Ҫак кунсенче Етӗрне районӗнчи Кӑкшӑм ял тӑрӑхӗнчи ветерансен канашӗн председателӗ Александр Афанасьевич Афанасьев 76 ҫул тултарнӑ. Ӑна уявпа ял тӑрӑхӗн администрацийӗн ӗҫченӗсем саламланӑ, ырлӑх, нумай ҫул пурӑнма сывлӑх суннӑ.
Ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Константин Николаевич Михайлов Етӗрне районӗнчи ветерансен канашӗн председателӗн Алевтина Ивановна Абакумовӑн саламне вуласа панӑ, Кӑкшӑм ял тӑрӑхӗн администрацийӗн ятӗнчен сӑвӑ кӗнекисем парнеленӗ.
Сӑвӑ тенӗрен. Александр Афанасьевич хӑй те сӑвӑсем ҫырать. Ҫак ӗҫе вӑл тивӗҫлӗ канӑва тухсан пуҫӑннӑ. Сӑввисене юрра та хывать вӑл. Александр Афанасьевич сӑвӑсен тӑватӑ пуххине кӑларнӑ. Халӗ пиллӗкмӗшне кун ҫути кӑтартма хатӗрленет. Вӑл Кӑкшӑмри вулавӑша «Чун юрлать тус-тӑванпа» кӗнеке парнеленӗ. Унта ытти авторпа пӗрле унӑн юррисем те кӗнӗ.
Александр Афанасьевичӑн шӑпи ҫӑмӑл пулман. Вӑл пӗчӗклех ашшӗ-амӑшӗсӗр юлнӑ. Хӑй тӑрӑшнипе вӗренсе тухнӑ, специальноҫ алла илнӗ. 40 ҫул ытла «Заветы Ильича» колхозра водительте ӗҫленӗ. Арӑмӗпе иккӗшӗ виҫӗ ачана ура ҫине тӑратнӑ.
Патӑрьелти тӗп вулавӑшра халӑха кӗнекепе ытларах туслаштарма тӑрӑшаҫҫӗ. Унта вулакансене ҫӗнӗ кӗнекесемпе те илӗртеҫҫӗ. Патӑрьелти тӗп вулавӑшра та «Чӑваш Ен литератури: 2013 ҫулхи чи вуланакан кӗнеке» конкурс иртет.
Вулавӑшра литературӑна тишкереҫҫӗ, калаҫусем ирттереҫҫӗ, вулав конференцийӗсем йӗркелеҫҫӗ. Ҫапла майпа ӗҫченсем халӑха ҫӗнӗ кӗнекесемпе паллаштараҫҫӗ.
Кӗнеке куравне чылай кӗнекене кӗртнӗ. Ҫынсем уйрӑмах А.Павловскаян «Вӗрене шывӗ те пылак», В.Эльпин «Пулас кинсем», В.Тараватӑн «Чарусӑр чӗре», «Чӑваш литературин антологийӗпе», М.Юхман «Ҫут хӗвел тӳпене хапарсан…», В.Самойлов-Раштавӑн «Шухӑша вӗҫтереймӗн ҫилпе», Г.Хлебниковӑн «Ҫут ҫанталӑк кӗвви», И.Ерофеевӑн «Тайгари вӑрӑ-хурах», В.Турханӑн «Живым надо жить» кӗнекисемпе кӑсӑкланнӑ.
Хальлӗхе А.Павловскаян «Вӗрене шывӗ те пылак», В.Самойлов-Раштавӑн «Шухӑша вӗҫтереймӗн ҫилпе», Г.Хлебниковӑн «Ҫутҫанталӑк кӗвви», В.Эльпин «Пулас кинсем» кӗнекисене уйрӑмах нумаййӑн вуланӑ. Халӗ вулавӑшра шорт-листсемпе усӑ курса ҫынсен хушшинче ыйтӑм ирттереҫҫӗ.
Пуш уйӑхӗн 25-мӗшӗнче культура ӗҫченӗсен уявӗ пулчӗ. Республикӑн Культура министерстви вара ялсенчи чи лайӑх культура учрежденийӗсене тата пултаруллӑ ӗҫченсене суйламалли конкурса пӗтӗмлетнине пӗлтерет.
Конкурса Чӑваш Енри 18 районтан 48 заявка тӑратнӑ, вӗсенчен 29-шӗ культура учрежденийӗсенчен, 19-шӗ культура ӗҫченӗнчен.
Тӳресем чи маттуррисене суйласа илни пирки пӗлтереҫҫӗ. Республикӑри «Чи лайӑх культурӑпа кану учрежденийӗ» ята Куславкка районӗнчи Кӗтеснерти, Тӑвай районӗнчи Турикас Тушкилти, Елчӗк районӗнчи Ҫирӗклӗ Шӑхальти клубсем тивӗҫнӗ. «Чи лайӑх вулавӑш» ята Йӗпреҫ районӗнчи Пысӑк Упакассинчи тата Етӗрне районӗнчи Пушкӑртри вулавӑшсене панӑ. «Чи лайӑх культура ӗҫченӗ» ята вара 12 ҫын илнӗ. Вӗсен хушшичне, сӑмахран, Пӑрачкав районӗнчи Лариса Карташова библиотекарь, Йӗпреҫ районӗнчи Хурамалти Культура ҫурчӗн пуҫлӑхӗ Надежда Керимова, Элӗк районӗнчи Ураскилтри Альбина Козлова библиотекарь тата ыттисем пур.
Раҫҫейри Литература ҫулталӑкне тата Чӑваш Енри Константин Иванов ҫулталӑкне халалласа ЧР Культура министерстви, ЧР Наци вулавӑшӗ республика шайӗнче «Чӑваш Енӗн литература палитри: 100 кӗнеке — вуласа тухма» акци ирттереҫҫӗ.
Ӑна наци литературинчи чи лайӑх тӗслӗхсене тупса палӑртас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ. Акци пуш уйӑхӗн 25-мӗшӗнчен пуҫласа авӑнӑн 1-мӗшӗччен пулӗ.
Эксперт ушкӑнӗ сасӑлав валли кӗнекесене ака уйӑхӗн вӗҫӗччен суйлӗ. Ушкӑн йышне культура, ӑслӑлӑх, вӗренӳ ӗҫченӗсем, массӑллӑ информаци хатӗрӗсемпе общество организацийӗсен элчисем кӗрӗҫ.
Унтан ҫав списока ҫынсем сӳтсе явма, тӗнче тетелӗнче, ЧР Наци вулавӑш сайтӗнче, сасӑлама пултарӗҫ.
Сасӑлава кура ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗ тӗлне 100 кӗнеке списокне хатӗрлӗҫ. Авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне вара «Чӑваш Енӗн литература палитри: 100 кӗнеке — вуласа тухма» электрон коллекци хатӗрлеҫ. Ӑна ЧР Наци вулавӑшӗн сайтне вырнаҫтарӗҫ. Ҫапла майпа унпа кирек кам та паллашма пултарӗ.
Нумаях пулмасть Пушкӑртстанри Пишпӳлек вулавӑшӗн чӑваш секторӗнче «Чӑваш халӑх пурнӑҫӗнчи «Урал сасси» хаҫатӑн пӗлтерӗшӗ» темӑпа «ҫавра сӗтел» иртнӗ. Унта Пишпӳлек районӗнчи чӑваш вулавӑшӗн ӗҫченӗсем‚ тӑван чӗлхе вӗрентекенсем‚ вырӑнти «Шурӑ хурӑн» халӑх фольклор ушкӑнне ҫӳрекенсем‚ «Ҫутӑ ҫул» район хаҫачӗн чӑваш дубляжӗн ӗҫченӗсем тата хаҫат вулакансем пухӑннӑ.
«Ҫавра сӗтеле» Пишпӳлек библиотекин Пушкӑртстан Республикинчи чӑваш халӑхӗпе ӗҫлекен секторӗн заведующийӗ Наталья Тарасова уҫнӑ. Вӑл кашни вулав ҫурчӗ «Урал сасси» хаҫата ҫырӑнса илсе ҫӗлесе пынине пӗлтернӗ. Чӑваш хаҫачӗ сентре ҫинче тусанланса выртмасть иккен‚ ӑна вулавҫӑсем ҫӗтӗлсе пӗтиччен тенӗ пекех алӑран ямаҫҫӗ. Ҫакӑн пирки Светлана Прокофьева автор "Урал сасси" хаҫатра пӗлтернӗ.
Наталья Петровна «ҫавра сӗтел» ӗҫне малалла тӑсса Пишпӳлек районӗнчи Чӑвашсен канашӗн ертӳҫине И.В. Никитина сӑмах панӑ.
— «Урал сасси» республикӑри чӑвашсен пурнӑҫӗпе‚ пултарулӑхӗпе паллаштарса тӑрать. Хамӑр тӑван чӗлхене‚ культурӑна‚ литературӑна аталантарас ӗҫре унӑн пӗлтерӗшӗ калама ҫук пысӑк.
Ӗнер Хӗрлӗ Чутайри ял тӑрӑхӗсен пӗрлехи вулавӑшӗнче районта ҫуралса ӳснӗ тата ку тӑрӑхра пурӑнакан ҫыравҫӑсемпе тӗлпулу ирттерчӗҫ. Ӑна хатӗрленсе вулавӑш ӗҫченӗсем Литература ҫулталӑкне тата Константин Иванова халалласа ку тӑрӑхран тухнӑ ҫыравҫӑсен тата Константин Ивановӑн кӗнекисен куравне йӗркеленӗ, «Хӗрлӗ Чутай ҫыравҫисем» хӑтлав (презентаци) хатӗрленӗ. Ҫыравҫӑсенчен ытларахӑшӗ районти тӗрлӗ ялтах пурӑнать, теприсем Шупашкарта тӗпленнӗ.
Ҫавра сӗтел хушшинче хӑнасем тӗрлӗ ыйту сӳтсе яврӗҫ: ҫырма пултаракансене тупса палӑртасси, вӗсене малалла аталанма пулӑшасси; Хӗрлӗ Чутай ҫыравҫисем ҫинчен кӗнеке кӑларасси; таврапӗлӳҫӗсемпе ытларах ҫыхӑну тытасси; Хӗрлӗ Чутай район энциклопедине кӑларнӑ ҫӗре хутшӑнса пулӑшасси.
Ҫыравҫӑсемпе тӗл пулма ялсенчи библиотекарьсемпе Хӗрлӗ Чутайри вӑтам шкулта вӗренекенсем те хастар хутшӑнчӗҫ. Тӗлпулӑва Елена Чубайкина йӗркелесе ертсе пычӗ.
Ҫыравҫӑсене администрацин вӗренӳ пайне ертсе пыракан Татьяна Шереметьева, культура пайӗн ертӳҫи Александр Самсонов саламларӗҫ, Литература ҫулталӑкӗнче пултарулӑхра татах та ытларах ҫитӗнӳсем тума ырлӑх-сывлӑх сунчӗҫ.
«Чӑваш Ен литератури: ҫулталӑкри чи вуланакан кӗнеке» республика конкурсӗпе килӗшӳллӗн, Шупашкар районӗнчи Хыркассинче шкул ачисемпе литература сехечӗ иртнӗ. Унта Николай Карайӑн «Мучи пӗви» калавне сӳтсе явнӑ.
Мероприяти пуҫламӑшӗнче вулавӑш ӗҫченӗ кӗнеке авторӗ пирки каласа кӑтартнӑ. Николай Карай — пултаруллӑ ҫыравҫӑ, журналист, педагог. Ачасем Карай мӗне пӗлтернине те чухланӑ. Вӑл Красноармейски районӗнчи ял, унта автор ҫуралнӑ.
Николай Карай Раҫҫей писателӗсен пӗрлӗхӗн пайташӗ, Нестер Янкас преми лауреачӗ. Вӑл ачасем валли чылай хайлав ҫырнӑ: «Ураллӑ купӑс», «Туссемпе пӗрле», «Шӑллӑм» тата ыттисем.
Николай Дмитриевичӑн вӗрентсе калакан хайлавӗсем ачасене питӗ килӗшнӗ. «Сана мӗн ӗҫ?», «Мучи пӗви» калавсенче автор экологи темине хускатать. «Ҫакӑнтахчӗ», «Кӑнтӑра вӗҫни» калавсене иронипе ҫырнӑ, вӗсем шухӑша путараҫҫӗ.
Тӗлпулура ачасем вулавӑш ӗҫченӗн ыйтӑвӗсене хаваспах хуравланӑ.
Кӑҫал «Чӑваш Ен литератури: ҫулталӑкри чи вуланакан кӗнеке» конкурс пур районта та ирттереҫҫӗ. Халӗ 2013 ҫулта кун ҫути курнӑ кӗнекесен хушшинче чи лайӑххине суйлаҫҫӗ.
Елчӗк районӗнчи Ҫӗнӗ Пӑва ялӗнчи вулавӑшра Ангелина Павловскаян «Вӗренӳ шывӗ те пылак» кӗнеке хӑтлавӗ иртнӗ. Унта аслӑ класра вӗренекенсем, хастар вулакансем хутшӑннӑ.
Чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗ Светлана Павлова пухӑннисене кӗнеке авторӗпе паллаштарнӑ. Тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ Тамара Михайловна Зайцева «Вӗрене шывӗ те пылак» кӗнеке пирки каласа кӑтартнӑ, унӑн шухӑш тӗшшине уҫнӑ. Ӑна сӳтсе явас ӗҫе аслӑ класра вӗренекенсем хастар хутшӑннӑ.
Вулавӑша ҫӳрекенсем Ангелина Павловскаян «Вӗрене шывӗ те пылак» романа 2013 ҫулта пичетленнӗ чӑваш кӗнекисен хушшинче чи вуланаканни тесе йышӑннӑ.
Ҫӗнӗ Пӑвари вулавӑшра «Халӑх юратса вулакан кӗнекесем» кӗнеке куравӗ те йӗркеленӗ.
Чӑваш Республикинчи Лев Толстой ячӗллӗ ятарлӑ вулавӑшра «Чӑваш ҫыравҫисем — куҫ курманнисем валли» проект ӑнӑҫлӑ пурнӑҫланса пырать. Литература ҫулталӑкӗпе килӗшӳллӗн ача-пӑча писателӗпе, фантастпа Дмитрий Суслинпа тӗлпулу иртнӗ.
Дмитрий Суслин хӑйӗн пултарулӑхне ача-пӑчана халаллать. Ҫамрӑк вулавҫӑсем, Шупашкарти тӳрленмелли интернат шкул вӗренекенӗсем, ҫыравҫа кӑсӑклансах итленӗ. Вӑл хӑйӗн пирки, кӗнекисем ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Сӑнарсем пирки каланӑ чухне ачасен куҫӗсем савӑнӑҫпа ҫиҫнӗ.
Компьютер аталанать пулин те Дмитрий Суслин ачасене кӗнекесемпе интереслентерме пултарать. Вӑл ачасен ыйтӑвӗсене те хаваспах хуравланӑ.
Ҫыравҫӑ уйрӑмах «Юрӑпи» этнографи юмахӗ ҫинче чарӑнса тӑнӑ. Вӑл чӑвашла та, вырӑсла та тухнӑ, йӑх тымарӗсен йӑли-йӗрки пирки каласа кӑтартать. Ачасем хайлав сыпӑкне тимлесех итленӗ.
Тӗлпулура ачасем авторӑн хӑтлавӗпе те паллашнӑ. Пӗчӗкскерсем вулавӑша парнеленӗ аудиокӗнекесемшӗн те тем пекех савӑннӑ.
Республикӑра иртекен «Чӑваш Ен литератури: 2013 ҫулхи чи вуланакан кӗнеке» конкурспа килӗшӳллӗн Патӑрьелти ача-пӑча вулавӑшӗнче пӗчӗк артистсем спектакль лартнӑ.
Унта Патӑрьелти 1-мӗш шкулта 4-мӗш «б» класра вӗренекен ачасем хутшӑннӑ. Класс ертӳҫи — Светлана Валерьевна Сафьянова. Ачасем Лидия Саринен «Телейлӗ кӑмпа» кӗнекинчи «Ҫул ҫинче» пьесине лартнӑ.
Асӑннӑ кӗнеке «Чӑваш Ен литератури: 2013 ҫулхи чи вуланакан кӗнеке» конкурса хутшӑнма тивӗҫ пулнӑ. Шӑпӑрлансен спектакльне ҫав шкултах 2-мӗш «б» класра вӗренекен ачасем курнӑ.
Спектакльти Качака рольне Анна Путякова вылянӑ. Настя Илеменовӑпа Даниил Галкин Кинемипе Улайкки йытти ролӗсене калӑпланӑ. Пӗчӗк теместӗн вӗсене — чӑн-чӑн артистем.
Ку юмах ачасене ҫывӑх ҫынсен ӗҫне хаклама, юттисен пурлӑхне ыйтмасӑр тытма, ырӑ тунине ырӑпа тавӑрма вӗрентет. Людмила Романова библиотекарь ача-пӑча литературине тишкернӗ, ачасене кӗнекесем вулама сӗннӗ.
Сӑнсем (5)
+0.3 °C