Электронлă вулавăш

Ак электрошăнкăрав янраса кайрĕ, чаршав та йывăррăн уçăлчĕ. Вырăс юрри, тутарпа пушкăрт юррисем илтĕнсе тăчĕç. Кĕтӳç тумне тăхăннă пушкăрт ачи, курай каласа, хăйĕн çĕнелсе пыракан çеçен хирне мухтарĕ. Акă эпĕ курас тенĕ хĕрарăм тухрĕ. Çук, вăл хăйĕн çамрăк чухнехи амăшĕ пек чăпар тумланман, йĕкĕр çивĕт те яман — артистла тумланнă, хупă кăкăрлă, çĕртен сĕтĕрĕнекен хура пурçăн кĕпе тăхăннă, çивĕтленĕ çӳçне; пуç тӳпи тавра кăшăлласа, çавра-çавра çыхнă. Хăй туллирех те ĕнтĕ, çапах та çат! тытакан хура пурçăн кĕпе, хура путек тирĕнчен çĕленĕ çĕлĕк пек çӳç чăмăркки ăна йăрăс пӳллĕ кăтартать.

Вăл сцена хĕррине утса пычĕ. Мана вăл çамрăк амăшĕ çамрăк упăшкипе Шур Атăл Хăвинчен чикан тапăрне таврăннă чухнехи пек курăнса кайрĕ. Хура куçĕсем хаваслăн, шанчăклăн пăхаççĕ. Çав хушăрах вĕсем темле чăвашларах, тухăç енчиллерех ларнă пек туйăнаççĕ. Хăй çине яр çутă ӳкнипе, питне пудра сĕрнипе пичĕ шурă юр пек курăнать. Пĕр-икĕ самантран гитара калакан та тухрĕ, тенкел çине ларчĕ. Малтан юрăçă чикансен паллă романсĕсене юрларĕ: тĕтре витĕр кăвайт çути курăннă пек туйăнса тăчĕ, савнă тусĕ сыв пуллашмасăр пăрахса кайнăшăн пике кулянни хурлантарчĕ...

«Чăваш пикине!» «Чăваш пикине!» — тенĕ сăмахсем илтĕне-илтĕне кайрĕç. Сасартăк эп нимех те ăнланаймарăм, кайран паллă пулчĕ — ун пек юрă та пур иккен, юрăçи те кунта пулкаланă иккен.

Вăл юрлама тытăнчĕ. Кăкăрĕ çĕклене-çĕклене илнипе хаклă йышши эрешĕ йăлтăр та йăлтăр çуна-çуна сӳнет, пуçне пăрнă хушăра алкисем хыпса илеççĕ:

Ман аннеçĕм чикан,

Ман аттеçĕм чăваш,

Çуралман эп таçта çул çинче.

Каласамччĕ, тăван,

Каласамччĕ, юлташ,

Мĕншĕн кулнă пиртен çут тĕнче?!

Эп çӳçенсе илтĕм: ара, ку хăй шăпи çинчен юрлать-çке! Хурлă шухăшлă куçĕсем тӳрех ман çине пăхнă пек лулчĕç, эп пуçа пĕксе итлесе лартăм.

Ман йăха, тĕп-йыша

Ĕмĕрех, ĕмĕрех

Самана саккисем сас паман.

Каласамччĕ, юлташ,

Мĕншĕнех, мĕншĕнех

Ман ăру çынсемпе тан пулман?!

Ывăçри пăрçа пек

Сапаланă пире,

Хаваланă та кайнă çилсем.

Çĕр çитмен-и çынна

Юлакан тĕнчере,

Каласамăр çавна, тăвансем?!

Хам шăпам — хамăнах,

Ӳпкев çук, ӳпкев çук,

Пул чăваш, пул чикан — пурте тан.

Чун çапах, чун çапах

Макăрать тепĕр чух,

Иртнине тӳрлетме хал паман...

Вăл юрласа пĕтерчĕ, ман çан-çурăм çаплах сăрăлтатса тăчĕ, пăри хылчăкĕ пек чикекен йĕпсем чун-чĕрене ăшаласа-чĕтретсе илчĕç. Кăмăл хумĕ килсе çапнипе малтанах ним те калама пĕлмерĕм, шухăша пуçтарса илме пăртак вăхăт кирлĕччĕ. Май çамрăкĕсем хĕпĕртесе алă çупаççĕ, урисене тĕпĕртеттереççĕ. Çурма чикан, çурма чăваш юрри мана мухмăра яракан, пуçа çавăракан, пылак та йуçĕ шăршă саракан Инди джунглине илсе кĕчĕ. Пин, пин çурă çул каярах истори чикансен тĕп йăхне Индирен хăваласа кăларнă та Çывăх Азипе Европа тăрăх сапаласа янă. Кайнă вара чикансем тĕнче тăрăх. Паян кун та хăшĕсем çаплах çӳреççĕ-ха... Чăвашсен тĕп йăхĕ те тухăçран тухса Урал тăвĕ урлă каçнă. Атăл хĕррине чарăнса йăва çавăрнă. Сапаланман чăваш, пĕр çĕре пухăннă. Истори ăна кăштах хĕрхеннĕ пулас. Анчах ун пурнăçĕ те тутлă пулман. Чăвашăн пин çулхи асапĕ те, чунĕ ахлатни те, пĕр ырă чăваш мĕскĕн чикан хĕрарăмне вилĕмрен хăтарни те илтĕнчĕ мана çĕнĕ йăмăк юрринче.

Сцена хыçне пытăм та эп юрăçа тав турăм. Хулана куçнă чăваш пек вырăсла каларăм. «Эп хамăрла та лайăх пĕлетĕп-çке», — терĕ вăл мана. Сăмах вырăнне йăл кулса илтĕм. Хĕрелтĕм пулас — питĕм пĕçерсе илчĕ.

Хăна килне виççĕн утрăмăр. Варринче хĕрарăм, тепĕр енче гитарист.

Хăй çинчен нумаях каламарĕ Пайтуганова. Ялĕнче вунă класс пĕтернĕ хыççăн вăл колхозра ĕçленĕ иккен, ытла хытă ывăнман чухне клуб хорĕнче юрăсем юрланă. Пĕрре вĕсене района та чĕннĕ. Ĕпхӳрен килнĕ çын ушкăнри сасăран Пайтуганова сассине уйăрса илнĕ те çамрăк хĕре музыка шкулне вĕренме илсе кайнă. Вара çул уçăлнă, вăл ăна консерваторие илсе çитернĕ. Сахал-и халь Совет Союзĕнче ун пекки! Тимĕрçĕ хĕрĕ Киеври опера театрĕнче юрлать, кĕтӳçĕ хĕрĕ — Мускаври Пысăк театрта... Ăнлантăм эп, урăх ним те ыйтмарăм.

— Хир хулине кĕркунне пырăр, эсир Чĕкеçе Земфира ролĕнче курма пултарăр, — терĕ вăл мана сыв пуллашнă чух. Ĕнентĕм эп ăна, вăл Земфира сăнарне те витĕмлĕн кăтартмалла. Сайра хутра «Хура чĕкеç» Шур Атăл Хăвине вĕçкелесе пырать, асламăш çумне ларса чĕвĕлтетет. Йăпанать те çунатне çу сĕрсе каллех вĕçсе каять.

...Ирхине киле кайма тухрăм. Çил вĕркелетчĕ, унтан шилетме те тытăнчĕ. «Сарă çил» килчĕ. Шалча çыххине татас пек çамрăк йывăç вуллисем авăнса сулланаççĕ, хăш-пĕрин тăрри çĕре тивет... Çук, парăнмаççĕ йывăçсем, хуçăлмаççĕ, пиçĕ вĕсем. Кăнтăрла енне лăпланĕ-ха çилĕ, çамрăк йывăçсем каллех тӳрленĕç, хĕвел еннех тăсăлĕç, çутă çилĕмлĕ симĕс чĕлхисем шĕлтĕр те шĕлтĕр, пăшăл та пăшăл калаçĕç. Иртекен çын чарăнса итлесе тăрĕ.