Пĕр-пĕрне ăнлансан
Ирхине, заводсем кăшкăртнă вăхăтра, Шупашкар урамĕсенче пин-пин çын утать. Паллаканнисем те калаçса тăмаççĕ, пĕр-пĕрне сывлăх сунса, саламласа иртеççĕ те, вăхăтра ĕçе çитме васкаççĕ.
Эпĕ кашни кунах ирхине хулан аслă урамĕнче Исакова тĕл пулатăп. Вăл тирпейлĕ çӳрет, çи-пуçĕ таса, яка; сухал хырмасăр нихçан та урама тухмасть пулĕ. Хура çӳçне хыçалалла тикĕссĕн тураса хурать.
Акă вăл, ирхине ялхуçалăх министерстви тĕлне çитрĕ те, пирусне сӳнтерсе çурт çумĕнчи урнăна пăрахрĕ.
— Степа! — чĕнчĕ ăна çав вăхăтра темле хĕрарăм.
— Ах, эсĕ-çке ку! — терĕ Исаков йăл кулса, министерство хапхи умне хăйĕнчен малтан çитсе тăнă илемлĕ сенкер платье тăхăннă, кăтра çӳçлĕ сарă хĕре курсан. — Салам, Зоя!
— Эсĕ пĕрмай кая юлса килетĕн-çке… Ма нумай çывăртăн? Каçхине нумай çӳретĕн пулас? — терĕ Зоя, Исакова ал парса.
— Юрать санăн аннӳ пур та… вăл сана ыйхăран та вăратать, чей те ĕçтерсе ярать. Манăн нянькăсем çук вĕт. Хамăнах тăмалла, чей те хамăнах вĕретсе ĕçмелле.
— Авланас пулать эппин. Ахаль те ватă хусаха юлтăн ĕнтĕ… — кулса илчĕ хĕр.
— Каларĕ! Кам качча пытăр мана? Хальхи хĕрсем питĕ тиркеççĕ вĕт, — шӳтлерĕ Исаков та.
Çав вăхăтра шалта шăнкăрав сасси илтĕнчĕ.
— Тăххăр çитрĕ — терĕ Исаков, ал тунинчи сехечĕ çине пăхса. Вĕсем иккĕш те министерство çуртне кĕрсе кайрĕç.
…Исаков ватă каччă мар, анчах ăна ытла çамрăк теме те çук — час вăтăра çитет ĕнтĕ. Вăл вăрçăра та пулса курнă; унта вăл хăй ирĕкĕпе, çамрăклах кайнă. Фронтра ăна икĕ хут амантнă, çапах та мĕн çĕнтерӳ кунĕ çитичченех çапăçуран тухман, килне сывах таврăннă. Çу каçа Исаков килте пурăннă, кĕркунне ялхуçалăх институтне вĕренме кĕнĕ. Тăватă çултан вăл унтан ăнăçлă вĕренсе тухнă та, ăна министерствăрах ĕçлеме хăварнă.
— Эпир иксĕмĕр çеç телейлĕ пултăмăр-çке, Степа, — терĕ ун чухне хăйпе пĕрле вĕренсе тухнă Зоя.
— Мĕн тетĕн? Ăнланаймарăм эп сана, — тĕлĕнчĕ Исаков.
— Ара, эпир иксĕмĕр çеç хулара юлтăмăр вĕт… Мана атте ыйтнипе хăварчĕç те хуть… Çавах мар-им? Пурпĕрех, эсĕ те, эпĕ те хулара… Ыттисене ав, пурне те ялсене ярса пĕтерчĕç.
— Телейне питех курсах каймастăп-ха эпĕ, — ассăн сывласа пуçне пăркаларĕ Исаков.
— Айван эсĕ, Степа! Ăçта лайăххине, телей ăçта иккенне халиччен те пĕлместĕн.
— Ман шутпа телей вăл — ху юратнă ĕçре. Ну, паллах, тата юратнă туспа пĕрле пулсан…
— Сăмаху тĕрĕс вара, Степа, — савăнăçлăн кулса илчĕ Зоя.
Зоя калаçни-кулни Исакова питĕ килĕшет. Шап-шурă тикĕс шăлĕсене кăтартса çемçен те йăвашшăн кулать вăл. Сăнĕ-пĕвĕпе те темле ачаш чечек пек туйăнать. Тумланасса Зоя яланах ăста та хитре тумланать, хăйне килĕшекен платьесем нумай, «модельнăй» туфлисем темиçе мăшăр унăн. Çавăнпа та, тирпейсĕртерех е чухăнтарах тумланнă хĕрарăмсене курсан, вăл яланах тиркеме пăхать.
Пĕррехинче, çулла, канмалли кун, Исаковпа Зоя Атăл леш енне каçрĕç. Питĕ аван унта çулла! Хĕвел вут пек хĕртет. Ун йăлтăркки ылтăнăн-кĕмĕлĕн ялкăшса Атăл çинче выляса илет. Çавна пăхса тăнă чух чун савăнать. Вĕри хăйăр çинчен сиксе тăрса хумсем ăшне чăматăн, ишетĕн…
Акă, лăпкă Атăла хумхатса, анатран шурă пăрахут хăпарать. Вăл инçе çула тухнă, васкать. Ун çине пăхса, Исаков шухăша кайса юлать. Текех вĕри хăйăр çинче выртас килмест унăн, таçталла каяс килет, хастарланса, пĕтĕм вăйне хурса, темĕнле пысăк ĕç тума ĕмĕтленет вăл.
Тĕрĕссипе каласан, Исакова кабинетри ĕç тахçанах йăлăхтарса çитернĕ ĕнтĕ. Тек телефон умĕнче сводка йышăнса лар… Унтан, кашни кун тенĕ пек, циркулярсем çыр. Нумай пулмасть вĕренсе тухнă вăйпитти çамрăк çыншăн ĕç мар ĕнтĕ ку. Кун пек пурăннипе вĕренни те сая кайнăн туйăнать. Исаков малалла та вĕренесшĕн-ха, вĕреннĕ май ĕçлесшĕн те. Халь практикăра пулни пысăк усă панă пулĕччĕ. Çавăнпа унăн министерствăра мар, колхозра, хирте ĕçлес килет.
Хăй шухăшне вăл Зойăна пĕлтерсе хаваслантарас терĕ. Чăн-чăн юлташ мĕн тесен те унăн пархатарлă ĕмĕчĕшĕн савăнмалла кăна. Исаков хăйăр çинчен сиксе тăчĕ те Зоя çывăхнерех пырса ларчĕ.
— Зоя, эпĕ сана хам шухăша пĕлтересшĕн…
— Мĕн-ши тата? Кала ара, итлетĕп! — терĕ Зоя, Исаков çине кăмăллăн пăхса.
Исаков хăй мĕнле шухăшланине пĕр пытармасăр каласа пачĕ. Каланă май вăл хĕрсе пычĕ. Уншăн пулсан пĕтĕм колхоз хирĕ лайăх тырă ӳстермелли сăнавлă участок пек пулмалла. Унта чи çĕнĕ меслетсемпе, наукăн чи чаплă çитĕнĕвĕсемпе усă курса ĕçлемелле… Вара тырпул та вăйлă пулĕ, улăх-çарансенче ăратлă выльăхсен кĕтĕвĕсем кĕрлесе çӳрĕç, шыв-шурсенче кайăк-кăвакалсем кĕшĕлех ишĕç…
— Çапла, чунăм… Ĕмĕтĕм пысăк, çак ĕмĕт нумайранпа канăç памасть мана, часрах чăн-чăн ĕçе тытăнасчĕ. Тек канцеляринче ларма пултараймастăп эпĕ. Анчах… колхоза манăн пĕччен мар, санпа пĕрле каяс килет. Эпир вара яланах пĕр-пĕрне пулăшса ĕçлĕттĕмĕр, вĕренеттĕмĕр, телейлĕ пурăнăттăмăр, — терĕ Исаков, Зоя аллине хуллен ачашласа илсе.
Зоя, темле тĕлĕнмелле япала курнă пек сасартăк куçĕсене чарса, Исаков çине тинкерсе пăхрĕ, пĕр хушă чĕнмесĕр ларчĕ. Унтан тарăн сывласа илчĕ те, пуçне вăраххăн пăркаласа:
— Çук, Степа, ун пек пулма пултараймасть… — терĕ хуллен. Зойăн ахаль те хĕвелпе пиçсе хĕрелнĕ пичĕ тата ытларах хĕреле пуçларĕ.
Исаков ун çине тӳррĕн пăхрĕ.
— Мĕншĕн, Зоя? Мĕншĕн пулма пултараймасть? Ăнланмастăп сана…
— Эх, Степа! Мĕншĕн, тетĕн… Хăш чухне эс чăн та пĕчĕк ача пек калаçатăн. Йĕркеллĕ çынсем епле пулсан та хулана куçасшăн çунаççĕ, а эсĕ — яла тетĕн. Çамрăк пуçпа, пурнăçри пĕтĕм ырлăхпа усă курас чух… Пысăкрах хулана каясси çинчен ĕмĕтленес вырăнне, эсĕ хăвăн пуçна пĕр-пĕр Лапракассине кайса чикесшĕн. Эсĕ мана ăнланмастăп тетĕн, а эпĕ сана ăнланмастăп…
Исаков сăнĕ кĕтмен çĕртен тĕксĕмленме тытăнчĕ; хăй сисмесĕрех, вăл хăйăр çинче выртакан чĕрĕ хулла тытса хуçкалама тапратрĕ. Ку ĕнтĕ вăл хытă пăлханнине палăртрĕ. Зоя ăна сисмерĕ, вĕри хăйăра пĕр аллинчен теприн çине юхтарса, малалла каларĕ.
— Шутла-ха хăвах, ну, мĕн пур ялта? Вилесле кичем, таса мар, юлташлăх çын та тупаймастăн… Театр çук, кино та уйăхра пĕрре куратăн-и, курмастăн-и. Апат-çимĕç енчен те — хулара мĕн илес тенĕ — çавă пур. Ялта мĕн? Кунта пире пĕлтĕр кăна епле лайăх хваттер пачĕç, виçĕ пӳлĕм, ваннăй… Ялти мĕнле ырлăхпа улăштармалла манăн çаксене? Паллах, тепĕр çынна кун çинчен каламан пулăттăм эпĕ, сана, çывăх юлташа, çеç калатăп.
Зоя сăмахĕсенчен тĕлĕннипе Исаков нимĕн калама аптрарĕ. Ун чĕринех пырса тиврĕç вĕсем… Кĕтменччĕ вăл çакăн пек калаçасса! Халь çеç институтран вĕренсе тухнă хĕр, комсомолка çапла шухăшлать вĕт-ха!.. Хăш вăхăтра çакăн пекех мещенленсе кайма ĕлкĕрнĕ вăл? Акă сана «çывăх юлташ»… Ав епле иккен унăн чăн-чăн ăшчикки! Ĕненес те килмест…
— Зоя… — терĕ Исаков чылайран тин, хăй пăлханса кайнине пусарма тăрăшса. — Эсĕ… Эсĕ чăнласах çапла шутлатăн-и?
— Ма ун пек ыйтатăн? Юри калатăп, тетĕн-им? — тӳррĕнех ыйтрĕ унран Зоя, малтанхи пекех хăйăрпа выляса.
— Хăçантанпа çакăн пек шухăшсемпе пурăнатăн вара эсĕ? Намăс та мар-и сана? Мĕншĕн вĕрентнĕ-ха пире, Зоя?
Зоя ура çине тăчĕ те хăй çумне çыпăçнă хăйăра тасаткаласа илчĕ.
— Политграмота вĕрентме ан тытăн, Степан, хамах лайăх пĕлетĕп. Кашни çыннăн хăйĕн пурнăç планĕ пур!
Çапла каларĕ те шыва кĕме чупса кайрĕ.
«Ав епле иккен эсĕ!.. — шухăшларĕ Исаков, хĕрĕн хитре кĕлетки çине пăхса. — Тул енчен пăхма илемлĕ, шалта — çĕрĕк…»
…Çакăн хыççăн Зойăпа Исаков пĕр-пĕринпе чылай хушă калаçмасăр пурăнчĕç, куçа-куçăн курнăçасран та пытанарах çӳрерĕç. Анчах пĕр канмалли кун, стадионра ăнсăртран тĕл пулсан, каллех килĕштернĕ пек пулчĕç.
— Степа, эсĕ халĕ те хуларах тем? — ыйтрĕ Зоя, кулкаласа.
— Сансăр каяс теместĕп-ха, — терĕ Исаков та, шӳтлесе. Стадионри вăйă пĕтсен, вĕсем Атăл хĕрринелле пĕрле кайса çӳрерĕç, анчах пĕркунхи калаçăва хускатмарĕç.
…Çутçанталăка кĕр сăнĕ çапма пуçларĕ. Кунсем кĕскелчĕç, çĕрсем сулхăнрах пула пуçларĕç. Йывăç çулçисем те тĕллĕн-тĕллĕн сарăхкаларĕç.
Пĕрре, ирхине, ĕçе кайма вăхăт çитеспе, Исаков радиопа çĕнĕ хыпар илтрĕ:
— «Колхозсене малалла аталантарса пырасси çинчен…» — пĕлтерчĕ диктор.
— Çĕнĕ постановлени, — шухăшларĕ Исаков, репродуктор патнерех куçса ларса.
— Акă яла тухса кайма вăхăт хăçан çитрĕ! — терĕ вăл хăйне хăй! — Текех мана никам та тытса чарма пултараймасть. Тен, халĕ Зоя та хирĕç пулмĕ. Парти, халăх чĕнет… Пĕрле, пĕр МТС-а кайсан пит аван пулĕччĕ.
Министерствăра ĕçлекен специалистсем çав кун çĕнĕ постановлени çинчен, ăна пурнăçланипе ялхуçалăхĕнче мĕн тери пысăк çитĕнӳсем пуласси çинчен кунĕпех калаçрĕç.
Исаков кун пирки Зоя мĕн шухăшланине пĕлесшĕн пулчĕ. Тепĕр куннех, ĕçрен тухнă чух, Исаков Зойăна ăнсăртран пек хулĕнчен тытрĕ те:
— Эпĕ сана ăсатам-ха паян, юрать-и? — терĕ.
— Ăсат, — терĕ Зоя, — кăмăлу пур пулсан…
Аслă урам тăрăх вĕсем васкамасăр утса хăпарчĕç те Зоя пурăнакан çурт умне çитсен, чарăнса тăчĕç. Исаков Зойăна куçран пăхрĕ:
— Манăн сана каламалли пурччĕ… те юрать?
— Мĕн эс пĕчĕк ача пек калаçатăн? Юрамасăр! — терĕ Зоя, тĕлĕннĕ пек пулса.
— Эпĕ… акă мĕн çинчен, — хĕре аллинчен тытрĕ Исаков. — Çынсем халĕ ялсене каяççĕ. Эпир те санпа ялхуçалăх специалисчĕсем вĕт-ха. Е эсĕ халь те пĕркунхи пекех шутлатăн-и?
Зоя тăруках ответ памарĕ. Исаков ун çинчен куç илмесĕр пăхса тăчĕ. Тӳрех сисĕнчĕ — кăмăла каймасть Зойăна ку калаçу… Унтан вăл тарăн сывласа илчĕ те:
— Ку специальноçа эпĕ хам кăмăлпа суйласа илмен, Степа, атте-аннерен уйрăлса тухса каяс килменнипе çеç çавăнта пырса пуçа чикрĕм — терĕ.
— Пĕлменччĕ эп куна, — пуçне пăркаласа вăраххăн каларĕ Исаков. — Апла эппин…
— Çапла, Степа.
Исаков тарăн сывласа илчĕ, нумайччен сăмах чĕнмесĕр тăнă хыççăн каллех Зоя çине пăхрĕ.
— Апла пулсан, çулăмăрсем уйрăлчĕç пирĕн, Зоя. Эсĕ хăвăн шухăшна улăштарас çук, ăна ĕнтĕ курсах тăратăп, эпĕ те хам суйласа илнĕ çултан пăрăнмастăп, — татса каласа хучĕ Исаков.
— Хăвăн ирĕкӳ, Степа. Анчах, эсĕ мана чăнахах юратнă пулсан, хуларан пăрахса каймăттăнччĕ… — терĕ Зоя, аяккалла пăхса.
— Эсĕ те, мана юратнă пулсан, пĕрле пырăттăн…
— Хĕр вăл каччă хыççăн çӳремест.
— Каччăн мĕн тумалла вара?
— Каччăн хĕр сăмахне итлемелле, хĕр кăмăлне хуçмалла мар пек, ман шутпа.
— Айăп ан ту мана, Зоя, анчах пĕр хамăн интересшĕн кăна пурăнма пултараймастăп эпĕ, халăхран уйрăлас килмест манăн…
— Каларăн тата! Хулара халăх ялтинчен темиçе хут нумай. Эс çапла калаçатăн. Юрĕ. Кашни çыннăн — хăйĕн ирĕкĕ.
— Эх, Зоя, Зоя… — Исаков тĕлĕнсе хĕре куçран пăхрĕ, — расна çынсем иккен эпир! Ну, мĕн тăвас-ха ĕнтĕ. Эпир пĕчĕк ачасем мар…
Йывăр пулчĕ ăна çакăн пек уйрăлма, анчах мĕн тăвăн? Зоя пурпĕрех хăйĕн кăмăлне улăштарас çук. Урăхла çын иккен вăл, уншăн хăйĕн интересĕсем — чăн малта.
…Тепĕр каçхине Исаков Атăл хĕррине тухрĕ те Зоя темле çутă-кĕрен реглан тăхăннă, эстрада артисчĕ евĕрлĕрех яштака арçынпа кинона кĕнине курчĕ. Исаковăн чĕри çав тери ыратса илчĕ. Вăл çапах та хăйне йăпатма пăхрĕ.
— Мĕн тăвăн ĕнтĕ? Мĕн тăвăн? Пăхман хĕвеле ирĕксĕрлесе пăхтараймăн — терĕ те хăй ăшĕнче, килнелле салхуллăн пĕр-пĕчченех утрĕ.
* * *
Урам варрипе картлă кĕвентепе икĕ витре çĕкленĕ яш-така пӳ-силлĕ хĕр утса хăпарать. Унăн пуçĕнчи шап-шурă тутри те, шурă кĕпин арки те утнă май варкăша-варкăша илеççĕ.
Хăй вăл хура пиншакпа, кăкăрĕ çинче комсомол значокĕ йăлтăртатать.
Килне çитеспе вăл темле палламан çамрăк çынна тĕл пулчĕ. Çынни вăтам пӳллĕ, тĕксĕм кăвак пальто тăхăннă, хăрах аллипе пысăках мар сарă чемодан йăтнă.
— Шыв ĕçтермĕн-ши мана, чипер пике? — ыйтрĕ вăл, хĕрпе танлашсан. — Ăш пиçрĕ паян…
— Ĕçессе ĕçĕр те, шывĕ ытла сивĕ мар-ши? — терĕ хĕр, чарăнса тăрса.
— Эпĕ сивĕ шыв ĕçме хăнăхнă çын.
— Чимĕр эппин, халех курка илсе тухам…
Çамрăк çын чемоданне çерем çине лартрĕ, хĕр вăшт кăна килне чупса кĕрсе çутă курка илсе тухса пачĕ.
— Тавтапуç! Шывĕ тутлă иккен сирĕн кунта, — терĕ ют çын, ĕçнĕ хыççăн тутине сенкер тутăрпа шăлса илсе.
— Ăçтан килетĕр эсир капла? — хăйса ыйтрĕ хĕр.
— Шупашкартан…
Вĕсем çавăнтах пĕр-пĕрин куçĕнчен пăхса илчĕç те уйрăлса кайма тăчĕç.
— МТС-а кунтан миçе километр пулать? — ыйтрĕ каччă, тепĕр хут чарăнса тăрса.
— Кунтан пĕр тăваттă пулать пулĕ. Униче хапхинчен уя тухсан сылтăмалла пăрăнмалла та сукмакпа тӳрех каймалла. Район центрĕпе юнашар, пĕчĕк вăрман пуçĕнче вăл, унăн çурчĕсем аякранах курăнса лараççĕ… Командировкăна килетĕр пуль-ха?
— Çук, ĕçлеме килетĕп.
Хĕрпе каччăн куçĕсем каллех тĕл пулчĕç. Кăмăллăн пăхса илчĕç те пĕр-пĕрин çине, вара харпăр хăй çулĕпе утрĕç.
Хĕр хăйсен хапхи умне çитсен те Исаков çине тата тепĕр хут пăхса илчĕ. Сарлака хулпуççиллĕ кервен каччă пысăк утăмсемпе утса каять… Акă вăл та, униче хапхи патне çитсен, каялла çаврăнса пăхрĕ. Те ял çине, те хĕр çине пăхрĕ вара — çавна тӳррĕн пĕлме пулмарĕ.
— Агнис! — илтĕнчĕ килхушшинчен.
Анчах хĕр хăйне амăшĕ чĕннине илтмерĕ, тейĕн. Вăл халь çеç курнă çын çинчен шухăшласа тăчĕ. Кам-ши вăл? Мĕнле çын?
Пĕтĕмпех астуса илчĕ Агнис: каччăн кăмăллă сăнне те, унăн хулăнрах сассине те… Агнисăн çав çынна хăçан та пулин тата тепре курас килнĕн туйăнчĕ. Хăй вăл ытла çамрăках та мар пуль. Тен, çемьелĕскер те-и? Анчах пурпĕрех мар-и тата? Агнис унăн çывăх çынни пулма ĕмĕтленмест-çке, ун пек шухăшлас та çук вăл, мĕншĕн тесен Агнис вĕреннĕ çын мар… Вăл Агнис çинчен хăй те шухăшлас çук.
— Агнис! — илтрĕ вăл татах амăшĕ сассине. — Мĕн çывăрса çӳретĕн? Хăçантанпа кĕтетĕп, хуранай та çунса пĕтет ĕнтĕ.
— Вăхăт нумай иртрĕ-им? — терĕ Агнис.
Амăшĕ урăх чĕнмерĕ.
Агнис тулли шыв витрисене лаç умĕнчи нар çине лартрĕ те пӳрте кĕрсе çӳлĕк çинчен кĕнеке илсе вулама тытăнчĕ. Анчах вулани темшĕн пуçне кĕмест. Паян унăн пӳртре те ларас килмест, чун текех тулалла, урамалла туртать. Вăл кĕнекине хупрĕ, унтан тĕкĕр çине пăхса çӳçне тӳрлеткелерĕ те урамалла тухрĕ.
Кĕрхи çанталăк самаях сулхăн. Хутран-ситрен кăна пĕлĕт хушшипе хĕвел йăл кулса илет.
Агнис пахча хĕррипе иртрĕ. Садри çамрăк улмуççисене курсан, унăн куçĕсем савăнăçлăн çуталса йăлкăшма тытăнчĕç. Вăл таçта васканă пек тăвалла утса кайрĕ.
…Агнис çичĕ çул çеç вĕреннĕ. Ашшĕ вăрçăра вилнĕ пирки малалла вĕренме май килмерĕ унăн. Ватă аслашшĕпе амăшĕ ăна вĕрентесшĕнех çунман, килте çын кирлĕ, тенĕ вĕсем.
Пĕлтĕр Агнис çăвĕпех прицепщицăра ĕçлерĕ. Ку ĕç пĕр ĕмĕтленмен çĕртен ун тĕлне килчĕ.
Агнис ун чух ялти хĕрсемпе пĕрле çул юсанă çĕрте ĕçлетчĕ: вĕсенчен инçе те мар трактор суха тума хатĕрленнĕччĕ.
— Ну, хĕрсем, камăн прицепщик пулас килет? — терĕ Кузьмин тракторист, вĕсем патнелле пырса.
Вăл кун ялан прицепщикра ĕçлекен Ваня чирлесе ӳкнĕ-мĕн.
— Эпĕ пулас тетĕп, эпĕ… — шӳтлесех юлташĕсем хушшинчен чупса тухрĕ Агнис. — Анчах пултарăп-ши?
— Мĕн пултарманни пур? Вĕренетпĕр! — терĕ Кузьмин.
Çул юсанă çĕрте ĕçлекен бригадир хĕр ĕмĕтне татасшăн пулмарĕ.
Çав кунтан пуçласа Агнис прицепщикра ĕçлеме тытăнчĕ. Ку ĕç ăна килĕшрĕ. Çу каçа вăл тракторист ĕçне те самай хăнăхрĕ. Килес çул хăй тĕллĕнех ĕçлес ĕмĕт пур-ха унăн…
Шухăшсем
What if your website chuvash...
Did you know that your website ch...
Прочитал от и до...
Your website, chuvash...
What if your website chuvash...
Your website, chuvash...
Elegir el mejor financiamiento inmediato...
Are you making the most of the potential...
What if your website chuvash...
Чăн чăнах та, сатира туйăмĕ Л...