Владимир Болгарский: Мӑнаҫлӑ Пушкин: Пирӗн, чӑвашсен..! Мӗншӗн вӑл ҫапла каланӑ?

Владимир Болгарский20.01.2022 13:445524 хут пӑхнӑ

Раҫҫей историйӗн пӗрремӗш обществин пуҫлӑхӗ, историк тата сӑвӑҫӑ Вяземский патне 1824 ҫулхи июнӗн 7-мӗшӗнче, вырӑс сӑмахлӑхӗн хуҫи Пушкин Александр Сергеевич шӑпах ҫапла ҫырнӑ: "Пирӗн, чӑвашсен, критиксем ҫук." Анчах та критика вӑл ҫитменлӗхсем ҫинчен япӑх кӑтартни. Пушкин вахӑтӗнче критиксене юратман.

Пушкин ӗҫӗсене тӗпчекенсем калани тӑрӑх Александр Сергеевич Пушкин чӑваш халӑхӗ ҫинчен Николай Карамзин истори тӗпчевҫинчен пӗрремӗш хут илтнӗ. 1816 ҫулти ҫу вӑхӑтӗнче Карамзин ҫемйи Патша ялӗнче пурӑннӑ. Александр Пушкин вӗсен патӗнче час-часах пулкаланӑ. Карамзин вара чӑвашсем ҫинчен лайӑх асӑннӑ. Пушкин библиотекин ҫӳлӗкӗсем ҫинче Бичурин кӗнекисем, Рычков кӗнекисем, вӑл кӗнекесенче чӑвашсем ҫинчен ҫырнӑ цитатӑсене палӑртнӑ. Чӑваш Енре ҫуралса ӳснӗ Никита Бичурин аслӑ поэта, чӑвашсем ҫинчен нумай каласа кӑтартнӑ, хӑй чӑваш пулнӑран.

Ҫапла ӗнтӗ, Пушкин чӑвашсем ҫинчен, Карамзинран та, Бичуринран та питӗ лайӑх пӗлнӗ. Вӗсем мӗнле пурӑнаҫҫӗ, пӗр-пӗрин ҫине мӗнле пӑхаҫҫӗ, кашнине хӑйсен ирӗклӗ обществинче, ялӗсенче пулӑшаҫҫӗ. Пушкин Бичуринпа китая питӗ каясшӑн пулнӑ, анчах ӑна патша влаҫӗсем ҫӗршывран кӑларса яман. Вара вӑл Чӑвашъенне кайнӑ. Унта пӗр эрне хӑналаннӑ. Хӑйӗн тусӗн, Иакинф амӑшӗн, вилтӑпри ҫинче те пулнӑ. Чуралӑх прави (крепостное право) мӗн иккенне пӗлмен чӑвашсем ҫав вӑхӑтра империпе ирӗклӗн, тӗпрен Илсен Атӑл-Урал тӑрӑх, империн тӗп халӑхӗпе-крепостной халӑхӗпе танлаштарсан, ирӗклӗн куҫса ҫӳренӗ. Мордва халӑхӗпе танлаштарсан та, вӗсем чылай ирӗклӗрех пулнӑ, мордва пайӗсем те "барщинӑра" пулнӑ-ҫке. Чӑвашсем хӑйсем, ирӗклӗ ҫӗрсем пур ҫӗрте вырнаҫнӑ. Пушкинпа унӑн таврашӗ ирӗклӗ ҫӳресе, пӗр-пӗрне чун-чӗререн пулӑшса, пурнӑҫ йӗркипе, чӑвашсем мар-и?

Ун чухне чӑвашсем пушкӑртсенчен тем пысӑкӑш ҫӗр лаптӑкӗсем туянса ҫӗнӗ вырӑна куҫнӑ. Ҫӗнӗ вырӑнти ҫуртсене вара, пӗр-пӗрне пӗтӗм ялӗпе пулӑшса тунӑ. Инкекре никама та хӑварман. Пушкин Вяземский патне янӑ ҫырура укҫа пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ ыйтӑва хускатнӑ та, ҫырать. : "Хамӑн укҫапа сана усӑ курма пултарнӑшӑн савӑнатӑп!" Ку вӑл-чун-чӗререн пулӑшни сӑмахран, ун чухне чӑвашсем хӑйсен общинисенче мӗн туни евӗрлӗ.

Пушкин йӑхӗ ӑҫтан тухни те питӗ интереслӗ. Унӑн мӑн аслашшӗсенчен пӗри, Чӑвашъенри Ҫӗрпӳ крепӑҫӗнче, воевода пулнӑ.

Кӑтра пуҫлӑ ҫын. Вырӑс сӑмахлӑхӗн авторӗн хушамачӗ чӑвашларан ҫапла куҫать. Пушкин ҫырӑвӗнче лару-тӑрӑва, пӗр издательпе ҫыхӑннине, тӗплӗн сӳтсе явать.

Ҫырури чарӑну паллисем тӑрӑх пӑхсан, уҫӑмлӑн калать: Эпир чӑвашсем, тет!

Редакцирен: Статьяна вырнаҫтарни редакци автор шухӑшӗпе килӗшнине пӗлтермест.

[Комментариле (11)]

Ҫавӑн пекех пӑхӑр

2024.12.08

Комментари:

Agabazar // 2615.59.5216 2022.01.20 14:42
	Пирĕн, чăвашсен, тиркевçĕсем çукрах. Пур пулсан та, эп вĕсенчен ним чухлĕ те хăрамастăп.
Микула // 1077.37.9691 2022.01.20 14:57
	Род Пушкиных потерпел политическую катастрофу. 4 марта 1697 года на Красной пощади окольничий Алексей Прокопьевич Соковнин был обезглавлен за участие в заговоре стрелецкого полковника Ивана Цыклера за покушение на жизнь Петра I. «Потаенный раскольник» Соковнин был родным братом знаменитой боярыни Морозовой, уморенной в земляной тюрьме по приказу отца Петра – царя Алексея Михайловича, присвоившего себе и все богатства Морозовых. Среди казненных был и стольник Федор Матвеевич Пушкин, женатый на дочери Соковнина. Федор Пушкин был четвертован. Поэт знал об этой участи своего предка, послужившей причиной опалы всего рода: «Один из них был четвертован/ За староверов и стрельцов».«Повесть о боярыне Морозовой». Л.: Наука, 1979
Микула // 1077.37.9691 2022.01.20 15:05
	Скоре всего разгадка в том , называл себя чувашом из-за схожести судеб чувашского народа и своего рода. Участие чувашского народа в восстании-"перестали подчиняться русскому начальству» и личное "один из них был четвертован/ за староверов и стрельцов». Пушкин называя себя чувашом присчисляет себя как и их к бунтарям и пострадавшим от произвола царских властей. Чуваш =Пушкин= Бунтарь.
Agabazar // 2615.59.5216 2022.01.20 15:07
	Енчен те çын вĕçĕмсĕр вырăслах калаçма талпăнать пулсан, ун тĕлĕшпе патриотизм пирки сăмах хускатни те кăлăхах.
Микула // 1077.37.9691 2022.01.20 15:15
	Тӗрӗс мар Акапасар,тӗрӗс мар калан. Паян кун " вырӑсла калаҫакан хулари чӑвашсем" ҫинчен манмалла мар. Шучӗ вӗсен чӑвашла калаҫаканнисенчен чылай пысӑк. Многомиллионный русскоязычный чувашский народ .
Agabazar // 2615.59.5216 2022.01.20 17:11
	Кам вăл хулари чăваш? В. В. Путин-и? Ун валли çыратна пикенсех?
Микула // 1077.37.9691 2022.01.21 11:13
	Куҫарман ҫав чӑвашла Пушкин ҫырнӑ одӑна Вольность ячӗ вырӑсла Ирӗк пулӗ чӑваша? https://www.culture.ru/poems/6007/volnost-oda "За вольнодумство" поэта ссылкӑна та янӑ пулнӑ.
Agabazar // 2615.59.5216 2022.01.21 17:32
	«За вольнодумство» тенине чăвашла куçарса пар.
Agabazar // 2615.59.5216 2022.01.21 17:32
	Кам вăл Пушкин? Куртăр-и, мĕн хăтланаççĕ "Чăваш челевисарĕнче"? Вырăсла калаçакансен пуплевĕсене кадр хыçĕнче сасăпа куçарса пыма пăрахнă (Унччен вара çавнашкал куçарсы пыни пулнă). Пĕр кĕтесре (сулахайра, аялта) хура тăваткал ÿкерсе хунă та, çавăнта «куçарса пыраççĕ» пулать. Ним те калаймăн, хăватлă кадăрсем! Вăт çавнашкал япала вăл, «у нас, чувашей» тени.
Евразиец // 1855.68.3619 2022.08.13 19:29
	"Шухăш ирĕклĕхĕшĕн" - за вольнодумство.