Электронлă вулавăш

Кĕнĕ-кĕмен Динго çине пуçне хурса ним пĕлми çывăрса кайрĕ вăл. Тулта аслати авăтрĕ, çиçĕм çиçрĕ. Тĕнче хаярланса, тискерленсе кĕрлерĕ, такама чышкипе юнарĕ. Çӳхе хăмасенчен çапкаласа тунă йăвара йытта ыталаса мăшлаттарсах çывăракан пĕчĕк ача нимĕн те илтмерĕ, туймарĕ, çăварти шăммине çеç пылаккăн начлаттарчĕ...

Виçĕ хутлă чул çуртра вара Çемекке ниепле те çывăрса каяймарĕ. Тĕк тӳшек çинче çавăрăнчĕ, пĕтĕрĕнчĕ. Хулăн утиялне пуç таран туртса витрĕ, тепре ăна тапса уçса пăрахрĕ — ыйхи пурпĕр килмерĕ. Çапла пĕрремĕш мар асапланать вăл. Мĕн çак çĕнĕ пӳрте хута янăранпах путлĕн çывăрса каяймасть: çĕрĕ-çĕрĕпе усал-тĕсел тĕлĕкпе аташать, лачкам пулса вăранса каять.

— Мĕншĕн? Мĕншĕн? — вырăнĕ çинчен тăрса ларса пăшăлтатрĕ Çемекке хăй тĕллĕнех. — Паян йытă туланă алă сурса ыраттăр-ха. Анчах ытти чухне? Пачăшкă илсе килсе кил-çурта çветить тутармаллах пулĕ. Ĕненеп-и, ĕненмес-и унта — пурпĕр. Тен, усси пулать. Кам пĕлет, тен, чăнах, пур та-и вăл темскерле хăватлă сывлăш?

Тарлă ĕнсине сывă ал тупанĕпе шăлса илчĕ. Тăрса тĕттĕм пӳлĕм тăрăх уткаларĕ Çемекке.

«Пылпа ăшă сĕт ĕçни ыйха лайăх килтерет тенине илтсеччĕ. Ĕçсе пăхам-ха», — шутларĕ вăл.

Кухньăна кайса сĕтне ăшăтрĕ, пылне виçĕ мăн кашăк ячĕ, пăтратса пĕр-ик çăвар сыпрĕ.

— Фу, ытла пылак кун пек, çăтма çук. Кулачăпа çыртса çисен мĕнле ĕнтĕ.

Кăмăлне пусарса аран-аран çисе-ĕçсе ячĕ сĕтпе çăкăрне Çемекке. Хыççан каллех вырăнĕ çине кайса выртрĕ. Çавăрăнчĕ, пĕтĕрĕнчĕ... Çук, ыйхă килме мар, пушшех кансĕр пулса кайрĕ ăна: вар-хырăмĕ кӳпĕннĕ пек, пыр тĕпĕнче темскер вĕçĕм йĕкĕлтесе-йĕклентерсе тăрать пек...

— Уф-ф! — Çемекке чӳрече умне пычĕ. Тескер, асар-писер çанталăк тул енче. Çумăр çăвать, çил кĕрлет. Чӳрече умĕнчи чие йывăççин тураттийĕсем çил хумĕпе авăнса-силленсе илмессерен темĕнле хăруш чĕрчун вăрăм чĕрнийĕсемпе кантăкран чăрмаланăнах туйăнать. Тулашать, тискерленет çав чĕрчун, лач та лач сурать кантăк çине. Кĕç-вĕç вирхĕнсе кĕрсе Çемеккене пăвса пăрахассăнах аллисене кăнтарать. Вăл кăна мар, йывăç ĕмĕлки пӳлĕм стенисем çине ӳкет те Çемеккене хăй тавра арçури туйĕ сикнĕ пек туйăнса каять. Шăхăрса, ӳлесе ташлаççĕ усал-тĕселсем...

— Тьфу, ыранах касса пăрахап ку чие тĕмне, çырлу качку, — чăннипех шикленсе каялла чакрĕ кил хуçи.

Чун сӳлетĕвне ирттерес тесе çутă çутрĕ, пирус туртса ячĕ. Çапах та лăпланаймарĕ. Нимĕн тума аптрарĕ. Вара видеофильм курма шутларĕ, кăнтăрла арăмĕ пăхса пĕтерме паманччĕ.

— Пĕчĕклет сассине! Хăв çывăрмастăн — çынсене те çывратмастăн. Çĕрĕ-çĕрĕпе утатăн! Куçа уçнă çĕре вĕри апат ыйтатăн тата! — кăшкăрчĕ арăмĕ юнашар пӳлĕмрен.

Çемекке чĕнмерĕ. Телевизор сассине пĕчĕклетрĕ те çемçе диванĕ çине тăсăлса выртрĕ. Пурин çинчен те манас тесе тимлесе пăхрĕ. Пурпĕр пуçа нимĕн те кĕмерĕ. Çаплах чĕрене айăн-çийĕн шухăш-кăмăл канăç памарĕ: ыйхă килмерĕ. Çаврăнчĕ, пĕтĕрĕнчĕ. Ир енне тин кăтăш пулчĕ...

Анчах унта та пулин путлĕн çывăрасси пулмарĕ, арăмĕ çĕмĕрттерсе кĕрсе хăлха çурăлмалла çухăрашма пуçларĕ:

— Çĕрĕпе çывăрмастăн, намăссăр этемми! Хĕвел тухрĕ те — харлаттаран. Тухса пăх йыттуна: каллех Улюк ачипе йăпăлтатса ларать! — тĕрĕссипе, Çемекке арăмĕшĕн йытти кампа мĕнле ларни пĕлтерĕшлех марччĕ — ятлаçмалли сăлтав кăна кирлĕ пулчĕ ăна.

Малтанах ыйхинчен вăратнăшăн арăмне çутăлтарса та ярасшăнччĕ Çемекке, хирĕç кăшкăрасшăнччĕ, анчах йытăпа ача çинчен илтсен ун пек хăтланмарĕ.

— Ачи халь те картишĕнче-и? — терĕ çеç çиллессĕн.

— Çук, мана курсан каллех карта айĕпе тухса тарчĕ. Çăварне шăмă хыпнă хăй.

— Мĕн, йыттине апат патăн-им?! Пама хушрăм-и эп сана ĕнер?

— Ан кăшкăр ман çине! Шутсăр кирлĕ мана сан йытту. Ĕçсĕр аптранă эп кунта ăна тăрантарса çӳреме. Ахаль ир пуçласа каçчен ĕçлеп, ĕçлеп, — нăшăклатма пуçларĕ Çемекке арăмĕ, — çапах ним вырăнне те хумастăн мана, пĕрмай кăшкăран. Ав çав Улюк пек ĕçсе çапкаланса çӳретĕп пулсан, айта, кăшкăрни те юрĕччĕ. Улюкĕ ĕнтĕ касу янă чухне тин аран-аран сулланса кĕрсе кайрĕ килне: таçти лупашкара çĕр каçнă ĕнтĕ каллех.

— Сана вырăна хурас тесе ал çинче йăтса çӳремелле-и ман? Ырханлан малтан, ача çуратса пар — вăт ал çинче йăтса çӳрĕп вара. Кунĕпе ĕçлет вăл! Пĕр ĕне сăван та апат пĕçерен, эрнере пĕрре урай йĕпетсе тухан. Пĕтĕм ĕçĕ те çав сан. Тата кăшкăрса тăратăн кунта. Чĕлхӳне çырт та çухал куç умĕнчен! Атту... Атту... — хăмсарчĕ Çемекке.

Арăмĕ урăх ним те шарламарĕ. Питне хупласа, ĕсĕклесе пӳртрен чупса тухса кайрĕ.

— Пăх-халĕ, асса кайрĕ ку хĕрарăм! Хам тунă кил-çуртра сăмахсăр утăм тутармасть. — Çемекке шутсăр тарăхнипе хĕп-хĕрлĕ хĕрелсе кайрĕ, чĕтремех ерчĕ. — Тăхта, влаç тытма вĕрентеп сана ăшшĕ! Патак çисе курман-ха ку таранччен. Çавăнпа каскăн лаша пек шăмарса çӳрет. Патак, пата-ак лайăх юсать этеме! Улюкĕ те патак çименнипе манран мăшкăлласа пурăнать. Чĕррĕн кулать вĕт, э? Тăхта, вĕрентеп ăна та хамран кулма. Ачи-пăчи качки çĕр çинчен тасатап. Ан пурăнччăр ун пеккисем çĕр çинче!

Чышкисене чăмăртаса пӳртрен сирпĕнтерсе тухрĕ Çемекке.

Ĕнер каçалапа пуçланнă çумăр халĕ те çăвать. Аслати авăтса илет хушăран. Шăлĕсене шатăр-таттарса пыракан Çемекке нимĕн те асăрхамарĕ, никама та курмарĕ. Алкумĕнчи хулăн туяна йăтрĕ те кӳршĕри Улюк патне талкăштарчĕ.

— Укçа ыйтма ан ман! Икĕ çур литршăн халĕ те укçа тавăрса паман вăл! — кăшкăрчĕ арăмĕ хыçалтан, упăшки ăçта кайнине ăнкарса илнĕскер.

Ĕсĕклеме чарăнса кăмăллăн кулса илчĕ Çемекке арăмĕ. Хĕрарăм кĕвĕçĕвĕпе кĕвĕçет вăл Улюка: унăн ача çук, лешĕн вара — ачи уксах-чăлах пулсан та — пур.

Йăлт ишсе-ватса пĕтерме хатĕр Çемекке мунча евĕр пĕчĕк пӳрте çĕмĕрттерсе кĕнĕ чухне Улюк ывăлĕ урайĕнче хăма татăккисемпе, кĕленче пăккисемпе выляса ларатчĕ. Хырăм выççине манас тесех пуль ĕнерхи шăммине çаплах ĕметчĕ...

Аçа-çиçĕм сапакан куç-пуçлă, çиллес сăнлă арçынна курсан çăварĕнчи шăмми шаках тухса ӳкрĕ унăн. Çухалсах кайрĕ ача. Анчах пĕр хускалми нумаях лармарĕ, пыр тĕпĕпе темĕнле сăнсăр сасă кăларса сĕтел айне кĕрсе тарчĕ.

Пĕчĕк кĕлетки хăранипе тăр-тăр чĕтрерĕ пулин те, арçын ача, сĕтел уринчен çатăрласа тытнăскер, Çемекке çине чăрлаттарса пăхрĕ.

Çемекке кăшкăрса ятлаçма çăварне те уçнăччĕ, анчах мĕнле уçнă, çаплипех хытса тăчĕ: кил-çурт ăш-чикки хальхи саманара çав таранах таса мар, чухăн пуласса вăл нихăçан та тĕсемен.

Урăм-сурăм çилли таçта кайса кĕчĕ Çемеккен, çӳле çĕкленĕ туйине лаш усрĕ. Темле, шухăша кайнăн, куçĕсемпе пӳртри кашни япала çинче вăрах чарăнса тăрса сăнама пуçларĕ.

Çĕр тĕслĕ урайĕнче унта та кунта тĕрлĕ çӳп-çап, çĕтĕк-çатăк, турпас татăккисем йăваланаççĕ. Хăрăмланса, хуралса ларнă кăмака умĕнче ухват, лапчăннă витрепе кастрюль выртать. Виçĕ чӳрече. Анчах виççĕшĕ те пĕр чӳрече чухлĕ çутă ямаççĕ. Тĕттĕм. Нӳрĕк. Хуп-хура. Ăçта килнĕ унта эрешмен карти карса лартнă. Пӳртре мĕн пурри те ӳсĕр Улюк выртакан тимĕр çеткăллă кравать тата йывăç сĕтел. Сĕтел çинче катăк чукун ларать, юнашар — тăвар пĕрчийĕсем, çĕрулми хуппи (ачи унта кармашса çитеймен пулас). Урайĕнче пĕр ытам пăрçа улăмĕ выртать. Ахăртнех, кунта Улюк ывăлĕ выртса тăрать.

Сасартăк сĕтел айĕнче темскер кăштăрт, унтан шакăрт турĕ. Çемекке сасă илтĕннĕ енне пăхрĕ: арçын ача иккен. Вăл кăшт туртăнса паçăр кĕрсе тарнă чух ӳкерсе хăварнă шăмма йăпăрт илчĕ, çурăмĕ хыçне пытарчĕ.

Çемекке пĕшкĕнсе ларчĕ, сĕтел айĕнчен ăна хирĕç шăтарасла пăхса ларакан ачана интересленсе сăнарĕ. Ачи ĕмĕрне те урама тухса çӳременнине пула нихăçан та çапла çывăхран, ик-виç утăмран курманччĕ, тĕсесе пăхманччĕ вăл Улюк ывăлне.

— Сарă çӳç... Кăн-кăвак тĕслĕ хĕсĕкрех куçсем... Кăшт каçăртарах сăмса... Хулăн тата... Чим-ха, ăçта курнăччĕ-ши эп сан пек этеме, — мăкăртатрĕ Çемекке. — Хăлхисем те çавăн пекех усăкрахчĕ унăн, шăп çав тĕлтре, сулахай куç айĕнче, тур палли те пурччĕ... Тур пал... — сăмахне каласа пĕтереймерĕ вăл, сасартăк ахлатса ярса алăк урати çине сулăнса кайрĕ. Тытамак тытнăн чĕтренме пуçларĕ: ара... çав этем... Çемекке хăй-çке... Кĕç-вĕç йĕрсе ярасла шывланнă куçĕпе сĕтел ури хыçĕнчен пăхакан арçын ача каснă лартнă Çемекке. Тĕпренчĕк юлми ăна — Çемеккене — асилтерет.

— Çук... Ç-çук... — хăраса пăшăлтатрĕ арçьш, — пулма пултараймасть. К-кай...

Чун хавалĕпе сиксе тăчĕ. Тимĕр сеткăллă кравать çинче ним пĕлми ӳсĕр кăшкăрашса-тапкалашса выртакан Улюк енне пăхрĕ каллех, сулăнса кайрĕ. Пилĕк çул каялла пулса иртнĕ ĕç-пуç Çемекке умне яр уççăн тухса тăчĕ.

...Пилĕк çул каялла, кĕркунне, Çемекке Улюк патне тахçантанпах тавăрса паман укçана ыйтма каçнăччĕ. Ун чухне те кил хуçи хĕрарăмĕ шăп хальхи пек вил ӳсĕрччĕ, шыçăнса-кăвакарса ларнă куç-пуçне те уçса пăхаймастчĕ. Çӳçĕ тутăр айĕнчен тухса арпашăннăччĕ, кĕпи арки хăпарса кайнă, пĕççи-каççине саркаланă... Пĕлмест Çемекке, мĕн пулчĕ ăна ун чухне. Эрех укçине каялла илейменни тарăхтарса ячĕ те, çавăншăн тавăрас терĕ-ши е арçын юнĕ выляса кайрĕ — Улюка çĕре туртса антарчĕ... Хура урайĕнчех ăна пусмăрларĕ... Хыççăн анкартипе тухса килне вăрттăн каçрĕ. Тепĕр çул, çулла, Улюк ача çуратрĕ. Манăçа та тухнăччĕ ĕнтĕ ку ĕç-пуç. Ак халĕ тепĕр хут чĕррĕн куç умне тухрĕ.

— О-о! О-ох! — пуçĕнчен çапнăн ик аллипе тăнлавне хĕстерсе чупса тухрĕ пӳртрен Çемекке. Анчах халĕ вăл, пилĕк çул каяллахи пек, килне вите хыçĕпе каçмарĕ, анкартипе тухса уялла чупрĕ. Темрен такăнса ыткăнса кайрĕ, пичĕпе пылчăк çине тăрăнчĕ.

— П-ох! А-ах-ах! — ахлатрĕ те ахлатрĕ. Кăштахран аран-аран тăчĕ, сулăна-сулăна вăрман енне талпăнчĕ... Хура çĕр, ан кай, эсĕ манăн тенĕн, атти çумне çилĕм евĕр çыпăçать.

Çемекке нимĕн те курмарĕ, туймарĕ, Ун умĕнче вĕçĕмех, ăçталла пăхсан та, сĕтел айĕнчи ачан сăн-пичĕ: куçĕ, сăмси, тути... пулчĕ. Вараланчăк аллипе питне те хупласа пăхрĕ, çапах усси пулмарĕ: умра пĕрмаях — ывăлĕн куçĕ, сăмси, тути тата тур паллийĕ...

Акă таса уй пĕтрĕ. Малалла хура вăрман. Çак чикĕре ларакан хурама патне чупса çитрĕ Çемекке. Йывăç вуллине ытамласа илчĕ те халтан кайнăскер çĕре тĕшĕрĕлчĕ:

— О-о-ох! А-а-а!..

Чашлаттарса çумăр çурĕ, тĕнчене кисретсе аслати кĕрлерĕ. Кĕç пĕлĕт тăршшĕпе пушă вĕçĕ евĕр тăсăлса-авăнса илнĕ çиçĕм Çемекке ытамланă хурама тăррине чăнтлаттарчĕ. Юпа пек хăпарса кайрĕ çӳлелле сар тĕтĕм. Те — аçа çапнă йывăç тураттинчен тухнăскер пулчĕ вăл, те — Çемеккен хыпса çунан чунĕнчен йăсăрланчĕ...