Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çамрăклăху тарасшăн-и санран,

Ăна часрах ярса тыт ураран.

Çамрăк чухне юратмалли çинчен ан ман,

Çамрăклăха манатăн чăн юрату тупаймасан.

Юратупа туслаш, ун ытамне кĕр пĕтĕмпех,

Вара пулатăн çамрăк эсĕ мĕн ĕмĕрӳпех.

Хĕвелсĕр кунхине çуралчĕ юрату,

Хĕвеллĕ пулĕ кун тесе тупа ан ту.

Тăшманпала кĕрешрĕм аслă урамра,

Юлташлăх туйăмне шырарăм эп санра.

Анчах тупмарăм пулăшу. Эс çук çумра.

Иккĕленӳ ун чух çуралчĕ ман чунра.

Ăнлантăм пурнăç чăнлăхне эп çавăн чух:

Хĕвел тухман куна хĕвеллĕ тăвас çук.

Эп Сан валли кĕпе çĕлетĕп

Тур панă чунăм çиппинчен.

Ырми-канми ăна тĕрлетĕп,

Сĕвем тухмасть чун йĕппинчен.

Çут тĕнчене манса ĕçлетĕп —

Тĕлĕннипе çут тĕнчерен.

Шавлатăп, савăнап, кĕрлетĕп —

Хумсем чӳхеннĕн тĕрлĕрен.

Тăван чĕлхеçĕм — ман кĕпеçĕм,

Çут тĕнчере пĕрре кăна.

Чи тутлă çимĕçлĕ çеçкеçĕм

Хăват парать — тулса юна!

Вăл пулмасассăн — эпĕ юнсăр,

Эп — тăлăх, хуçăлнă турат.

Ĕмĕрлĕхех юлатăп чунсăр —

Шутлатăп та — чĕре сурать!

Вăл пур чухне — эп чĕрĕ, сывă,

Ман ятăм та хитре — чăваш!

Çавна пулах кăварлă сăвă,

Нихçан пулман эпир йăваш!

Мĕн ачаран çакна пĕлетĕп,

Çакна шанатăп виличчен!

Чĕлхе валли кĕпе тĕрлетĕп —

Тур панă чунăм çиппинчен!

Пирĕн ял пысăках мар, çавăнпах пулĕ масар та пĕчĕк лаптăк çеç йышăнать. Мĕн чухлĕ çын унта ĕмĕрлĕхех канлĕх тупнă-ши? Масар çине çимĕкре кайсан чĕре ыратса каять. Юлашки çулсенче унта çамрăксем нихçан вăранайми ыйхăпа çывăраççĕ. Эх, пурнăç! Ăçта çитсе çапăнтăмăр. Ашшĕ-амăшĕсем ачисене хăйсенчен малтан пытараççĕ. Мĕнле чăтăмлăх кирлĕ вĕт-ха ачуна хăвăн аллупа çĕре чикме!

Паян ял халăхĕ масар çине нумайăн пухăннă. Тепĕр çынна йышăнчĕ паян пĕчĕк масар. Çынсен куçĕсенче, уйрăмах хĕрарăмсен куççуль типме пĕлмерĕ. Мĕншĕн вăхăтсăр çĕре кĕчĕ-ши пĕчĕк чун? Мĕншĕн пурнăçран ытла хăвăрт уйрăлса кайрĕ? Пуринчен кайран масар çинчен кукăрăлса ларнă пĕчĕк карчăк тухрĕ. Тутăрне çамки çине антарса лартнă. Тӳрех тавçăрса илетĕп: вилнĕ çыннăн çывăх тăванĕ. Карчăк майĕпен кăштăртатса çынсем хыççăн утрĕ. Эпĕ, унпа юнашар пыраканскер, кăштах хуйхине пусарма тесе калаçма шутларăм: «Праски кинеми, ытла çавăн пекех ан татăлăр-ха. Вилнĕ çын хыççăн каяймастăн ĕнтĕ, чĕррисен пурăнмалла...» Кинеми ассăн сывласа илчĕ те чуна ыраттаракан сасăпа калаçа пуçларĕ: «Ах, хĕрĕм, хĕрĕм... Мĕн тăвас ĕнтĕ ман?! Мĕнле пурăнас малалла? Камшăн? Ман мăнукăм пурăнма та тытăнманччĕ вĕт-ха.» Кинеми сасартăк кушăрканă аллисемпе çӳлелле çĕклесе такама ылханчĕ:

Малалла

Мухтанчăклăх пирки шутла эс чир тесе,

Чăнах чирлеттерет вăл сан патна килсе.

Пылак эрех сыпса, пуçна кăшт минретсе,

Мухтанчăклăх чирлеттерет хăй ытамне илсе.

Çулу çинчи кашни çынра эс туслăх ан шыра,

Чăн-чăн тусна çухатăн çавă шыравра.

Ĕнер мĕн пулнине пĕччен чух аса ил,

Инçе çула кайсан, таса чунпа эс килне кил.

Чăн-чăн тусу кĕтет сана хăв килӳнте кăна,

Усал сăмахпала, тăван, ан кӳрентер ăна.

Хăв мухтанма пĕлнипеле ан курнăçлан,

Тусу ялан таса чунпа пулнипеле мухтан.

Уçăлăхчĕ, ир уççиччĕ!

Шуçăмпа вăран, тăри,

сывлăмпа питне çăвинччĕ,

çунатне тӳрлет юри.

Çак çарансăр, çак тӳпесĕр

пит кичем çут тĕнчере.

Шăрантар, ырма пĕлмесĕр,

пĕр çавна хушать чĕре.

Уçăлăхчĕ, ир уççиччĕ!

Тăр та тух эс урама.

Çынсене куçран пăхинччĕ.

Пĕл çынсемшĕн пурăнма.

Кун çути ăсаннă майăн

сасăсем те лăпкăрах.

Пĕр хăлат çеç — ырнă кайăк —

çиле май вĕçет вăрах.

Чăрсăр чунлă кайăк ырнă.

Ырнă — айăпа хураймăн —

тĕттĕм çеç ăна халь ырлăх.

Канăçлăх çитни çеç лайăх.

Ыраш пусси — çырансăр тинĕс

Ун урла туп-тӳрĕ йĕрпе

Ишет сенкер автомашина

Ĕçчен разведчик-катер пек.

Ем-ешĕл тинĕс анлă, тарăн,

Кунта вăл ирĕк самана!

Парти райкомĕн секретарĕ

Пăхать те питĕ савăнать.

Уй-хир курма юри вăл тухнă

Çак çутă çуллахи ирпе.

Çул хĕрринчи парка çеç ухлĕм

Машннăна пит ерипен

Утьăккалла ярăнтарасшăн

Ухлать хăй хумĕсем çинче.

Йĕри-тавра хавассăн, ăшшăн

Кулать, çиçет ирхи тĕнче.

Тăван хирте — тăван индустри,

Уй вăйĕ пирĕн алăра!

Герой педаль çине кăшт пусрĕ,

Машина чарăнчĕ вара.

Геройăм тухрĕ. Çĕн тырпулă

Пуç тайрĕ çĕнĕ этеме.

Этем хăвачĕ сывă пултăр

Ĕмĕтленме те çĕнтерме!

Темĕнле тăрăшса тĕпчесен те, çын чĕринче мĕн пуррине вĕçне çити пĕлсе çитереймĕн. Хĕр чĕри тесен вара, унта мĕн пулса иртнине уйрăмах ăнланма йывăр...

Çĕртме уйăхĕн варринче эпир, хаçат фотокорреспонденчĕпе иксĕмĕр, сухаçăсен республикăри конкурсне çитсе куртăмăр. Кун пек ăмăрту-конкурс малтанхи хут пĕр вунă-вуникĕ çул каярах Çавал шывĕ хĕрринче, Чăваш ялхуçалăх сăнав станцийĕнче, пулса иртнĕччĕ. Çак тĕлĕнмелле хитре тупăшу вырăнне кăçал та улăштарман иккен.

Вырăнĕ, чăн та, питĕ лайăх. Куç виçейми сарлака-сарлака çĕр лаптăкĕ Кĕçĕн Çавал хĕрринелле меллĕн вашăкланса анать. Конкурс ирттермелли анасене анаталла мар, вашăка урлă уйăра-уйăра панă. Çĕрĕç ăстисем, агрономсем, ăна-кăна чухлаççĕ çав. Унсăр мар. Ара, анаталла май сухаласан, çуллахи шалкăм çумăрсем вăхăтĕнче тăпрана шыв çурса анма пултарать. Хайхи эрози тенине кĕтсех тăр.

Эпир çитнĕ тĕле ăмăрту пуçланнăччĕ ĕнтĕ. Ман юлташ Панарин фотокор çула тухма хăвăртах пуçтарăнаймарĕ. Хатĕр-хĕтĕрĕ нумай-çке вĕсен, фотографсен!.. Пленки-качки унта...

— Нимех те мар, — аллине сулчĕ Панарин, эпĕ ӳпкелешнине сиссе. —Ăмăрту пĕтмен-ха. Кам çĕнтернине пурпĕрех пĕлĕпĕр. Мала тухнисене пьедестал çинче ӳкерсе илĕпĕр. Ку пирĕншĕн аванрах та. Чи вăйлин аллинче «Ылтăн пучах» кубок пулать. Вăт!

Малалла

Пурăнма тăрать-и çĕр çинче? —

Çутçанталăк илемпе пуян.

Пит ачаш чун ун илемĕнче,

ăшă-ăшă çав чун хӳттинче, —

вăл пире те савнă пек туян.

Хуйхă-суйхă, ĕç-хĕл хушшинче —

ырнă, йывăрланиă шăплăхра,

шакăлтатĕ шăпчăк пĕринче.

Эс манса итле ĕç-хĕл çинчен —

сан валли юрламĕ вăл ыран.

Шав чĕре таппи хăлхасенче —

çаврăнса пăх, тусăм, анăçа:

кур, ав, инçетри хула çинче

хĕмлĕ анăç шуçăмĕ çиçет.

Çав кăна та — тунсăх манăçать.

Шăпчăк та çав анăç. Асăнта

пур тепри — ачалăху тата

ывăлун ачалăхĕ унта,

урăх ним те çук та, пурпĕрех,

çакăншăн тав ту тăван çĕре!