Сывпуллашу вальсĕ
икĕ пайлă пьеса
Вылякансем:
Иван Яковлевич Яковлев — Чăваш шкулĕсен инспекторĕ, авланман каччă.
Екатерина Григорьевна — учительница, качча тухман хĕр, Иван Яковлевичăн çамрăк чухнехи савнийĕ.
Павăл — ямшăк, çамрăк арçын.
1877 çул. Çĕртме уйăхĕ.
Аслă çул хĕрринчи трактир. Трактирта купăс кĕвви илтĕнет. Пĕр ватă çын пуçĕнчи карттусне хывса хунă та пукан çинче купăс каласа ларать. Трактира апатланма кĕрекенсем ватă çыннăн карттусĕ çине вак укçасем пăрахаççĕ. Яка тумланнă Яковлев килсе кĕрет. Вăл çара пуçăн — пичĕ таса, мăйăхсăр. Аллинче портфель. Хыçĕнчен унăн ямшăкĕ Павăл кĕрет, аллинче кĕске пушă. Ямшăкăн çи-пуçĕ кивĕрех пулсан та, пĕрех хула çыннин тумĕ.
Яковлев (ямшăкне). Павăл Константинович, эс манса кайрăн-им, ку лаша вити мар, трактир! Пушшуна лав çине хăвармаллаччĕ, шаларах чиксен никам та йăтса каяс çук.
Павăл. Чĕн пушă-çке-ха вăл, такам пĕçертсе кайсан, алăсăр тăрса юлнă пекех пулĕ, çавăнпа хамран хăвармастăп ăна.
Яковлев (айккинелле тинкерсе пăхать). Çавă! Турăшăн та çавă!
Павăл (çаврăнса пăхать). Кам, çавă? Ăçта вăл? Курмастăп-иç...
Яковлев (çаплах айккинелле тинкерсе). Йăнăшмарăм пулĕ-çке?
Павăл. Ав çав хĕрупраç пирки иккĕленсе тăратăр-и вара эсир, Иван Яккăльчă?
Яковлев (хĕр çинчен куç илмесĕр). Кӳми çĕмрĕлнĕ пулас вĕсен. Ямшăкĕпе иккĕшĕ те кӳме патĕнче аппаланаççĕ.
Павăл. Кӳме тенĕрен, пирĕн те сулахай енчи тевĕш шанчăклах мар, Иван Яккăльчă.
Яковлев. Шанчăксăр тевĕшсемпе мĕншĕн çула тухрăн вара эс? Вăт мыскараçă!
Павăл. Килтен тухнă чухне чиперехчĕ вăл, çулсем вĕт кунта тикĕс мар, ăçта çитнĕ — унта лакăм-тĕкĕм, пĕрмай сакăлтасем çинче сиккелесе килетпĕр. Çавна пула тевĕшсене йывăр килет. Тӳсейменрен тепĕр чух пынă чухнех пат! татăлса каяççĕ, кӳме вăр-р-р! çаврăнса тăрать çула урлă. Инçе çула тухсан, шуйттан чĕпписем анчăксем пек кӳме хыççăн чупаççĕ. Ха-ха-ха!
Яковлев. Чарăн эхĕлтетме! Чĕмпĕре çитеетпĕр-и эпир ку тевĕшсемпе — çавна татса кала эс мана.
Павăл. Чĕмпĕре эпир ку тевĕшсемпе юрласа кăна мар, ташласа çитетпĕр, Иван Яккăльчă. Уншăн эсир пĕртте ан пăшăрханăр.
Яковлев. Пирĕн те ав çавсем пек лашасене тăварсах кӳме юсама лекет тесе чăнласах та пăшăрханма пуçларăм эпĕ. Чĕмпĕр çулĕ çывăх çул мар вĕт, тăванăм.
Павăл. Манăн ларкăч айĕнче çĕнĕ тевĕшсем те пур. Саппас çăкăр ыйтмасть, хыçран та тапмасть тесе, çула тухнă чухне пĕрмай хампа пĕрле илсе çӳретĕп.
Яковлев (кăмăллăн). Ах, Павăл. Павăл Константинчă! Тевĕшсем шанчăксăр тесе сехреме хăпартать малтан, унтан вара эпĕ нихçан та саппассăр çӳреместĕп тесе савăнтарать. Ах, шыв пулли-çке эсĕ! Ну юрĕ, атя, трактира кĕрсе апатланса тухар та малалла çул тытăпăр, каç пуличчен çитесчĕ.
Павăл. Эсир кĕрсе апатланăр, Иван Яккăльчă. Манăн хырăм выçман-ха, хăнара тутлă çитерчĕç те, халĕ те-ха каклишĕ çăвартан килет. Хе-хе-хе!
Яковлев. Эпир санпа, Павăл, миçе кĕпер урлă каçса килтĕмĕр, шутларăн-и?
Павăл. Шутламан, Иван Яккăльчă, çуеçтерейместĕп.
Яковлев. Эпĕ вара шутларăм.
Павăл. Чăнах-и? Миçе урлă каçса килтĕмĕр вара эпир?
Яковлев. Яшка çинĕ хыççăн каласа парăп, халь выçă хырăмпа калаçас килмест. Ут атя, ут! Эс мĕн, чăнласах та апатланма кĕресшĕн мар-и вара?
Павăл. Хыпас та килмест манăн, Иван Яккăльчă, çăвартан кашăкпа чышсан та апат анмасть.
Яковлев. Чĕмпĕр кунтан миçе çухрăм пулать-ха?
Павăл. Тепĕр ик сехетрен, Турă пулăшсан, лашасем тăрăшсан Чĕмпĕрте пулатпăр, Иван Яккăльчă.
Яковлев. Апат çимесĕрех каяр тетĕн-и вара?
Павăл. Лашасем пăртак сывлăш çавăрса яччăр та, кайăпăр вара хуллен-хуллен, ерипен ырă утсен еккипе те пĕлнĕ Чĕмпĕр çулĕпе.
Яковлев. Лашасене эс сĕлĕ панă пуль?
Павăл. Çуршар пăтлă михĕсем çакса ятăм пуçĕсем çине, çиччĕрех! Сĕлĕ шел мар. Ман пек харам пырсем мар çке-ха вĕсем, ĕçлесе çиеççĕ. Эпĕ ак ларса анчах çӳретĕп те, пĕрех хырăм выçать. Хе-хе-хе!
Яковлев. Лашасем сĕлĕ çиччĕр, эпир яшка çиер. Атя, кĕтĕмĕр трактира! Ме укçа, кайса ил вĕри апат. (Павăла кĕсйинчен укçа кăларса парать).
Павăл. Шӳрпе çумне шаркку та туянмалла-и, Иван Яккăльчă?
Яковлев. Аллунта укçа, мĕн кирлĕ, çавна туян. Трактирта паян кăна çиместпĕр эпир санпа. Ăнлантăн-и?
Павăл. Ăнлантăм, Иван Яккăльчă!
Яковлев. Ăнлантăн пулсан хушнине пурнăçла!
Павăл. Вырнаçса ларăр, Иван Яккăльч! Халех вĕри апат илсе кмлетĕп. (Тухса каять).
Яковлев (аяккинелле пăхса). Кӳмине юсаса пĕтерчăç пулмалла, аллисене çурĕç те трактира кăреççĕ. Апат сĕтелĕ хушшине лариччен эпĕ те алăсене çуса килем-ха эппин. (Тухса каять.)
Григорьева (такама). Эй, лакей, килĕр-ха кунта!
Павăл. Итлетĕп сире, сударыня.
Григорьева. Вĕри апат çиме пулать-и сирĕн патăрта?
Павăл. Тархасшăн, тархасшăн, сударыня! Укçа пулсан вĕри апат çиме кăна мар, эрех-сăра ĕçме те пулать, картла выляма та пулать.
Григорьева (портфелĕнчен укçа илсе Павăла парать). Акă укçа, апат илсе килĕр, тархасшăн.
Павăл. Мĕн çиес тетĕр вара эсир, сударыня?
Григорьева. Чăх какайĕ пур-и сирĕн?
Павăл. Чăх какайĕ вырăнне кăркка какайĕ параççĕ кунта. Çырлахтарать-и сире кăркка какайĕ, сударыня?
Григорьева. Çырлахтарать.
Павăл. Шӳрпе çиетĕр-и, сударыня?
Григорьева. Мĕн шӳрпи?
Павăл. Какай шӳрпи, сударыня.
Григорьева. Илсе килĕр!
Павăл. Вырнаçса ларăр, тархасшăн, сударыня, халех илсе килетĕп. (Каять.)
Григорьева (канăçсăрланса). Лакей!
Павăл каялла çаврăнса кĕрет.
Павăл. Итлетĕп сире, сударыня.
Григорьева. Какай шӳрпи вырăнне çăмарта шӳрпи илсе килĕр-ха, тархасшăн, юрать-и?
Павăл. Эсир мĕнле калатăр, çапла пулать, сударыня.
Григорьева. Тата эпĕ сире салат пирки калама манса кайнă.
Павăл. Урăх нимăн те кирлĕ пулмасть~и?
Григорьева. Пĕр курка чей тата...
Павăл. Пăшăрханма кирлĕ мар, сударыня, пурте йĕркеллĕ пулĕ. (Каять.)
Григорьева (Яковлев килнине курса). Турăçăм! Яковлев вĕт ку! (Яковлев ватă вăйçă патне чарăнса кĕсйинчен вак укçа кăларса унăн карттусĕ çине хурать.) Кĕтмен тĕлпулу! Хаçат вуланă пек туса ларам-ха, хупланса ларсан тăруках палласа илеймĕ. (Портфелĕнчен хыпаланса хаçат туртса кăларать те вуланă пек туса пичĕ курăнмалла мар ларать. Яковлев килсе кĕрет.)
Яковлев (Григорьева çумĕнчи пушă тенкелсене асăрхаса ун патне пырать). Ырă кун пултăр, сударыня! Сĕтел хушшинче эсир пĕчченех-и?
Григорьева (хаçатпа хупланса). Вырăн кирлĕ-и сире, сударь?
Яковлев. Пире икĕ вырăн кирлĕ, çакăнта вырнаçма пулать-ши?
Григорьева. Икĕ вырăн тетĕр те, мăшăрăра курмастăп-ха эпĕ?
Яковлев. Эпĕ ямшăкпа, пире ак çак кĕтес те çырлахтарать, енчен те эсир ирĕк паратăр пулсан?
Григорьева. Вырнаçăр, тархасшăн, сударь.
Яковлев. Тавтапуç, сударыня.
Сĕтел хушшине вырнаçса ларать. Павăл кĕрет. Вăл Григорьевăна валли ешĕл салат илсе килет.
Павăл (Григорьевăна). Акă эсир ыйтнă ешĕл салат, сударыня!
Григорьева. Тавтапуç.
Яковлев (Павăл çине тĕлĕнсе пăхать). Ку мĕнле камит? Ак тамаша! Вăт сана, тӳлевсĕр спектакль, курса лар çăвара карса. Ай, Павăл, Павăл... Павăл Константинчă!..
Павăл (Яковлева). Ан пăшăрханăр, сударь, кĕçех çире валли те илсе килетĕп. (Каять.)
Яковлев. Павăл! (Павăл каялла çаврăнса килет.)
Павăл. Итлетĕп сире, Иван Яккăльчă!
Яковлев. Панулми пур-ши унта? Пур-тăк, туян виç-тăват кĕрепенкке!
Павăл. Юрать. (Тухса каять.)
Григорьева (Яковлев пĕрмай айккинелле пăха-пăха илнĕрен). Такама кĕтетĕр-им, сударь?
Яковлев (хăйпе хăй калаçать). Ăçта кайса çĕтрĕ Кĕтерук? Анчах кунтаччĕ-çке...
Григорьева. Кам пирки пăшăрханатăр, Иван Яковлевич?
Яковлев (юнашар ларакан Григорьевăна тинех палласа илет). Кĕтерук? Катя! Екатерина Васильевна! Ырă кун пултăр, тăванăм! Ырă кун пултăр, хаклă çыннăм! Аван пурăнатăр-и? (Григорьевăна алă парать. Хĕр аллисене ăшшăн чăмăртаса чуп туса илет). Хăвăра асăрхаман-шăн, тархасшăн, каçарăр мана, Екатерина Васильевна. Тимлĕ пăхаймарăм пулас, пуç çĕклемесĕр хаçат вуласа лараттăрччĕ те. Пĕри ĕлĕк чухне айĕнчи урхамахне виçĕ кун шыранă тет-и çав? Ман пекки пулнă ĕнтĕ, ăнкарса илейменскер!.. Намăс сирĕн умăрта, Екатерина Васильевна.
Григорьева. Пăшăрханма кирлĕ мар, Иван Яковлевич. Эпĕ сирĕнпе тĕл пулнăшăн хавас. Хавас кăна та мар, хавас çурă хавас! (Ăшшăн кулса илет.)
Яковлев. Тĕлпулу ячĕпе сире, Екатерина Васильевна, ырлăх-сывлăх, тулли телей сунатăп! (Григорьева аллине тепĕр хут ăшшăн чуп туса илет.) Яланах Турăпа çӳрĕр. Яланах Турă сыхлатăр сире, ырă çыннăм.
Григорьева. Тавтапуç, сире те çавнах сунатăп, Иван Яковлевич!
Павăл пĕр пĕчĕк чашăк панулми илсе килет.
Павăл. Акă эсир ыйтнă панулми, Иван Яккăльчă! Тăват кĕрепенкке те виç аçмушка кунта. (Панулми чашăкне Яковлев умне пырса лартать.)
Çĕнĕ комментари хуш
Шухăшсем
Ĕлĕк , вуншар çул каялла , тейĕпĕр , вул...
Пĕр калаврах ĕç-пуçĕ целăй романлăх !!!
Мана питĕ килĕшрĕ...
Вуланă ...
Енчен те " кĕрхи кунсем иртмеççĕ кăлăх"п...
Тем, сăвăн тĕллевне ăнланаймарăм, каçарă...
Ара , криминал та ку ! Çавăнпа та КУЛĂШЛ...
"Виççĕмĕш страница çитсен сасăпах кулкал...
Питĕ килĕшрĕ ...
Вилсен Турра нимĕн те калаймаççĕ пуль те...