Электронлă вулавăш

Ристан пултăм Шупашкарта,

Тухса тартăм армана.

Ристан пултăм Хусанта,

Тухса тартăм вăрмана.

Арманта усал арманçă

Хуса ячĕ çав кунах.

Вăрманта усал вăрманçă

Йытă ячĕ çав кунах.

Арманта та пурнăç çук,

Вăрманта та пурнăç çук.

Халь ăçта кайса, чăваш,

Тупăн эс хăвна юлташ.

Çиллĕ тăвăл — ман юлташ,

Çутă хĕç те ман юлташ.

Кашкăрпа упа тата

Пулĕç пирĕншĕн юлташ.

Ах, пырса калаçаймарăм,

Пирĕнтен уйрăличчен.

Тăпруна кăна пуç тайрăм

Васкаса пырса çитсен.

Чăрсăр яшлăхун хыпарĕ

Илтĕнмест пачах унта:

Черӳнте камсен кăварĕ

Çулăм чĕртрĕ Турханта?

Кĕçĕн Елчĕкĕн, Хусанăн,

Кам хавалĕ хаклăрах?

Чун пама тивмен-и санăн

«Шурăмпуç» журналăра?

Ивановпала эс тантăш,

Харсăр пултăн эсĕ те.

Кĕçтука курман пулсан та,

Тытрăн пысăк ĕмĕте.

«Чăваша театр кирлĕ», —

Терĕн те пĕр камитне

Мольертан куçартăн вирлĕ,

Кăтартма спектакльне.

Авалхи пăлхар мухтавĕ,

Тыткăнланăччĕ сана.

Эс роман çырма пĕр авăк,

Хатĕрлентĕн чунтанах.

«Паттăр пул, чăваш таврашĕ,

Шав хунатăр ăрăву.

Пирĕнте — пăлхар малашĕ!» —

Çакăн пекчĕ йыхраву.

Чăвашла малтан сăнларăн

Хамăр халăх кун-çулне.

Атăл паттăра сумларăн

Йышăнса ун ĕç-хĕлне.

Хăвăртрах тăван поэзин

Хăватне чĕртес тесе,

Çивĕч мел шырарăн эсĕ,

Кĕвĕлерĕн çĕнетсе.

Чăн чăваш сăнарĕ пултăн,

«Аптраман таврашĕнче».

Малалла

Кĕçех уйăрăлса каятăп,

Ик халăха пуçа таятăп.

Ӳссе вĕсен арки çинче

Эп куртăм ытарми тĕнче.

Тавах, тавах, тавах!

Чăвашăн арĕ, вырăс хĕрĕ

Мана махтавлă çул пиллерĕ:

Каймарĕ пурнăçăм сая —

Уçма тӳр килчĕ Китая.

Тавах, тавах, тавах!

Чăвашăн, вырăсăн хăвачĕ

Китай ăсне пĕлме май пачĕ.

Вăй пачĕ вăл Раççейĕме

Пуçа мăнаçлăн çĕклеме.

Тавах, тавах, тавах!

Эп Тухăçа мала хуратăп,

Чун илемне унта куратăп.

Кирек хăçан, кирек ăçта

Калас килет ман, тупата:

Мухтав, мухтав, мухтав!

Чăвашăн авалхи тымарĕ

Хунсенченех хускалнă мар-и?

Сăнатап та вĕсен чунне —

Туятăп пĕртăваннине.

Мухтав, мухтав, мухтав!

Эп чăвашран юта тухмарăм,

Ыттисенчен кая хумарăм.

Вăл акă çĕкленет каллех,

Чыс курĕ-ха тĕнчипелех.

Мухтав, мухтав, мухтав!

Малалла

Çынна курас килсен чунтан —

Çыру яраççĕ виç сăмахлăн.

Анчах хут хаклă Хусанта,

Чулхулара, тет, чулĕ хаклă.

Çитсе эп куртăм та, унта

Хут-калем мар, туссем çеç хаклă!

Вăй-халăм кайнăччĕ вуçах

Çил-тăманра çула тухсассăн.

Шăнсассăн аслă, тет, вучах,

Шыв аслă, теççĕ, ăш хыпсассăн.

Ăнлантăм çул çинче анчах:

Вутпа шыв мар, туссем çеç аслă!

1984, Саранск.

Кампа кăна тĕл пулман-ши, мĕнле кăна инкек тӳсмен-ши хăйĕн ĕмĕрĕнче çак сăпайлă та ырă кăмăллă çын... Кунçул шăпине кура, Аслă Октябрьти социализмлă революци умĕнхи йывăр та асаплă çулсенчех вăл, тутарсен ытти талантлă çыравçисемпе пĕрле, тăван халăхĕн культурине аталантарас ĕçе хутшăннă. Вăл — тутар литературин сумлă аксакалĕ, Габдулла Тукайпа Маджит Гафурин, Шейхзаде Бабичăн, Константин Ивановпа Николай Шелепин, Тайăр Тимккин саманташĕ. Вăл хăй мĕн курнине, ăçта çитсе кампа тĕл пулнине пĕтĕмпех çырса хăварма ĕлкĕрнĕ пулсан, мĕн тери кăсăк кĕнеке пулĕччĕ. Шел, ĕмĕтленнĕ ĕмĕтне пĕтĕмпех, вĕçне çитиех пурнăçлаймарĕ ватă поэт...

Сăмахăм ман Николай Иванович Шелепин çывăх тусĕ пулнă паллă тутар çыравçи Зафир Башири çинчен, вĕсен туслăхĕ çинчен пырать.

...1960 çулхи çулла, институтра экзаменсем вĕçленсен, каникула тухнă хыççăн, «Хĕрлĕ ялав» хаçат редакторĕ И. В. Скворцов ятарласа чĕннипе эпĕ Хусана тухса кайрăм. Тутар республикинчи чăвашсем валли тухса тăракан хаçатра, çĕнĕ вĕренӳ çулĕ пуçланиччен тесе, литсотрудникра ĕçлеме тытăнтăм. Пăва хулннчи «Новый путь» тата «Янга юл» хаçатсенче, ВЛКСМ райкомĕнче пĕрле ĕçленĕ тусăм, тутарсен паянхи паллă çыравçи Барлас Камалов ун чухне «Татарстан яшьлере» хаçатăн редакторĕччĕ. Ĕçрен пушаннă вăхăтсенче эпĕ час-часах Барлас тусăм патне кĕркелесе тухаттăм, тăван Тутарстан çамрăкĕсен хаçачĕпе кăсăкланаттăм.

Малалла

Трамвайсем çывăрмаççĕ часах.

Тĕксĕм çитă хуллен сăрхăнать

Çын сайпалнă каçхи урамра.

Çул кĕлеллĕ шап-шур туфлисем

Хĕр чунне ăшăтан тунсăхпа

Калăçаççĕ каçхи шăплăхра.

Эс кĕретĕн каçхи трамвая.

Сĕвенетĕн те кантăк енне

Тăнкăрти сасăпа тĕлĕретĕн...

...Тĕлкĕшеççĕ шап-шур кĕвĕсем.

Паганинин çинçе пурнисем

Вĕлтлетеççĕ пек вĕçем, чĕнмесĕр.

Пĕрлешсе сан вĕри чунупа

Пианинă сывлать, тунсăхлать:

Тăтăшах чарăнмасăр юхать

Огинскин ачаш полонезĕ,

Каярах эс анатăн вара...

Çил кĕлеллĕ шап-шур туфлисем —

Шур çунатлă шап-шур чайкăсем —

Урамри шăплăха итлесе

Ылмашаççĕ хваттер еннелле.

Çуллĕ çуртăн вăрах пусмисем

Çитереççĕ сана пӳлĕме.

Шурă юр пек вителĕк çинче —

Куллен-кун вăхăтра килекен

Эсĕ кĕтнĕ ачаш çырусем.

Ирĕлет сăн-питре тунсăх кулă.

Тинсăхпах сирĕлет шур вителĕк,

Çӳçенетĕн те çăмăллăн, лăпкăн

Йăпшăнатăн шап-шур тĕнчене...

Куçусем тинкереççĕ çавах,

Ĕмĕтпе ăшăнаççĕ те авăк

Ывăнни, ĕшенни çитнипе

Малалла

I

Шăп кăнтăрла çитнĕ. Çуллахи хĕвел пĕçертмеллех пĕçертет. Станцăра лăпкă: ытлашши сасă та, ытлашши шуйхашни те илтĕнмест. Станцă конторкинчен кунтарах, чугун çул Мускавалла килекен енче, чăвашсем — арçынĕпе хĕрарăмĕ те, ваттипе çамрăкĕ те пур унта — уçă вагонсем çине хăма тиеççĕ. Хăйсем ытла хĕрӳ пирки çамкисенчен тар юхнине те пăхмаççĕ, хаваслансах, пĕр-пĕрин çине пăхса хуллен кулкаласах хăмасене çăт-çат! тутараççĕ те хурас вырăна майлаштара-майлаштара хураççĕ. Конторкăна тăрăх сулахай енчи вăрăм скамье çинче сĕт сутакан чăваш, тутар ачисем хăйсем тĕллĕн ерипен шĕкĕлтетсе лараççĕ. Вĕсенчен пĕр-ик ачи, — ахăртнех, те поезд килмессине пĕлсех, те тата кăнтăрлахи хĕвел ытлашшипех пĕçертнĕрен, — сĕтлĕ кĕленчесене пуç вĕçĕсене лартса чăсăлса выртнă та ыйха кайнă. Сылтăм енчи скамье çинчи кутамккаллă икĕ чăваш хутран-ситрен пĕр-пĕринпе сăмахсем уçса илеççĕ. Чăвашсенчен инçе те мар, çав скамье çинчех, япалисемпе çытарĕ çине тайăнса выртнă ватă тутар майри çумĕнче аллине чечексем тытнă çамрăк хĕрĕ ларать. Скамьерен конторка енче, йĕри-таврашĕпех решеткăпа çавăрнă айлăмра, хĕвелтен сулхăн тăвакан пĕр-ик йывăçлă çерем çинче пилĕк-улт пассажир тутлă ыйха хĕртеççĕ. Хутран-ситрен конторкăра телефон чăнкăр-чăнкăр-р-р! туса илет. Кас-кас ăшă çил вĕрнипе станцă патĕнчи вăрманти йывăç çулçисем çын сисмелле мар çăтăл-çăтăл! туса вылянса илеççĕ... Станцăра урăх нимĕнле сасă та çук. Тинкерсерех пăхсассăн станцă та хĕвел пĕçертнипе кăнтăрлахи ыйха кайнă темелле.

Малалла

«Ак Барс» — чемпион!» — тесе кăшкăрни,

Пăва хули те тăрăх çĕкленет.

Çĕрлехи сас таçта çити кайни —

Хăшпĕр çынна вырăн çинчен çĕклет.

Машинăсем вăрăм сигнал парса,

Калăн, туй килнĕ пек кăшкăртаççĕ.

Çамрăксем пур урама янратса,

«Ак Барс» çĕнтернĕшĕн савăнаççĕ.

Апрелĕн вуниккĕмĕшĕ паян —

Космонавтика кунĕ — паллă кун!

Тутарстан кĕрлет, кĕрлет ян! та ян!

«Ак Барс» матчра хастар çĕнтернĕ ун.

Пĕррене те ноль шутпа вĕçлесе,

Гагарин Кубокне вăл тивĕçрĕ.

Кӳршисен хапхине хăй гол кĕртсе,

Тутарстана тӳпенех çĕклерĕ.

Çавăнпа Хусан хули кăна мар,

Пĕтĕм Тутарстан хавхаланать ав.

Пăвана та вăратрĕ çав хыпар,

«Ак Барс» хоккеисчĕсене — мухтав!

Утрăм-утрăм — çул пĕтмерĕ,

Вăй кăна чакать утма.

Тĕрлĕрен каçми-кĕперĕ,

Тĕрлĕ калаçать çырма...

Тĕрлĕрен хули те ялĕ,

Çурчĕ тĕрлĕрен, урам...

Ырă çын сана хăналĕ,

Ыйтмĕ: «Ăçтисем?» е «Кам?»

Такампа такам паллашĕ

Çул çӳренĕ вăхăтра.

Пул тутар эс е чăваш-и —

Ырă çын тупать ырра.

Тутарта çуралтăм эпĕ,

Тав тăватăп тутара.

Хусан урлă эп çитетĕп

Ытарми Шупашкара.

Шупашкарĕ те ман хамăн,

Йышăнать мана Хусан.

Аслă çул çинче, чун, савăн,

Атăлпа ишсе хумхан!

Хăвăрт иртрĕ-çке çур ĕмĕр,

Пулĕ утмăл утнă май...

Çитĕ-ши чĕре вут-хĕмĕ —

Каласси çынна нумай.

Чаплă та пуян Çĕршывăм!

Çутатать хĕвел çула.

Çул çинче, юлташ, ан ывăн,

Ут салтак пек малалла!