Электронлă вулавăш

Курнă мĕскĕн кайăка,

Çавă куян-мăйранах

Çакланнă-мĕн капкăна.

 

Çăлтăр-ача куяна

Темĕн тĕрлĕ херхеннĕ;

Чупса çитсенех ăна

Хыпаланса вĕçертнĕ.

 

Капкăнĕнчен хăтарсан

Ачи каланă ăна:

— Эс асапланнине курсан

Вилтĕр темерĕм сана.

 

Хам начар çын пулсан та

Питĕ сана хĕрхентĕм;

Хăвăртрах вара тата

Ирĕке ярас терĕм. —

 

Çăлтăр-ачана хирĕç

Çапла каланă куян:

— Акă мĕскер кăтартрĕç

Тăшмансем мана паян!

 

Тавтапуç сана, ачам,

Халь мана хĕрхеннĕшĕн;

Халĕ сана мĕн парам

Хам пурнăçа çăлнăшăн? —

 

Вара ача куяна

Каланă хăй хуйхине,

Çакă пысăк вăрмана

Мĕн шырама килнине.

 

Куянĕ çакна илтсен,

Пăртак çеç сывлăш илсен

 

Ертсе кайнă ачана

Кăтартмашкăи ылтăна.

 

Çăлтăр-ача васкаса

Пынă куян хыçĕнчен

Çул тăрăхах сашшса

Ылтăн патне çитиччен.

 

Пĕр юман кутне пырсан

Куян чупма чарăннă;

Чăн çакăнтине пĕлсеп

Вăл шырама тытăннă.

 

Унтан ачи те вара

Вăл шыранинее курса

Çӳренĕ юман тавра

Çурăкĕсене пăхса.

 

Куян суя каламан

«Ун тĕлне пĕлеп!» тесе:

Ылтăн тăнă çав юман

Çурăкĕнче хĕсĕнсе.

 

Ылтăна курсаессăнах

Ачи кăларса илнĕ,

Ăна вара чăркасах

Хăйĕн кăсйине чикнĕ.

 

Унтан ача куяна

Каланă чунтан савса:

— Куян тус, эсĕ мана

Ылтăна тупса парса

 

Тем пек ырă катартрăн.

Эпĕ ырă тунинчен

Çĕр хут ытла тавăртăн

Манмăп сана виличчен.

 

— Апла мар çавă, ачам,

Эпĕ сана ăнлантăм:

Ыр тунипех тавăрам

Тесе эпĕ шутларăм. —

 

Çапла каласассăнах

Куян тарнă вăрмана;

Ача куян тарсанах

Утнă пысăк хулана.

 

Хула алăк патĕнче,

Аслă çулăн хĕрринче,

Ларнă пĕр ыйткалакан,

Хуллен чирпе хăракан.

 

Вăл ачана курсанах

Чĕнсе илнĕ хăй патне.

Ачи пырса тăрсанах

Ыйтма тăснă аллине.

 

— Тархасшăн, выç ан вĕлер!

Пар-ха укçа çимелĕх.

Нумайранпала чипер

Çимен вăйăм кĕмелĕх. —

 

Ача кăшкăрса вара

Çапла каланă ăна:

— Ман хамăн та кăсъяра

Пĕр ылтăн укçа кăна.

 

Вăл укçана хуçана

Паян çитсе памасан

Вырттарсах хĕнет мана —

Ăна илсе пымасан. —

 

Ыйткалакан аптранă

Пĕтĕм вăйран кайиччен;

Пĕр чарăнмасăр ыйтнă

Челхи-çăвар типиччен.

 

Ачи вара хĕрхенсе

Панă ылтăн укçана;

Унтан вăл пуçне чиксе

Хуллен кĕнĕ хулана.

 

Хуçи çавă вăхăтра

Вăл килессиие кĕтсе

Ларнă пĕччен урамра,

Пысак чĕлĕмне ĕмсе.

 

Ачи килнине курсан

Тăнă вăл хăй вырăнчен;

Пысăк çарине уçсан

Илсс кĕнĕ хапхинчен.

 

Мăн çурчĕ патне çитсен

Уçса кĕнĕ алăкран;

Ачин пӳлемне кĕрсен

Хуçи ыйтнă ачаран:

 

— Шур ылтăна вăрманта

Эс шыраса тупрăн-и?

Ăна тата халь унтан

Эсĕ илсе килтĕн-и?

 

Ачи вара хăраса

Хирĕç каланă ăна:

— Ниепле те шыраса

Тупаймарăм ылтăна... —

 

Çак сăмахсене илтсен

Вăл пит хытă çилленнĕ.

Патакпе илсе кĕрсен

Юн тухиччен хененĕ.

 

Çав каçхине ачана

Çиме нимĕн те паман;

 

Асамçă каллех ăна

Хупса ирччен кăларман

 

Шурăмпуçĕ килсенех

Вăл ача патне пынă,

Кăштăртатса кĕрсенех

Акă çапла каланă:

 

— Паян эсĕ вăрмантан

Тупса кил сар ылтăна,

Уисăрăн хам патăнтан

Ӗмĕр ямастăп сана!

 

Каллех ăна тупмасан

Эпĕ сана каçпала

Татах киле таврăнсан

Çаптарап патакпала. —

 

Унтан ачине каллех

Янă хуçа вăрмана.

Ачи ним çимесĕрех

Утнă ылтăн шырама.

 

Кун каçа шырасан та

Сар ылтăна тупайман;

Çитмен çĕр те вăрманта

Кун каçиччен хăварман.

 

Каç пулса килес чухне

Вăл, анраса çитнипе,

Ларнă çак курăк çине

Макăрмашкăн хуйхипе.

 

Ун сассине илтсенех

Чупса пынă хай куян.

Унăн патне çитсенех

Куян ыйтнă ачаран:

 

— Халĕ мĕншĕн эс тата

Кунта макăрса ларан?

Паян мĕскер вăрманта

Эсĕ тăрăшса шыран? —

 

Çăлтăр-ача макăрса

Каланă хай куяна:

«Эх, хуçа хăваласа

Татах ячĕ вăрмана.

 

Ылтăн тупса килмесен

Хытă хĕнетĕп терĕ;

Ӗнер те киле çитсен

Вĕлерес пек хĕнерĕ.

 

— Атя манăн хыçăмран, —

Тенĕ сасартăк куян,

Вара вăл чупса кайнă.

Ачи ун хыççăн пынă.

 

Вĕсем пĕр чарăнмасăр

Чупнă шалтах тарличчен,

Кайнă çапла канмасăр

Пĕр кӳл хĕрне çитиччен.

 

Çавă кӳлĕн тĕпĕнче

Сарă ылтăн курăнса

Выртнă курăк кутĕнче,

Çап-çутă йăлтăртатса.

 

Ачи çавна курсассăн

Каланă хай куяна:

— Акă тепĕр хут çăлтăн

Эсĕ асапран мана.

 

Мĕн каласа ман сана

Халĕ ĕнтĕ тав тăвас?

Санăн ырă кăмăлна

Мĕн каласа аслăлас?

 

— Эсĕ ху мана малтан

Хăтартăн вĕт асапран;

Çăкăр-тăвара хирĕç

Тавăрма пире тивĕç... —

 

Çак сăмахсем хыçĕнчен

Куян хăвăрт пăрахса

Кайнă ача патĕнчен

Вăрман варнелле чупса.

 

Ачи кӳл варне кĕрсе

Илсе тухнă ылтăна;

Вăл вара хĕпĕртесе

Хунă ăна кăсъяна.

 

Чунтан вăл хыпаланса

Тухнă вăрман хĕрнелле;

Тухсан çулпа васкаса

Утнă хула еннелле.

 

Хула патне çывхарсан

Хайхи леш ыйткалакан,

Ача килнине курсан,

Пырса ыйтнă ачаран:

 

— Ах, пер укçа та пулсан

Парччĕ мана, ывăлăм,

Мана хĕрхенен пулсан

Выç ан вĕлерччĕ, «чунăм».

 

— Çак сăмахсем ачана

Шалтах аптратса янă,

Вара ыйткалакана

Çапла хирĕç каланă:

 

— Ман хамăн та кăсъяра

Пĕр ылтăн укçа анчах.

 

Ăна епле ман вара

Парса хăварас татах?

 

Эпĕ ăна хуçана

Паян илсе пымасан,

Вĕлерес пекех мана

Хĕнет киле таврăнсан. —

 

Чирлĕ çын йĕрĕнтерсе

Шалт пĕтернĕ ачана,

Ачи вара хĕрхенсе

Панă сарă ылтăна.

 

Ача каллех нимсĕрех

Чупнă асамçă килне;

Картиш умне çитсенех

Хуçи уçнă алăкне.

 

Ачин пӳртне кĕрсенех,

Нимĕн тăвиччен, тӳрех

Ыйтнă унтан çилленсе:

— Тупса килтĕн-и? — тесе.

 

Ачи «тупмарăм» тесен,

Ярса илнĕ çӳçĕнчен;

Вара çĕрте сĕтĕрсех

Хĕненĕ ывничченех.

 

Хăйĕн чунне кантарсан

Чарăннă вăл хĕнеме;

Ачи тухса тарасран

Тытăннă тимĕрлеме.

 

Шалтах çыхса пĕтерсен

Тухса кайнă алăкран;

Тултан пӳртне питĕрсен

Вара кайнă вăл çуртран.

 

Тепĕр кунне ирхине

Асамçă тапăртатса

Каллех кĕнĕ ун патне,

Темĕскер мăкăртатса.

 

Вăл пӳрте кĕрсессĕнех

Салтнă ачан тимрине,

Салтса пĕтерсессĕнех

Каланă вăл ачиие:

 

— Паян сап-сар ылтăна

Эсĕ тупса килсессĕн,

Ху пит каяс тесессĕн,

Эп чармăп вара сана.

 

Халь те тупса килмесен,

Каçпа вăрмантан килсен,

Эп сана юлашкинчен

Вĕлереп çын сисиччен. —

 

Çăлтăр-ачан мĕн хăват

Пулмалла ун умĕнче?

Çапла çав тăлăх-турат

Пурăнать çын патĕнче!..

 

Хуçа мĕн хушнă ĕçе

Тумасассăн юрамасть;

Ахаль те ку темиçе

Хут калама юратмасть.

 

Çăлтăр-ача макăрса,

Çул тăрăхах хуйхăрса

Утнă каллех ылтăна

Шырмашкăн вăрмана.

 

Ир пуçласа каçченех

Çӳренĕ вăл шыраса,

Вăрманăн тепĕр хĕрнех

Тухса кайнă тустарса.

 

Каç пулнă чух, ывăнса,

Пăрахнă вăл шырама,

Нимĕн тума аптраса

Вăл тытăннă макăрма.

 

Çăлтăр-ача хурланса

Макăрнине илтсенех

Куян пынă васкаса

Хайхи ача пуль тесех.

 

Вăл ăна аякранах

Палланă курсассăнах.

Çитсен: — Мĕншĕн макăран?

Тесе ыйтнă ачаран.

 

Ача вара макăрса

Каланă çав куяна:

Ах, хуçа каллех хуса

Ячĕ мана вăрмана.

 

Сап-сарă çеç ылтăна

Тупса килме каларĕ.

Илсе пымасан мана

Паян вĕлереп терĕ.

 

— Эс шыракан сар ылтăн

Хăвăн хыçăнтах выртать;

Макăрма ĕнтĕ санăн,

Ачам, чарăнас пулатъ. —

 

Ача, тем пек савăнса

Пăхнă хыçне çаврăнса.

Вăл ылтăна курсанах

Каланă чĕркуçлансах:

 

— Мĕн каласа ман сана,

Куян тусăм, тав тăвас?

 

Санăн пысăк ырлăхна

Хăçан ĕнтĕ ман татас?

 

Эсĕ пĕрре анчах мар,

Виçĕ хутчен пулăшрăн.

Эсĕ мана вут-кăвар

Ăшĕнчен халь кăлартăн! —

 

Куян вара ачана

Каланă вăл чарăнсан:

— Эсĕ ху малтан мана

Асапланиине курсан

 

Чупса пырса çăлнăшăн

Сана эпĕ пулăшап,

Мана ырă тунăшăн

Сана халь те асăнап. —

 

Çапла каласассăнах

Куян тарнă вăрмана;

Вăл курăнми пулсанах

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн