Тутарстанри Нурлат хулинче ӗнер, утӑ уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, «Уяв-2017» Пӗтӗм Раҫҫейри уяв иртнӗ.
Унта Чӑваш Енӗн культура министрӗ, Тутарстан чӑвашӗ Константин Яковлев хутшӑннӑ. Анна пӗрле Чӑваш Ен делегацийӗ, ҫав шутра Валерий Филимонов спикер, Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ Николай Угаслов (вӑл та Тутарстан чӑвашӗ), кӳршӗллӗ республикӑри уява хутшӑннӑ. Чӑвашсене ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илнӗ.
Ӗнерех Нурлат районӗнчи Ерепьел ялӗнче 50 вырӑнлӑх Культура ҫурчӗ уҫнӑ.
Пӗтӗм Раҫҫейри «Уяв» Нурлат хулинче вунӑ ҫул ытла иртереҫҫӗ. Унӑн пӗлтерӗшне Чӑваш Енӗн культура министрӗ Константин Яковлев пысӑка хурса хакланӑ май вӑл Тутарстанри чӑвашсене пӗрлештерет, нацисем хушшинчи туслӑха аталантарать тесе каланӑ.
Чӑваш Енри пуян ҫемьесем те пуян мар тесе пӗтӗмлетме хистет аяларах илсе кӑтартакан статистика.
Раҫҫей Федерацийӗн Правительстви ҫумӗнчи Финанс министерстви ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнче пурӑнакан пуянсен пурнӑҫ шайне черетлӗ хутчен хакланӑ. Чӑваш Енри пуян ҫемьесен уйӑхри тупӑш виҫи 288 пин тенкӗпе танлашнӑ.
Уйрӑмах пуяннисен 1 проценчӗн тупӑшӗ кӑҫалхи ҫур ҫулта 651 пин тенкӗпе танлашнӑ. Чӑваш Енре ку хисеп — 288 пин тенкӗ. Пирӗн республикӑринчен те сахалтарах тупӑш курнӑ регион федерацин Атӑлҫи тӑрӑхӗнче пӗрре кӑна. Вӑл — Мӑкшӑ Республики. Унти тупӑшлӑ ҫемьесем уйӑхсерен вӑтамран 277 пин тенкӗ ӗҫлесе илнӗ.
Тутарстанра пурӑнакан пайталлӑ ҫемьесем кӑҫалхи ҫур ҫулта уйӑхсерен вӑтамран 720 пин тенкӗ тупӑш курнӑ.
Паян Шупашкарта кӑҫалхи ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Чӑваш чӗлхипе ирттернӗ пӗтӗм тӗнчери олимпиада ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ. Ун пекки кӑҫал пуҫласа пулнӑ. Хальхинче 25 ҫула ҫитмен 350 ытла шкул ачипе студент хутшӑннӑ. Вӗсем — хамӑр тӑрӑхран ҫеҫ мар, республика тулашӗнчен тата чикӗ леш енчен те.
Олимпиадӑна «Чӑваш чӗлхи – тӑван чӗлхе» тата «Чӑваш чӗлхин илемӗ» енсемпе йӗркеленӗ.
«Чӑваш чӗлхи – тӑван чӗлхе» енӗпе 51 ача хутшӑннӑ, вӗсенчен пиллӗкӗшӗ — Тутарстанран, пӗри – Пушкӑртстанран, виҫҫӗшӗ — Чӗмпӗр облаҫӗнчен. Ултӑ ҫамрӑк ҫӗнтернӗ: Мария Ядрицова (Йӗпреҫри 2-мӗш шкул); Любовь Сергеева (Куславккари 2-мӗш шкул); Юлия Ярдухина (Шупашкарти 62-мӗш шкул) Ираида Якимова (Тӑвай районӗнчи Курнавӑш); Павел Васиков (Тутарстанри Аксу районӗнчен, Регина Андреева (Вӑрнар районӗнчи Санарпуҫӗнчен).
«Чӑваш чӗлхин илемӗ» ен дистанци мелӗпе иртнӗ. Унта тӗрлӗ ҫӗрте пурӑнакансем хутшӑннӑ, турцирен те пулнӑ.
Паян, ҫӗртме уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, Шупашкарта «Волковские чтения» (чӑв. Волков вулавӗсем) ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ иртнӗ. Ӑна тӗнче шайӗнче йӗркеленӗ. Мероприятие Геннадий Волков этнопедагог ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнине халалланӑ. Конференцие К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрне пуҫтарӑннӑ.
Геннадий Волкова асӑнса йӗркеленӗ мероприятие хамӑр республикӑри тата Мари Эл, Тутарстан, Калмӑк Республикинчи, Алтайри, Пушкӑртстанри, Якутинчи, Хакас Республикинчи, Чечняри, ҫавӑн пекех Казахстанри, Туркменистанри, Молдавинчи, Беларуҫри, Узбекистанри, Китайри ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем килсе ҫитнӗ. Унта Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев та хутшӑннӑ.
Тухса калаҫакансем Геннадий Волковӑн ӗҫне пӗр шухӑшлӑн пысӑка хурса хакланӑ.
Шупашкарта Республика кунӗнче иртекен Пӗтӗм чӑвашсен Акатуйне Беларуҫран та килмелле. Чӑваш Енӗн Культура министерствин сайтӗнче ҫак уйӑх пуҫламӑшӗнче хатӗрлесе вырнаҫтарнӑ хыпар тӑрӑх кунсӑр пуҫне хамӑр ҫӗршыври 20-е яхӑн регионти йӑхташӑмӑрсем килес шухӑшли паллӑ.
Списока кӗртнисен шутӗнче — Севастопольти «Туслӑх», Мускаври «Атӑл», Питӗрти «Нарспи», Тутарстанри «Уяв», Чӗмпӗр облаҫӗнчи «Родник», «Укӑлча», «Хавас», Тӗмен облаҫӗнчи «Тӑван», Кемӗр облаҫӗнчи «Хӗлхем», Самар облаҫӗнчи «Ҫӑлкуҫ», «Улах», Чулхула облаҫӗнчи «Чулхула чӑвашӗсем», Сарӑту облаҫӗнчи «Палан», Пенза облаҫӗнчи «Шӑпчӑксем», «Асамат», Мурманск облаҫӗнчи «Акатуй», Коми Республикинчи «Нарспи», Пушкӑртстанри «Элем», «Родники Агидели» (чӑв. Шур Атӑл ҫӑлкуҫӗсем), Пермь крайӗнчи «Хӗвел», Удмурт Республикинчи «Уяв», Ӗренпур облаҫӗнчи «Пилеш», ҫавӑн пекех Беларуҫри «Хамӑрьял» ушкӑнсем.
«Тутарстанри Чӑваш наципе культура автономийӗн ертӳҫи улшӑннӑранпа республикӑри чӑвашсем культура енне кӑна мар, спорт енне те тимлӗх уйӑра пуҫларӗҫ», — тесе пӗлтерет унти «Сувар» хаҫат.
Пичет кӑларӑмӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, ака уйӑхӗнче Хусанта пурӑнакан чӑваш ҫамрӑкӗсен пуҫарӑвӗпе «ЧНКА» футбол командине йӗркелесе янӑ. Районсенче те тӗрлӗрен турнирсем ирттереҫҫӗ. Ҫуй уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче Нурлат районӗнче П. Михеева халалласа аслисем хушшинче футбол турнирӗ пулнӑ,ҫӗртме уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче Пӑвара ачасем «Сувар» хаҫат кубокӗшӗн ӑмӑртнӑ.
Хусанти чӑвашсен футбол команди те хастарлӑхпа палӑрать. Хаҫатра ҫырнӑ тӑрӑх, Хусанти чӑваш футболисчӗсем кашни эрнере вӑйӑсем ирттереҫҫӗ. Юлташла тӗлпулусенче йӑхташӑмӑрсем туслӑха ҫирӗплетеҫҫӗ.
Тутарстанра Ҫарӑмсан районӗнче, вӑл Хусантан 250 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ, смерч пулнӑ. Вырӑнти ИӖМ пӗлтернӗ тӑрӑх, 8 ҫуртӑн тӑрри сиенленнӗ. Ҫавӑн пекех Тури Чегодейка ялӗнчи мечӗт, шкул сиенленнӗ. Нурлат хули те шар курнӑ.
Смерч вӑхӑтӗнче ҫил ҫеккунтра 18 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрнӗ. Халӗ вырӑнта ҫӑлавҫӑсем ӗҫлеҫҫӗ. Смерч хыҫҫӑн арканнӑ ҫуртсене тирпейленӗ ҫӗре 32 ҫын тата 11 техника хутшӑннине пӗлтереҫҫӗ.
Телее, смерч вӑхӑтӗнче вилнӗ ҫынсем пирки хыпар пулман. Хӑшӗ-пӗри, тен, смерч Чӑваш Ене килесрен хӑраса ӳкрӗ. «Чӑваш Енри ҫанталӑк» проект авторӗ Владимир Михайлов хыпарланӑ тӑрӑх, вӑл пирӗн республикӑран иртсе кайнӑ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче паян кӳршӗ республикӑри ӑсчахсем хӑнара пулчӗҫ. Шупашкара килсе Тутарстан Республикин ӑслӑлӑх академийӗн Ш.Марджани ячӗллӗ истори институчӗн ӑсчахӗсем хӑйсен ӗҫӗ-хӗлӗпе паллаштарчӗҫ.
Тӗп доклада Р.С. Хакимов тухса каларӗ. Вӑл институт ӗҫӗ-хӗлӗпе паллаштарчӗ, мӗн енӗпе ӗҫлени пирки каласа пачӗ, институт хатӗрленӗ чи сумлӑ кӗнекесемпе паллаштарчӗ. Каласа хӑварас пулать, унашкал пысӑк ӗҫсен шутне тутар халӑхӗн историне ҫутатакан 7 томлӑ «История татар» (чӑв. Тутарсен историйӗ) кӗрет. Вӑл 2002–2013 ҫулсенче пичетленсе тухнӑ. Рафаиль Сибгатович ҫавӑн пекех тутарсем хатӗрленӗ кӗске фильм та илсе килнӗ, ӑслӑлӑх семинарне пухӑннисене 15 минутлӑ фильмпа паллаштарчӗ.
Ш.Марджани ячӗллӗ истори институчӗн ӗҫӗ-хӗлӗ пирки хӑнасенчен ҫавӑн пекех институтӑн ӑслӑлӑх енӗн ҫумӗ Р. Салихов, хальхи истори пайӗн заведующийӗ А. Бушуев, ҫӗнӗ истори пайӗн заведующийӗ И. Загидуллин, институт ҫумӗнчи тутар-кӗрешӗнсемпе нухайпексен историпе культурине тӗпчекен центрӑн заведующийӗ Р. Исхаков тата этнологи пайӗн заведующийӗ Г. Габдрахманова каласа пачӗҫ.
Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ Шупашкар районӗнчи «Чувашский бройлер» (чӑв. Чӑваш бройлерӗ) чӑх-чӗп хапрӑкне Тутарстанри «Агросила» агрохолдинг туянассине, каярах вара ку сӑмах тӳрре килменнине пӗлтернӗччӗ.
Ҫав вӑхӑтрах Шупашкар районӗнчи Лапсарта вырнаҫнӑ «Юрма» предприятие унӑн хуҫи, Владимир Ермолаев усламҫӑ, сутса ярасшӑнни пирки те маларах сӑмах тухнӑччӗ. Кун пирки Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев Инвестици климатне лайӑхлатассипе ӗҫлекен канашӑн ларӑвӗнче пӗлтернӗччӗ. Шупашкар район пуҫлӑхӗпе тӗл пулсан та ку ыйтӑва хускатнӑччӗ. «Ӗҫ коллективӗнче социаллӑ йывӑрлӑх пулмалла мар. Хуҫа улшӑнать, анчах предприяти ӗҫӗ ҫавах юлать», — тенӗччӗ Элтепер.
«Правда ПФО» интернет-хаҫат паян хыпарланӑ тӑрӑх, «Агросила» Лапсарти хапрӑка туянмӗ. Шухӑша мӗн сӑлтавпа ылмаштарнине коммерци вӑрттӑнлӑхӗ тесе уҫӑмлатма килӗшмен.
Нумаях пулмасть Тутарстанра унта пурӑнакан халӑхсен съезчӗ иртнӗ. «Бизнес онлайн» тӗнче тетелӗнчи хаҫатра пӗлтернӗ тӑрах, капла форума унччен икӗ хут кӑна ирттернӗ: пӗрре — 1992 ҫулта, тепре — 2007-мӗшӗнче.
Тутарстанра тӗпленнӗ халӑхсемпе паллаштаракан, вӗсен пӑшӑрханӑвӗ-ыратӑвӗ пирки сӳтсе явакан анлӑ форума чӑвашсем те хутшӑннӑ. Тутар Республикинче пирӗн йӑхташӑмӑрсем, чӑвашсем, шучӗпе виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑнаҫҫӗ. Чи йышлисем, паллах, тутарсем. Унтан — вырӑссем, кайран — чӑвашсем. Тутарстанри йӑхташӑмӑрсен наципе культура автономийӗн ертӳҫи, «Казанский жировой комбинат» (чӑв. Хусанти ҫу комбиначӗ) акционерсен уҫӑ обществин директорсен канашӗн председателӗ Дмитрий Самаренкин уява наци кӗпине тӑхӑнса ҫитнӗ.
+22.3 °C