«Хыпар» хаҫат редакцийӗ пуҫарнипе 1994 ҫултанпа ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Купӑрля ялне кашни ҫулах Николай Васильевичӑн тӑван-хурӑнташӗ, чӑваш журналисчӗсем, ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем, тавра пӗлӳҫӗсем, ял-йыш пуҫтарӑнаҫҫӗ. Яланхи йӑлапа Никольский паркӗнчи унӑн бюсчӗ умне чӗрӗ чечексем хураҫҫӗ, унӑн пурнӑҫӗпе ӗҫ-хӗлне аса илеҫҫӗ... Шел, пурте пӗлекен сӑлтавпа – хамӑр ҫирӗплетнӗ йӗрке-тӑрӑма паян пӑсма тивет. Чӑваш халӑх сайчӗн вулаканӗсене вара Турци Республикинче пӗлтӗр тухнӑ кӗнекери (ӑна И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалланӑ) статьямпа паллашма сӗнетӗп (содержанипе ҫыхӑнман вырӑнсене – «резюме», «ключевые слова», автор биографийӗ – кӗскетнӗ).
Алексей Леонтьев,
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӑслӑлӑх ӗҫтешӗ.
(к вопросу о взаимоотношениях двух чувашских просветителей)
Просветителем чувашского народа официально (от лат. officium, должность; служебным порядком, по установленной форме, торжественно, публично, бесстрастно, церемонно) считается Иван Яковлевич Яковлев.
Чӑваш Енӗн спорт тата физкультура министрӗ пулма Василий Петрова шаннӑ. Хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев ӗнер, ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, алӑ пуснӑ. Ҫав ҫын асӑннӑ ведомствӑра кӑҫалхи пуш уйӑхӗнченпе тӑрӑшнӑччӗ. Малтанласа ӑна минитср тивӗҫӗсене пурнӑҫлама шаннӑччӗ.
Василий Петров 1963 ҫулта Ҫӗнҫӗпӗр хулинче ҫуралнӑ. 1990 ҫулта вӑл И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи машиностроени факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ.
Паянхи министр тренер пулса та, инструкторта та, пысӑках мар предприятисен ертӳҫинче те, республикӑн «Кекусинкай» федерацийӗн ертӳҫин ҫумӗ тата ертӳҫи пулса та тӑрӑшнӑ.
Паян Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев «Интерфакс» информаци агенствине интервью панӑ. Калаҫӑва Олег Николаев республика ертӳҫи пулса тӑрӑшма пуҫланӑранпа ҫӗр кун ҫитнине халалланӑ.
Олег Николаев нумаях пулмасть йӗркеленнӗ команда пирки, чӑваш чӗлхине, культурине упраса хӑварассипе туса ирттерекен ӗҫсем ҫинчен тата Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине епле ирттерес шухӑшли ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев кӑшӑлвируспа ҫыхӑннӑ лару-тӑрупа та палаштарнӑ.
Журналистпа республика ертӳҫин калаҫӑвне видеоҫыхӑну мелӗпе йӗркеленӗ.
Александр Белов журналист Чӑваш Ен Элтеперӗ пулнӑ Михаил Игнатьев ҫинчен кӗнеке кӑларнӑ. Кун пирки вӑл Фейсбукра пӗлтернӗ. «Мочить» и гнать его» ят панӑскер Питӗр хулинчи издательствӑра пичетленнӗ. Ӗнер журналист кӗнекен малтанхи 20 экземплярне (ытти хальлӗхе килсе ҫитеймен) аукционта сутассине, укҫана кӑшӑлвируспа кӗрешмелли фонда уйӑрассине пӗлтернӗ. Каярах вӑл кӑларӑма кам тата мӗн хакпа туянма ӗлкӗрнине хыпарланӑ.
Ирпе ирех Николай Выйкин шӑнкӑравланӑ, унтан Мускаври аслӑ шкулӑн преподавателӗ Андрей Федоров персе ҫитнӗ. Игорь Михайлов юрист ӗҫтешӗ валли те илнӗ. Дарья Комарова журналист пӗр экземпляршӑн 1000 тенкӗ кӑларса хунӑ. Ҫапла вара 13 ҫын туяннӑ, 4100 тенкӗ пуҫтарӑннӑ.
Республикӑн Патшалӑх Канашӗн «Республика» хаҫачӗн тӗп редакторне Сергей Мясникова Александр Белов Пичет кунӗнче Михаил Игнатьев сӑмахӗсене Фейсбукра трансляциленӗшӗн тав тунӑ. Журналистсене ислетме сӗннӗ сӑмаха Александр Белов шӑпах ҫавӑнтан касса илнӗ иккен.
Олег Николаева Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫне вӑхӑтлӑх пурнӑҫлама шаннӑранпа паян 100 кун ҫитрӗ. Республика ертӳҫи ҫак тапхӑра каярах пӗтӗмлетӗ. Вӑл Инстаграмра ҫырнӑ тӑрӑх, халӗ пӗлтерӗшлӗрех урӑх темӑсем пур.
«Раҫҫей Президенчӗ Владимир Владимирович Путин Чӑваш Республикине ертсе пыма шаннӑранпа паян 100 кун ҫитрӗ», — хыпарланӑ Олег Николаев.
Паянхи пӗлтерӗшлӗ тема шутне вӑл Ҫӗнтерӳ кунне кӗртнӗ. «Кашни ветерана, тыл ӗҫченне, Ҫӗнтерӗве тӳпе хывнӑ мӗнпур ҫынна пирӗн тивӗҫлӗ тимлӗх уйӑрмалла. Пирӗнтен уйрӑлнисене аса илмелле», — тесе шухӑшлать республика ертӳҫи.
100 куна пӗтӗмлетекен тӗплӗ калаҫу уяв хыҫҫӑн пулӗ. Ун чухне Олег Николаев журналистсен ыйтӑвӗсене хуравлӗ, республикӑра пурӑнакансемпе ҫыхӑнӗ, туса ирттернӗ ӗҫсене пӗтӗмлетӗ, плансемпе паллаштарӗ.
Инкеклӗ лару-тӑру министерствин пуҫлӑхӗ Станислав Антонов отставкӑна кайнӑ текен сас-хура тухнӑ. Чӑнах та, ведомство сайтӗнчи структурӑра унӑн ячӗ ҫук. Ку тивӗҫе ун вырӑнне кам пурнӑҫлани пирки те ҫырман унта.
Станислав Антонова ӗҫрен ярасси пирки калакан хушу та ҫук, ӑна Раҫҫей президенчӗ Владимир Путин алӑ пуман.
Палӑртса хӑварар: Станислав Антонов пирӗн тӑрӑха киличчен Пенза облаҫӗнчи Инкеклӗ лару-тӑру министерствин пуҫлӑхӗн пӗрремӗш ҫумӗ пулнӑ. Чӑваш Енри ведомствӑна 2009 ҫулта ертсе пыма пуҫланӑ.
Чӑваш Ен Элтеперӗн Администрацийӗн Ертӳҫин тивӗҫӗсене пурнӑҫлама ҫӗнӗ ҫынна шаннӑ. Ку тилхепене Вячеслав Борисова тыттарнӑ. Ҫакӑн ҫинчен калакан хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев ӗнер алӑ пуснӑ.
Вячеслав Борисова предприяти-организацисен ертӳҫисем, влаҫ тытӑмӗнче ӗҫлекенсем питех те лайӑх пӗлеҫҫӗ. Вӑл Федерацин монополипе кӗрешекен службин республикӑри управленийӗн пуҫлӑхӗ пулса 2008 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 2-мӗшӗнченпе ӗҫлерӗ.
Вячеслав Борисов 1972 ҫулта Хӗрлӗ Чутай районӗнче ҫуралнӑ. Виҫӗ хутчен аслӑ пӗлӳ илнӗ, ҫав шутран пӗри — юридици. Экономика наукисен кандидачӗ. Чӑваш Ен пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министрӗн ҫумӗ, Федерацин Финанс енчен сыватакан тата панкрутлӑх енӗпе ӗҫлекен службӑн Чӑваш Енри органӗн ертӳҫи, транспорт тата ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министрӗ пулнӑ.
Ҫӗмӗрле хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ пулма 52 ҫулти Валерий Шигашева шаннӑ.
Асӑннӑ хула пуҫлӑхӗн пуканне йышӑнас камӑллисем 4 ҫын таран тупӑннӑ. Анчах республикӑри комисси вӗсенчен иккӗшне суйласа илнӗ.
Хулари Депутатсен пухӑвӗн депутачӗсем черетсӗр ларӑва ака уйӑхӗн 23-мӗшӗнче пуҫтарӑннӑ. Унта республикӑри конкурс комиссийӗн пуҫлӑхӗ – строительство, архитектура тата ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх министрӗн Александр Героев та пырса ҫитнӗ.
Депутатсем Валерий Шигашевшӑн пӗр саслӑн пулса сасӑланӑ.
Ҫӗнӗ пуҫлӑх Ҫӗмӗрлере 1967 ҫулхи раштавӑн 28-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Хӑй вӑхӑтӗнче техникумра тата аслӑ шкулта вӗреннӗ. Салтака кайма килсен хулари савутсенче ӗҫленӗ. Юлашки ҫулсенче усламҫӑ пулса тӑрӑшнӑ.
Ҫӗрпӳ район администрацине ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнчен ҫӗнӗ ҫын ертсе пыма тытӑнӗ. Вӑл — Сергей Беккер, районти Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ, «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти пайташӗ.
Паян Ҫӗрпӳ районӗнче депутатсем XXXXVIII черетсӗр ларӑва пухӑннӑ. Унта республикӑри тӳре-шараран ЧР информполитика министрӗ Сергей Анисимов пырса ҫитнӗ. Пухура «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти пайташӗсем: РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Игорь Моляков тата ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Сергей Семенов — пулнӑ.
Сергей Анисимов Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхне палӑтмалли республика шайӗнчи конкурс пӗтӗмлетӗвӗпе паллаштарнӑ май Сергей Беккер кандидатурине ырланине хыпарланӑ. Вырӑнти депутатсем Беккершӑн пӗр саслӑн алӑ ҫӗкленӗ.
Сергей Беккер Красноармейски районӗнче ҫуралнӑ. Шупашкарти электромеханика колледжӗнче ӗҫлет. Хӑй вӑхӑтӗнче аслӑ шкулсенче физика-математика тата юридици факультечӗсенче вӗреннӗ.
(XX ӗмӗрӗн пӗрремӗш чӗрӗкӗ)
Чӑваш халӑхӗн иртнӗ пурнӑҫӗнчи пысӑк улшӑнусене виҫӗ паллӑ ӗҫпе ҫыхӑнтарса пӑхма пулать: чӑваш тӑрӑхӗ Раҫҫейӗн пӗр пайӗ пулса тӑнипе (1551), чӑваш ҫынни православи чиркӗвӗн тӗнне куҫнипе (XVIII ӗмӗрӗн 40-мӗш ҫулӗсем) тата Раҫҫейре патша йӗркине пӑрахӑҫа кӑларнипе (1917). Ку статьяра эпир, тӗпрен илсен, юлашки паллӑ пулӑмпа ҫыхӑннӑ ӗҫ-пуҫ пирки калаҫӑпӑр.
XIV ӗмӗрте пӑлхарсем (ун чухне вӗсем хӑйсене пӳлер тенӗ пулас) тӗн енчен икӗ ушкӑна пайланса каяҫҫӗ: пӗсӗрменсем (мӑсӑльмансем) тата ҫӑваҫсем (халӑх тӗнне уякансем, каярах тутар чӗлхин витӗмӗпе чӑваш тесе калама пуҫлаҫҫӗ). Пӗрремӗшӗсен ытларах пайӗ хуласенче тӳре-шарапа тӗн тата ытти хула ӗҫӗпе, иккӗмӗшӗсем вара ялсенче ҫӗр ӗҫӗпе тӑрмашса, чӳксем ирттерсе тата киреметсене упраса пурӑннӑ.
XVI‑XVII ӗмӗрсенче чӑваш халӑхӗн традицилле сӑнӗ-сӑпачӗ (культурипе йӑли-йӗрки), унӑн этнографи ушкӑнӗсем (анат енчисемпе анатрисем тата турисем), этнотерриторийӗ ҫирӗпленсе ҫитеҫҫӗ. Ку тапхӑрти наци ӑнӗ чӗлхепе культурӑран ытларах тӗнпе (ҫу/ҫӑв чӑваш тӗнӗпе) тачӑ ҫыхӑннӑ (тӗнне улӑштарнӑ чӑваш чӗлхипе ҫи-пуҫне те, йӑлисене те улӑштарнӑ).
+15.3 °C