Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Юханшыв хĕрри. Тăратăп.

Майсăр хăвăрт ун юххи.

— Илсе кай хăвпа? — ыйтатăп,

Урăх ан пултăр хуйхи.

Çук çав, илсе каяймастăн,

Манăн хуйхă саншăн мар.

Хăвăн ытамна ямастăн, —

Чăрмантарнăшăн — каçар.

Çарансем, вăрмансем тăрăх

Утнă майăн чун канать.

Çуллахи кун. Питĕ шăрăх.

Йĕп-йĕпе, тар тăкăнать.

Сывлăш ахрăмĕ чĕтревлĕ,

Хăлхара сасси. Итле.

Курăнать куçа тĕтревлĕ,

Паянхи, иртни пĕрле.

Ахрăм, ахрăм, эс çитсемччĕ

Савни патне çиçĕмле.

Тунсăх пысăк, пĕлтерсемччĕ

Тусăма, яланхилле.

Ахрăм сассăма хупларĕ

Ахрăмпа… Каллех пĕччен…

Ӳкĕтлес тĕллев пулмарĕ —

Асаплантăм çеç ирччен.

Хулара пурнать Ваççа,

Вăл банкра шутлать укçа.

Пысăк слущи тет хăйне,

Çавăнпа пăрать мăйне.

Ялĕнче кĕтет Наççа:

«Килсе кур пĕрре, Ваççа!»

Шăматкун «Москвичпала»

Вĕçтерет Ваççа яла.

Укăлча хапхи патне

Тухрĕ хĕр тусне кĕтме;

Утă пуçтарам тесе,

Тухрĕ кĕрепле илсе.

Анчĕ машинран Ваççа,

Тĕлĕнсе тăрать Наççа:

Тус çинчи костюм — ула,

Пурçăн галстукĕ — хăла.

Çăварти пирус — турта,

Ункă кăларса туртать.

Пуçĕнче кăвак шлепке...

Чăн, ана çинчи мĕлке!

Васкаса çула каçса

Ваççана чĕнет Наççа:

— Лайăх-и, Ваççа? Салам!

— Русски ковори, матам! —

Тавăрса хурать Ваççа,

Урине кăштах хуçса.

— Мантăн иккен чăвашла?

Кулăшла ку, кулăшла! —

Ваççана ятлать Наççа.

— Та, сапыл! — тунмасть Ваççа.

Ваççана Наççа юри

Пăрчĕ те çул хĕрринчен,

Хурăн кĕрепле аври

Çатлаттарчĕ çамкинчен.

— Апапап! — йĕрет Ваççа, —

Малалла

I

Петруш, иккĕмĕш çул шкула çӳрекенскер, ял вĕçĕнчех пурăнать. Хĕлле шкула çӳреме питĕ хĕн Петруша: ни шкулĕ ялăн тепĕр вĕçĕнче, ни ăшă тумтир çук Петрушăн.

— Пăрахан пулĕ, ачам, шкула çӳреме, — тет хăш чух-не ăна амăшĕ, — шăнса пăсăлăн та, вара эпĕ пĕчченех тăрса юлăп... Айта, кил хушшинче мĕнле те пулса ăшă тумтирсĕрех хĕл каçăпăр.

— Çук, анне, шкула çӳреме тем тусан та пăрахмастăп эпĕ, — тет вара хирĕç Петруш. — Хут-çырăва, ăсталăха пĕлмен çынтан усси сахал: ни çынна, ни хăйне. Çук, вĕренме пăрахмастăп эпĕ...

— Çапла та-ха, ачам, ăна эпĕ те пăртак сисетĕп те, — тет вара татах амăшĕ. — Шăнса пăсăлăн-çке-ха — çавăнтан хăратăп...

Паян ытти кунсенчен нумай сивĕ. Петрушсен пĕртен-пĕр чӳречи темиçе тĕслĕ темĕн татăкĕш шăнса ларнă. Урамра чӳрече хыçĕнче вăйлă тăман вĕçтерет: чӳрече хуппине шаккать, алăка килсе тĕртет.

— Ай, мĕнле çитес-ши паян шкула, — терĕ Петруш алăк умĕнчи сак çинчен тăрса, ура сырма тытăнса. Амăшĕ, тахçанах тăрса пӳрте улăм илсе кĕрсе кăмака хутса яма ĕлкĕрнĕскер, Петруша каллех ӳкĕтлеме пуçлать.

— Пăрахан пуль, ачам, шăнсах вилĕн каплипех çӳресен, — тет.

Малалла

Хун халапĕ, хун хыпарĕ

Тухăçран анăçалла

Манăçмарĕ, хупланмарĕ

Икĕ пин çултан ытла.

Хăнкăрма пек янăравĕ

Тĕнчере йăнмасть хальччен.

Пулкаланă-тăр анравĕ,

Вăл çухалмĕ çĕр çинчен.

Асилеç Европа, Ази

Вирт пек вичкĕн халăха.

Пĕрисем ăна хурлаççĕ,

Вăл теприншĕн лайăхах.

Ытлашши хаярлăх ĕнтĕ

Савăнтармĕ ют чунне.

Пурнăçри йĕрки пурин те

«Чирлĕ» хун еткерĕпе.

Ун сипечĕ ирĕн-каçăн

Ăшталатăрччĕ ăша,

Çирĕппĕн утма хальхаççăн

Тĕреклеттĕр чăваша.

Эпĕ хам та пуç таятăп

Хамăр кăкăн умĕнче.

Эп хама хун пек туятăп,

Маншăн хун — тăван тĕнче.

Эп çакна ăнкарнăçемĕн

Куртăм пысăк ăрăса;

Çĕнĕ шухăш, çĕнĕ çемĕ

Хускатса тăрать ăса.

Мĕскĕн мар чăваш кун-çулĕ,

Мĕскĕн мар чăваш чĕри.

Такампа та вăл тан пулĕ,

Малашне те юлтăр-и?

Хуначи тесе калатчĕç

Волковпа Айхи мана.

Чи малтан вăл кулăшлаччĕ,

Малалла

Тӳпене уру айне саратăп:

Сик, çӳре савниçĕм çĕр çинче…

Мĕн ыйтсассăн та илсе паратăп —

Саншăнах ялтратăр çут тĕнче.

Тӳпене уру айне саратăп

Эпĕ - санăн мăшăр турату.

Пĕлĕтсем тухсан сирсе яратăп —

Хĕвелпе çуталтăр юрату.

Тӳпене уру айне саратăп:

Асамат кĕперĕ умăнта…

Шан мана, пуласлăха куратăп —

Ĕмĕрех эп пулăп çумăнта.

Çул çитнисен шутне кĕретĕп:

«Арçын эс!» — теççĕ халь мана.

Вăй кĕнине туйса илетĕп, —

Ак çитрĕ кĕтнĕ самана!

«Илемлĕ!» — теççĕ, «Хӳхĕм!» — теççĕ

Ял хĕрĕсем мана курса.

Улах ларма кайсан кĕтеççĕ,

Хитре такмак шăрантарса.

Çакна курса эп именетĕп,

Пĕлместĕп юрату мĕнне.

Ăна кивçен илме пĕлместĕп,

Туймастăп унăн хĕн-тертне.

Вăйпа алхапăл тус тупмашкăн

Мана никам та вĕрентмен.

Ăшри чун туйăмĕ: «Ан ашкăн!» —

Тесе ăс панă. Вăл — термен!..

Çулсем иртсессĕн тин ăнлантăм:

Чăн юрату — чĕре патши.

Юратрăм та чунтан пăлхантăм:

Çак туйăма юрайăп-ши?!

Шурсухалсен шутне кĕретĕп:

«Ырьят эс!» — теççĕ халь мана.

Юн кĕвĕлмен-ха, çук, сисетĕп:

Ман мулăм — юрату кăна!

Иртсе пынă май çулсем

Тĕне тĕпе хурса саватпăр.

Кĕрхи сарă çулçăсем —

Вĕсемпеле сывпуллашатпăр.

Тӳпе — ăмăр, хуп-хура

Сăрпа сăрланнăн туйăнать-çке,

Кĕрĕн тунсăхĕ пурах,

Ман юрату çапах пурнать-çке.

Тымарта шĕвелтĕр юн,

Чĕре ачашлăхпа тăртантăр.

Çук, çавах пĕтмен-ха кун, —

Юлашки юрату вăрантăр!

Тусĕмсем, тинех хама хам çĕнтеретĕп пулмалла. Туртма пăрахатăп. Моряк сăмахĕ!

Мĕн туртма тетĕр-и? Лав мар, паллах. Эпĕ лаша мар. Пирус туртма пăрахатăп. Юлашки хут вунпилĕк минут каялла çăвартан тĕтĕм кăларнăччĕ.

Халĕ пуç кашлать. Эрнипех эрех ĕçнĕ тейĕн. Пирус мухмăрĕ пуçланчĕ пулмалла. Тинĕсри ишĕве пĕрремĕш хут тухнăн кăмăл пăтранать. Ара, туртма пăрахас умĕн эпĕ пĕр пачкă «Беломор» çунтарса пĕтертĕм. Виçĕ сехет хушшинче. Халĕ пуç кăна мар, чĕре те ыратать. Юрать-ха çарта моряк пулнă. Морякăн вара çирĕп пулмалла.

Тĕрĕссипе, эпĕ хамăн пурнăçра темиçе хут та туртма пăрахнă. Чи вăрăм тăхтав — туртман вăхăт ĕнтĕ — çур сехете тăсăлчĕ. Ун чухне те мухмăрпа аптрарăм. Каллех çăвара пирус хыпма тиврĕ. Вилсе выртас мар тесе. Тулĕк ирпе ăнланмарăм. Те çав каç эрех нумай лĕрккенипе, те «Беломор» нумай мăкăрлантарнипе пуç ыратрĕ. Çавăнпа ирхине вăранса куçа уçсан стакан чухлĕ йӳççине карланкăна ӳпĕнтертĕм. Кĕленчеренех. Унтан виçĕ хутчен пирус туртса ятăм. Умлă-хыçлă.

Çавăн хыççăн вçо порядок — мухмăр иртсе кайрĕ. Пĕрремĕш хут мар замужем. Хамăн пуç хăçан тата мĕншĕн ыратма пуçланине чухлатăп. Ахальтен-им эпĕ пĕр флакон спиртпа виçĕ пачка «Беломор» яланах хампа пĕрле чиксе çӳретĕп. Сых ятне. Мĕн пулать те мĕн килет!

Малалла

Тăванлă çул сĕвек те ансăр...

Çут тур лашам ман çул тытмасть,

Çут тур лашам ман йăс такансăр,

Тумхах çулпа чĕрни хыпмасть.

Чупсам-ха, чуп, хушка çамка,

Чупсам пăртак, кăтра çилхеçĕм,

Хуйху çинчен пачах ман-ха,

Тăванусем малтах пыраççĕ.

Тархасшăн, тусăмçăм, ăнлан:

Манпа чухне пĕртте ан хуçăл,

Çул тăрăх уççăн янкăслан,

Атя-ха, тулхăрсах эс уçăл.

Кая юлнишĕн пит ан хуйхăр, —

Ăçтан-ха вĕçĕн трук çӳлтен?..

Малтан чĕрӳ пăртакçă хухтăр,

Юну тумлатăр чĕрӳнтен.

Чавтар-ха, чав, — тумхахĕ вантăр,

Малтисене çитсе таптар;

Кайран, ан тив, ăмру аркантăр,

Чĕрнӳ те, пултăр — хыт кукар.

Тăванлăхра эс ним ан такăн,

Эс ним ан такăн çĕр çинче;

Пит такăнсан калла çеç чакăн, —

Ӳксе те вилĕн çул çинчех.

Кĕçен! Кĕçен! Хушка çамкам,

Эп пур чухне кĕçен те ахăр.

Эп кĕслеме калаçтарам,

Ан тив, сан пуç хăех ухлатăр.

Эй, çут тĕнче!

Саиа çутă пулнишĕн саватăп,

Çĕрпе кун ылмашнишĕн... Хăратăп —

Каç сĕмĕнчен.

Вилĕм пекех

Вăл хура, лăпăс-лăпăс тумтирлĕ.

Хăй патнех йыхăрать пурнăç ирĕ,

Çутă, килех!

Пурнăç — çĕршыв.

Пурнăçа юратсан — çĕршыва та.

Çĕршыва халаллам вĕçсĕр ода —

Пурнăç тăршши...