Электронлă вулавăш

Эпир, чăвашсем, халĕ Чечен çĕрĕнче вилекен ывăлăмăрсемшĕн чунтанах хурланатпăр, Хурланмасăр камăн чунĕ чăттăр-ха? Çав хушăрах пирĕн хĕрсемпе арăмсем хăйсен ачисене чеченсенчен те ытларах пĕтереççĕ. Уссе çитĕннĕ чун-и е амăшĕн варĕнче ӳтленнĕ ача чунĕ — Турă умĕнче пĕр пекех хаклă, çавăнпа та пур йышши çын вĕлеренрен те Турă хытă ыйтĕ. Чунтанах ӳкĕнекенсене, хырăм пăрахмасăр ача ӳстерекенсене çеç Вăл çакă хăрушă çылăхран çуса тасатĕ. Ӳкĕнекенсем вара сахал. Хăш-хăш хĕр-арăмсем (Вова Мамийĕ пеккисем) хăйсем мĕн туса пурăннине ăнланайманран ӳкĕнмеççĕ, теприсем — чĕрисем хытса, чулланса ларнăран. Хăйсем ача Çуратсан качча каяймасран шикленеççĕ. Аборт тусан качча тухиччен çыхланнă арçынсенчен ним йĕрĕ-сиенĕ те юлмасть тесе шухăшлаççĕ. Апла мар-çке ку! Качча кайиччен кампа та пулин çыхланнă хĕр (хĕр темеллех-ши ăна?), тасалăхне çухатман хĕрпе танлаштарсан, пур енчен те — сывлăх енчен те, ăс-хакăл енчен те — йĕркеллĕ ача çуратма пултараймасть. Акă пĕр тĕслĕх: Раççейре Африкăна ĕçлеме кайнă çынсен ӳссе çитнĕ хĕр пулнă. Лере вăл пĕр негрпа явăçса кайнă. Хĕр кун пирки никама та систермен. Вăхăчĕ çитсен вĕсем пурте Раççее каялла таврăннă. Темиçе çул иртсен çавă сарă çӳçлĕ хер хăй пекех сарă йĕкĕте качча тухнă. Пурăна киле йĕкĕреш çуратнă, йĕкĕрешĕсенчен пĕри шурă ӳтлĕ пулнă, тепри — негр. Çавăн пекех, тĕпчекенсем каланă тăрăх, авланиччен çапкаланса çӳренĕ арсенчен те йĕркеллĕ ачасем çуралмаççĕ. Ачасене çуратнă хыççăн тин ăс-тăн парса çитерме çук: вĕсем амăшĕн хырăмнех пăсăк вăрлăх пулса пырса кĕнĕ.

Нумаях пулмасть ман алла чуна çӳçентерекен кĕнеке лекрĕ, «Юнлă кĕнеке» (Кровавая книга) ятлăскер. Туррăн Удмурт çĕрĕнче пурăнакан Елена чури: «Пĕррехинче эпĕ, — тесе çырать хăй пирки, — хам пăрахнă ачамсене куртăм тĕлĕкре. Вĕсен пĕрин те алли-ури çук (миниаборт вăхăтĕнче алури татăла-татăла ӳкет иккен)... Çавăн хыççăн эпĕ питĕ пăшăрханма, ӳкĕнме тытăнтăм. Хам тунă усал ĕçĕм манăн чĕреме çунтармаллипех çунтарма тытăнчĕ. Эпĕ халь аван пĕлетĕп: вĕсене вĕлернĕшĕн ман ĕмĕрĕм вĕçленичченех ӳкĕнсе, асапланса, вĕсемшĕн Турра кĕлтуса пурăнма тивет...»

Чĕрĕ выльăха каска çине хурса вакланине халиччен никам та курман-ха, ăссăр, ухмах этем те апла хăтланмасть. Хырăм пăрахтарма больницăна пыракан хĕрарăм вара каска пулса выртать те хăй çинчех ачине ваклаттарать. Пулас этемĕн пурнăçне татнишĕн чи айăпли — амăшĕ, унтан — ашшĕ. Аборт туса пурăнакан врачсем те çын вĕлерекенсемех. Эй, Туррăмăр, каçар пире, пĕлсе те, пĕлмесĕр те çын вĕлерсе пурăнакансене! Пирĕн чĕремĕрсенĕн куçĕсене уçсамччĕ: хамăр мĕн туса пурăннине хамăрах курар та ӳкĕнсе Санран каçару ыйтар.

1941 — 1945 çулсенче мĕн тери хăрушă вăрçă пынă! Раççейри арăмсен варĕнче халь тата та хăрушăрах вăрçă пырать: унта бомбăсемпе снарядсем, минăсем çурăлмаççĕ — пурпĕрех çулсеренех пилĕк миллион пурнăç татăлать, кунсерен çирĕм пĕр тонна юн юхать. Ку вăл çулталăкра çичĕ пин те улт çĕр утмăл пилĕк тонна юн юхнине пĕлтермеет-и-ха?.. Поэтсем хĕрсемпе арăмсене юратса чечексемпе танлаштарнине час-часах курма пулать. Чечекĕ таса пулсан, паллах, ăна кашниех кăмăллать. Юнпа пĕвеннĕ чечек пирки вара мĕн каламалла-ши? Çак сăлтава пулах ĕнтĕ чылай-чылай мăшăрсем ĕмĕрĕпех çемье телейĕ мĕнне пĕлеймесĕр пурăнаççĕ. Чăваш хĕрарăмĕсен юнĕ çулталăкра миçе тоннăна çитет-ши? Эй, аппамăрсем, йăмăкăмăрсем, çакăн пирки шухăшласа пăхма вăхăт мар-ши?

Ашшĕсемпе амăшĕсем пур çинченех килсĕр йытăсем евĕр сулланса çӳрекен шăпăрлансем мĕн чухлĕ-ши? Вĕсем хулара уйрăмах нумай: улах вырăнсене пухăнса табак туртаççĕ, эрех ĕçеççĕ, картла çапаççĕ, «юратмалла» выляççĕ, наркăмăшсемпе аташаççĕ...

5. Эй, тăванăмсем, пирĕн хушаматăмăрсем пурин те пĕрешкел темелле: Иванов, Сидоров, Петров, Александров, Михайлов... Эпир пурте тенĕ пекех тĕне (шыва) кĕнĕ, Христос çыннисем пулса тăнă... Темиçе кунлăха. Кайран, чиркĕве çӳременрен, Христос хушнă пек пурăнманран, эпир каллех хамăр тĕне кĕричченхи пекех суя тĕнлĕ çынсем пулса кайнă. Ялти Амăшĕ ас илтернĕ тăрăх, авă Вова та тĕне кĕнĕ ачах иккен. Таçта хреснашшĕ те пур унăн. Çĕпĕр енче. Кукамăшĕ ăна, хăйпе мĕн пулса иртнине чухлайман ачана, Турă пуррине ас илтеркелеме пăхать, хĕрес çакса ярать. Апла пулин те Вова Христос çыннийĕ пулса ӳсессе шанма йывăр. Ашшĕ — таçта. Çумрах пурăнакан Мамийĕ — Турăран пит аякра. Пурте пĕлетпĕр: Турăран пит аякра тăракан этем — шуйттан ытамне кĕрсе ӳкнĕ çын. Вовăн Мамийĕ халĕ пикенсех хăйне валли те, хăйĕн пĕртен-пĕр ывăлĕ валли те ĕмĕр сӳнми вут — тамăк вучĕ — хатĕрлет, çавă усал кăвара вăл хăй аллипе хăех пуçтарса пурăнать.

Эй, чăвашсем, калăр-ха, Вовăла унăн Мамийĕ пекрех пурăнмастпăр-и эпир? Пыра киле ачамăрсене: «Кте вы пропатали?» — тесе ӳпкев тумăпăр-и Вовăн Мами пек?