕ. Пĕчĕк юман тураттинчен шатрашкаллă калпак тăхăннă пӳнеслӳ пек пĕчĕк йĕкелсем пуçхĕрлĕ çакăннă.
Вăрман ирĕксĕрех хăй ытамне астарать…
Сухви те ирĕксĕрех тутăрне ĕнсе хыçнелле сирсе антарчĕ. Аллинчи куршанак чăмăрккине йăваланă май, вăрманăн кăчăк туртакан илемлĕхне парăнса, пуçне шухăшлăн çĕклесе тытрĕ те икĕ йывăç хушшипе курăнакан çамрăк хăртне çумĕнчи пĕчĕк уçланкалла пăхрĕ. Унта Паттиер ĕшнин хăрах сĕвеклĕхĕнче, выляса ларакан пĕчĕк ачасен кăтра пуçĕсем пек, хăлха çакки курăкĕсем чӳхенкелеççĕ. Шалта вĕт кайăксем савăшаççĕ.
Санька çав-çавах хĕре тепĕр хут чĕнме хăймарĕ.
Ун умĕнче пĕр вăхăт таçтан вĕçсе килнĕ вĕтĕ-вĕтĕ ӳпре тĕрки çаврăнса, пĕтĕрĕнсе, пăтранса тăчĕ, пысăкланчĕ-пĕчĕкленчĕ, саланчĕ-чăмăртанчĕ, пĕр евĕрлĕн нăйăлтатрĕ. Тепĕр самантран çил касси килсе ӳпре çăмхине вĕрсе салатрĕ, таçта ял еннелле вĕçтерсе кайрĕ.
— Кур-ха мĕнешкел илем!.. Шăрçа çакнă пек!.. — йытă çĕмĕрчĕ çине кăтартрĕ Саня.
Сухви сасартăк аллисене саркаларĕ те ансăр сукмакпа чупсах уçланкалла анса кайрĕ.
Тепĕр самантран Санька ăна уçланкă хĕррипе пĕшкĕне-пĕшкĕне çырла пуçтарнине курчĕ.
Хурăн çырли, çĕр çырли уçланкă варринче мар — йывăçсен сулхăнĕнче ӳссе ларнă. Вĕсем темшĕн Санькăран пытанаççĕ, те Санька вĕсене хăй шырама пĕлмест…
— Ак манăнне ил. — Хĕр хăрах ывăçне Саня еннелле тăсрĕ. Сухвин пичĕ малтанхинчен хĕрлĕрех. Тутăрĕ халь унăн пионер галстукĕ пек мăйĕнче çакăнса тăрать.
— Сурăм пуххиччен те пурăнмастăн, эппин? — сасартăк ыйтрĕ хĕр.
— Ун чухне, тен, килетĕп те.
Санька чĕринче — темĕнле виçесĕр хаваслăх еккипе хутăш — чĕлхе-çăвара çыхакан кансĕрлĕх, айванла именӳ, хĕре тӳррĕнех куç хăйса пăхма чараканскер, хускалчĕ.
Вăл тек-текех енчен енне пăхкаларĕ.
— Сана кăçал Сурăм пуххинче вăрласа каяççĕ тет-и? — терĕ Санька сарăмсăррăн, хĕр çинелле пуçне çĕклесе.
— Кам калать?.. — хĕр ăшшăн йăл кулчĕ.
— Ялта калаçаççĕ…
Сухви, эреветлĕн кулса ярса, аллинчи куршанак чăмăрккине Саня çинелле вăркăнтарчĕ. Куршанак чăмăркки, çӳхе кĕпе витĕр кăштах ыраттарса, сулахай кăкăр çине çакăнса ларчĕ. Сухви тата янравлăрах кулса ячĕ, вара çӳллĕ йывăçсем хушшипе каякан сукмак çине чупса кĕчĕ.
Санька ун хыççăн утрĕ.
Сухви хăйĕн ĕлккен уттипе вăйă картинчи пек кăшт ярăнарах утать. Вĕçне симĕс хăю янă вăрăм çивĕт тунисем çурăм хыçĕнче çапăнкаласа сулланаççĕ. Унăн кăпăшка çӳçлĕ пуçĕ çинче çулçă мĕлкисем вĕлтĕртетеççĕ. Çӳллĕ йывăçсем айĕнчи чĕрĕ сулхăна вăхăтăн-вăхăтăн чĕпĕтсе пĕçертекен вĕри сывлăш капламĕ килсе кĕрет.
Санька сукмак хĕрринчен шурă пĕчĕк шăрçа пек çеçкеллĕ чечек туни татса илчĕ.
— Лантăш мар-и çак? — терĕ вăл, Сухви хыçĕнчен пăхса.
Сухви каялла çаврăнса пăхрĕ те малаллах утрĕ.
— Камшăн мĕн, — терĕ хĕр. — Саншăн тутлă шăршăллă лантăш. Эпир ăна ниш курăкĕ тетпĕр. Хĕне кайнă çынна сиплĕ вăл.
Çӳллĕ йывăçсем айĕнчи сулхăнран тухсанах вĕсене ăшă сывлăш юхăмĕ çавăрса илчĕ. Кунта, çич-сакăр çул каялла каснă вăрманта, пĕр пысăк талккăш çамрăк юман, шĕшкĕ, улмуççи, çĕмĕрт ӳссе ларнă. Ку вырăнтан çак вар-çырсемпе касăлса пĕтнĕ вĕтлĕх хунав вăрман инçете те питĕ илемлĕн курăнать. Çĕмĕрт нумай.
Вĕтлĕхе тухсанах Сухви пĕчĕк лутра çĕмĕрт кутне чупса кайрĕ. Санька ун çумне пырсан, вăл тепĕр çĕмĕрт патне кайса тăчĕ. Çемĕрчĕсем кунта, чăнах та, шултрарах, шывакрах.
— Сана авланма килнĕ теççĕ-çке, — терĕ Сухви сасартăк çĕмĕрт хыçĕнчен, паçăр пуçланă калаçăва халĕ тин малалла тăснă май. — Ху ыран каясшăн…
— Кам калать?
— Ял çинче калаçаççĕ…
Сухви Санькăна хăрах куç кĕтессипе пăхса илчĕ. Санька каçăхса кайсах кула пуçларĕ. Хĕр ун çине пĕр самант кӳренчĕклĕн пăхса тăчĕ, унтан мăнкăмăллăн утса йывăç тĕмисем хушшинче çухалчĕ.
Санька тепĕр самантран ун хыççăн кĕрсен — Сухвие тупаймарĕ.
— Сухви!.. — чĕнчĕ вăл.
Хирĕç чĕв те пулмарĕ. Саня, çулçă чăштăртатнипе те пулин илтес тесе, пăшт пулса тăчĕ. Çĕрелле усăннă туратсем айĕпе пĕшкĕнсе пăхрĕ — çук…
Инçех те мар лутра йывăçсем хушшинче ĕне мăйĕнчи хăнкăрма сасси — е пĕр тикĕссĕн, е канăçсăррăн, е сасартăк татăлса — хыттăн хăнкăртатни илтĕнет. Çӳлте çунаттисене планер пек ним сулкаламасăр пĕр хĕрен хăнчăр-р! хăнчăр-р-р! текелесе ярăнса çаврăнать. Шăрăхпа шаннă шĕшкĕ çулçисем лăстăртатаççĕ. Ĕнтĕркеттерекен шăрăх, пуçа çавăрса яракан уçă сывлăш чуна илĕхтерсе ярать. Пĕтĕм тĕнче, пĕтĕм пурнăç, пĕтĕм çĕр çинчи илем, пĕтĕм телей çакă пек, çакăнта аташса кайса, тĕнче илемлĕхĕпе, телейпе ӳсĕрĕлсе çӳрес килет. Çутамка çĕмĕртсем те, хĕвел хĕртсе пăхнипе йывăçран сăмала пек шăранса тухса, тумламăн-тумламăн çакăннă пек туйăнать. Кашни çĕмĕрт, хĕвеле ӳкерсе, пĕчĕк хĕвел пек хĕм сапса йăлтăртатать.
Çĕнĕ комментари хуш
Шухăшсем
Миçе çын пăхнă е вуланă ? 647 ...
Питĕ чуна пырса тивекен сăвă...
Ĕлĕк , вуншар çул каялла , тейĕпĕр , вул...
Пĕр калаврах ĕç-пуçĕ целăй романлăх !!!
Мана питĕ килĕшрĕ...
Вуланă ...
Енчен те " кĕрхи кунсем иртмеççĕ кăлăх"п...
Тем, сăвăн тĕллевне ăнланаймарăм, каçарă...
Ара , криминал та ку ! Çавăнпа та КУЛĂШЛ...
"Виççĕмĕш страница çитсен сасăпах кулкал...