Чӑваш ҫыннисене, ял мухтарӗсене, ЧНК, ЧТП, хӗрарӑмсен, пенсионерсен, ҫамрӑксен тата ытти пӗрлешӳсен районсенчи пайташӗсене, Патшалӑхӑн республикӑри тата вырӑнти ертӳҫисене, Вӗрентӳ шаралӑхне, шкул директорӗсене янӑ ҪЫРУ.
Тӑван чӗлхемӗр кӑвайт ҫинчи хӗртнӗ хурҫӑ пек тӗлкӗшсе тӑрать. Таптаса килекен пӗрпеклетӳ тискерлӗхне ӑнланмасӑр, лайӑх шалуллӑ вырӑнти хӑшпӗр чӗлхеҫӗсемпе аслӑ тӳресем тӑван чӗлхене пӑтратма пӑрахаймаҫҫӗ. Хӑватлӑ халӑхсем хӑйсен чӗлхисене хӑюллӑн хӳтӗлеҫҫӗ. Юлашки вӑхӑтра чӑвашсем тӑван сӑмаха упрассишӗн ҫине тӑма пуҫларӗҫ. «Хыпар», «Ҫамрӑксен хаҫачӗ», «Чӑваш тӗнчи» хаҫатсенче, Чӑваш халӑх сайтӗнче, «Идель.Реалии» сайтра ҫивӗч статьясем тухрӗҫ. Тӑван чӗлхене хӳтӗлесе ҫынсем судсене ҫитрӗҫ. Ыйтӑва Патшалӑх Канашӗн шайӗнче ятарласа сӳтсе явнӑ пулин те, Чӗлхе комиссийӗ каллех унталла-кунталла турткаланнипе шкул ӗҫне пӑтратса тӑрать. Татах капла хӑтлансан чӗлхемӗре тепӗр ӑру ӗмӗрӗнче сӳнтерсе лартатпӑр.
Пирӗн пӗрремӗш сӑмах — ачасемпе тӑван чӗлхепе калаҫасси ҫинчен.
Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче паян Пӗтӗм чӑвашсен 2-мӗш «Асам» кинофестивалӗн пресс-конференцийӗ иртрӗ. Унта юпа уйӑхӗн 24–29-мӗшӗсенче иртекен культура мероприятийӗ пирки тӗплӗнрех каласа пачӗҫ.
Кӑҫалхи кинофестивале пурӗ 22 ӗҫ хутшӑнӗ — илемлӗ 9 фильм, 5 документалли тата 8 анимациллӗ фильм. Илемлӗ фильмсене илес пулсан куракансем «Там, где нет тебя» (режиссёрӗ Ю. Спиридонов), «Принять удар» (Е. Рябцева), «Вера и сомнение» (Е. Рябцева), «Сурӑм хӗрӗ» (В. Карсоков), «Чакӑр куҫӑм шӑпана» (А. Степанов-Пӑртта), «Никита» (М. Никитин), «В лесу» (М. Ефремов), «Асамат кӗперӗ» (Р. Андреев), «Ветки» (В. Синяев) фильмсемпе паллашма пултарӗҫ. Документаллисен шутӗнче Ю. Спиридоновӑн «Я люблю тебя, Шумерля» тата «Генерал Тихонов», А. Ефремовӑн «Вут-хӗмре иртнӗ ҫамрӑклӑх», Ю. Сергеевӑн «История великого народа», С. Сахаровӑн «Шигали» пулӗҫ. Анимациллӗ фильмсене иккӗн тӑратнӑ — 3 фильма Улатӑрти ача-пӑча ӳнер шкулӗ хатӗрленӗ, ыттисене — В. Галошев. Улатӑртисем чӑваш халапӗсем ҫинче никӗсленнӗ «Почему сосна и ель вечно зеленые», «Как река началась», «Как ловили Луну» фильсем кӑтартӗҫ. Вӗсем пурте — вырӑсла.
ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев ҫӗнӗ министра ҫирӗплетнӗ. ЧР Культура министерствине малашне Константин Яковлев ертсе пырӗ.
Унччен вӑл асӑннӑ ведомствӑн пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫланӑ. Элтепер Константин Геннадьевича министра ҫирӗплетесси пирки авӑн уйӑхӗн 19-мӗшӗнче алӑ пуснӑ.
Константин Яковлев 1965 ҫулта ҫуралнӑ. Вӑл Хусанти патшалӑх педагогика институтне пӗтернӗ. Константин Геннадиевич Тутарстанра Чӑваш наци культура автономи канашӗн председателӗ, Чӑваш наци конгресӗн канашӗн пайташӗ, Тутарстанри халӑх Ассамблейин канашӗн председателӗ пулнӑ.
Константин Яковлев ЧР культура министрӗн тивӗҫӗсене пӗлтӗрхи юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнчен пурнӑҫланӑ.
Чӑваш Республикинчи наципе культура аталанӑвӗн «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ хамӑр патра туса кӑларакан апат-ҫимӗҫ этикеткисене чӑвашла ҫырма пуҫлас ыйтӑва хускатнине эпир маларах пӗлтернӗччӗ.
Чӑваш наци конгресӗн ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗнче иртнӗ Мӑн Канашӗнче Чӑваш Республикинче туса кӑларакан юр-вара, ӗҫме-ҫимене, ҫӑкӑр-тӑвара, апат-ҫимӗҫе тата ытти чӗртавара, япалапа хатӗр-хӗтӗре чӑвашла тата вырӑсла тӗрӗс ят парассине, этикеткӑсене чӑвашла-вырӑсла ҫырассине йӗркелеме, ҫырнине хаклама чӗлхе специалисчӗсене явӑҫтарма ыйтас, чӑваш тата вырӑс чӗлхисемпе усӑ курнине тӗрӗслеме тивӗҫлӗ учрежденисене тупма хушас тенӗ.
Чӑваш наци конгресӗн пайташӗсенчен хӑшӗсем хӑйсем те предприятисене ертсе пынӑран «Ирӗклӗх» хастарӗсем этикеткӑсене чӑвашла ҫырассине ҫав ҫынсен пуҫламалла мар-ши тесе те пуҫ ватнӑччӗ-ха. Халӗ вара «Ирӗклӗх» ЧНК президенчӗ Николай Угаслов патне ҫыру янӑ. Унта ҫапла шӑрҫаланӑ: «Чӑваш Республикинчи наципе культура аталанӑвӗн «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ чӑваш чӗлхине аталантарас, ун статусне ҫӗклесе ҫирӗплетес, чӑваш чӗлхипе — Чӑваш Республикин патшалӑх чӗлхипе — халӑх хутлӑхӗнче, пайӑррӑн суту-илӳ, йӑла ӗҫӗсенче, усӑ курнине анлӑн сарас тӗллевпе ҫакна пӗлтерет.
«Ирӗклӗх» наципе культура чӗрӗлӗвӗн организацийӗн хастарӗсем тӑван республикӑмӑрӑн Суту-илӳпе промышленноҫ палатине суту-илӳ, йӑла таврашӗнче чӑваш тата вырӑс чӗлхисемпе усӑ курма ҫулталӑк каяллах сӗннӗ те ӑна палата хӑй сайтӗнче вырнаҫтарнӑ.
Кӑҫалхи ҫӗртме уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче республикӑри чылай организацине вӗсем туса кӑларакан тавар этикеткисенче чӑваш чӗлхипе усӑ курма сӗннӗ.
«Никамранах та хурав килмерӗ», — тесе ҫырнӑ маларах асӑннӑ ушкӑн «Фейсбукри» хӑйӗн страницинче.
Уйӑх вӗҫӗнче вара, унта пӗлтернӗ тӑрӑх, ЧНКшӑн пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулӑм пулса иртнӗ.
Чӑваш наци конгресӗ регионсен хушшинчи общество организацийӗн 2016 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗнче пулса иртнӗ Мӑн Канашӗнче Чӑваш Республикинче туса кӑларакан юр-вара, ӗҫме-ҫимене, ҫӑкӑр-тӑвара, апат-ҫимӗҫе тата ытти чӗртавара, япалапа хатӗр-хӗтӗре чӑвашла тата вырӑсла тӗрӗс ят парассине, этикетсене чӑвашла-вырӑсла ҫырассине йӗркелеме, ҫырнине хаклама чӗлхе специалисчӗсене явӑҫтарма ыйтас, чӑваш тата вырӑс чӗлхисемпе усӑ курнине тӗрӗслеме тивӗҫлӗ те ятарлӑ учрежденисене тупма хушас тенӗ.
ЧНК президенчӗ Николай Угаслов «ТУС» обществӑна ерсте пынине, ЧНКн президиум пайташӗ Олег Мешков чылай ҫул «Букет Чувашии» ертӳҫи пулнине, ЧНК Мӑн Канаш пайташӗ Валерий Иванов Валерий «Акконд» директорӗ иккенне палӑртнӑ.
Муркаш районӗнчи Мӑн Токшик ялӗнче пысӑк уяв кӗрленӗ. Вӗсене саламламашкӑн Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ Николай Угаслов килсе кайнӑ.
Савӑнӑҫлӑ уява ваттисем те, вӗттисем те пухӑннӑ. Уяв лапамне сӗтел лартнӑ, унта ҫӑкӑр-тӑвар, кукӑль таврашӗ вырнаҫтарнӑ. Хуранра шӳрпе вӗретнӗ.
Уява аякка саланнӑ ентешӗсем те ҫитнӗ. Вӗсем тӗл пулса калаҫнӑ. Николай Угаслов вара ял пурнӑҫӗпе паллашнӑ, халӑхпа калаҫнӑ, ял историйӗпе кӑсӑкланнӑ.
Мӑн Токшике пӗртӑван Малинасем, «Асамлӑ ҫӗршыв», «Шупашкар» ушкӑнсем ҫитнӗ. Уяв лапамӗнче алӗҫсен куравне йӗркеленӗ, спорт ӑмӑртӑвӗсем ирттернӗ.
Ҫӗртмен 23-мӗшӗнче Чӑваш наци конгресӗн Мӑн Канашӗн пайташӗсем ҫулталӑка пӗрре иртекен ларӑва пуҫтарӑннине Чӑваш халӑх сайтӗнче Аҫтахар Плотников пӗлтернӗччӗ.
Унта пӑхса тухнӑ ыйтусем тата вӑл е ку темӑпа кам мӗн тухса калаҫни пирки конгресс сайтӗнче анлӑ информаци шайӗнче кӑна хыпарланӑ та, кам тата мӗн пирки тавлашни-тупӑшнине, кам тата мӗн сӗннине йӑлтах ӑнланма йывӑртарах. Ҫак сайт администраторӗ тата маларах асӑннӑ статья авторӗ Мӑн Канаш ларӑвӗн йышӑнӑвӗпе ЧНК сайтӗнче каярах паллаштарма шантарчӗ-ха. Мӗнех, курӑпӑр-вулӑпӑр. Унччен вара кӑсӑклӑ пӗр шухӑш ҫинче чарӑнса тӑрам.
Аҫтахар Плотников Фейсбукри хӑйӗн страницинче ҫырнӑ тӑрӑх, Мӑн Канаш ларӑвӗнче Тӗмен чӑвашӗ ҫӑпатана музейсенчен кӑларса пеме сӗннӗ.
Ҫӑпатана музейран кӑларса пемелле тени аташу-и е ырӑ шухӑшах-и? Аҫтахар Плотниковӑн хыпарне Фейсбукрисем тӗрлӗрен йышӑннӑ. «Мӗн тӗрлӗ кӑна чӑваш ҫук тӗнчере!» — тесе тӗлӗнет, сӑмахран, Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн тӗп режиссерӗ, драматург, поэт, куҫаруҫӑ, актер, этнотеатрҫӑ Иосиф Дмитриев.
Ӗнер Чӑваш наци конгресӗн Мӑн Канаш пайташӗсем чӑваш чӗлхи пирки калаҫрӗҫ.
Лару пуҫланас умӗн тӗрлӗ вырӑнтан пухӑннӑ чӑвашсемпе пӗрле Иван Яковлев палӑкӗ умне чечек хучӗҫ. Чӑваш чӗлхин хальхи алфавитне хатӗрленӗ Кӑнна Кушки чӑвашне асӑнса чечек Михаил Васильевич Игнатьев та хучӗ.
Мӑн Канаш пайташӗсем чӑваш чӗлхине мӗнле упраса хӑвармалли пирки калаҫрӗҫ, ҫак ӗҫе туса пыма мӗн чӑрмантарнине пӗлтерчӗҫ, малалла мӗн тумаллине палӑртрӗҫ. Мӑн Канаш ларӑвӗн йышӑнӑвӗпе каярах ЧНК сайтӗнче паллашма май пулӗ.
Унсӑр пуҫне ларура Президиум йышне улшӑнусем кӗртрӗҫ. Константин Яковлева (хӑй ыйтнипе) хӑйсен ретӗнчен кӑларчӗҫ те, ун вырӑнне ҫӑмрӑксен театрӗн директорне кӗртрӗҫ.
ЧНК пирки хыпар-хӑнар лартас пулсан яланах пӑтӑрмах сиксе тухать. Вӗсен ӗҫне ҫутатас тесе икӗ хутччен Президиум ларӑвне кайсаччӗ. Унта мӗн илтни-курни пирки хыпар ҫырнӑ хыҫҫӑн яланах нушаччӗ — Валерий Клементьев ЧНК ӗҫне сиен кӳме пултаракан информацие тӳрлетме е кӑларса пӑрахма сӗнетчӗ. Иккӗ пулнӑ хыҫҫӑн урӑх унта ҫул тытма пӑрахрӑм. Ара чи интереслӗ, чи кӑсӑклӑ информацие кӑларса пеме ыйтаҫҫӗ те… Хыпарне вулакана интереслӗ ҫырмасан кам ӑна вулатӑр?
Ак, ӗнер ман алла ҫитес Мӑн Канашӑн пухӑвӗн йыхрав хучӗ лекрӗ. Ӑна вырӑсла ҫырни мана чӑн та тӗлӗнтерчӗ. Ара, вӑл ларура, чӑваш чӗлхине епле малалла аталантармаллине сӳтсе явасшӑн-ҫке! Ӗҫе капла тума юраманнине, тем тесен те ЧНК-ра та пулин хут ӗҫне чӑвашла туса пымаллине кӑтартас тесе хыпара лартрӑм. Сиссех тӑтӑм ӗнтӗ, «конгресран ыран шӑнкӑравлаҫҫех», тесе. Чӑн та Валерий Клементьев шӑнкӑравларӗ.
ЧНК Президенчӗн пӗрремӗш ҫумӗ мана хайхи, каллех, ҫак информацие илсе пеме ыйта пуҫларӗ. Эпӗ, имӗш, ЧНК ӗҫӗнче япӑххине кӑна куратӑп. Лайӑх ӗҫсене ҫутатмастӑп, япӑххисене кӑна.
+8.3 °C