Электронлă вулавăш

Çапла ерипен Артур пуçĕ çийĕн хура пĕлĕтсем пухăнчĕç. Каччă вара çакна пĕлмесĕр ним пулман пекех кашни каç хулан пушă урамĕсемпе çӳрерĕ. Ним тĕллевсĕр, ниçта васкамасăр. Вăрăм та сарлака, речĕпе лартса тухнă юпасем çинче йăлтăртатакан пин-пин çутăпа капăрланнă, тĕлĕрекен урамсем тăрăх. Илемпе киленсе, шăплăхпа йăпанса. Халиччен Артур каç тĕттĕмлĕхĕпе калаçма май пуррине шутлама та пултарайман. Халĕ акă... Чи лайăх итлекен вăл — шăплăх. Эс утатăн, утатăн... Вăл сан çумра. Умра та, хыçра та никам çук. Анчах вăл, чĕмсĕр шăплăх, сан çумрах. Хыçа та юлмасть, иртсе те каймасть. Сехечĕ-сехечĕпе калаçма пултаратăн. Вăл сана чармĕ, ывăнмĕ.

— Пăхăр-ха, кама куратпăр!

Хăйне пĕтĕм тĕнчипе те пĕр-пĕччен тесе шутласа утакан Артура çак сасă шарт сиктерчĕ. Янкăр кун аслати кĕмсĕртетнĕ евĕрех. Кăшт çухалса кайнă каччă пуçне ерипен сасă илтĕннĕ еннелле пăрчĕ. Унран ик-виç утăмра, пӳртĕн чи тĕттĕм кĕтессинче, Коля тетĕш тăра парать. Хыçаларах — хусах хваттерĕнче хӳтлĕх тупнă çамрăксем. Яланхи йышпах. Пĕр Эдик çеç курăнмасть.

— Салам, — нимĕн те пулса иртмен пекех, анчах сиввĕн сывлăх сунса аллине тăсрĕ Артур.

Коля тетĕш те аллине тăсрĕ. Сасартăк вăл Артура хăй çинелле туртса илчĕ те ура лартса такăнтарчĕ. Çакна пачах кĕтмен каччă тăруках вĕçсе кайрĕ, çара асфальт çине тăсăлса выртрĕ. Пичĕ тăрăх вĕри юн юхса аннине туйса илчĕ. Тăма хăтланчĕ.

— Эсĕ! Эс... Ман çине ал çĕклеме-и? — Çук, кăшкăрса мар, шăл витĕр хаяррăн пăшăлтатрĕ арçын. Çĕлен евĕр. — Санпа тытăçса алла вараламастăп. Ман пушмак тĕпне тутанса пăх.

Пĕрре, иккĕ, виççĕ... Артур çĕкленме пăхрĕ. Йывăр пушмак тĕпĕ ăна каллех асфальт çумне лăпчăнтарчĕ. Татах та татах. Каччă хăйне ура çине тăма парас çуккине ăнланчĕ. Пушмак тĕпĕ пĕрре хырăмран, тепре пуçран, унтан кăкăртан пырса лекрĕ. Хăвăрт, хăвăрт. Тапмассерен вăйлăрах. Артур хăйĕн кĕлеткине хӳтĕлеме пăхрĕ. Кăшт хутланарах выртса тепĕр хут тапасса кĕтрĕ. Акă пĕрре... Каччă пĕтĕм вăйне пухса хăйне тапакан урана ярса тытрĕ, хыттăн туртрĕ. Лешĕ çав самантрах çурăм çине тăсăлса выртрĕ. Кăна никам та кĕтмен. Çакăнпа усă курса Артур чĕркуççи çине сиксе тăчĕ. Анчах ура çине тăма ĕлкĕреймерĕ. Такам хыçалтан пырса мăн туяпа пуçран çапрĕ. Артур тăруках илтми, курми пулса ларчĕ. Хĕп-хĕрлĕ юн çӳхе йĕр хăварса çĕр çине тумларĕ. Унăн пĕтĕм кĕлетки, пушă михĕ евĕр, çĕр çине сарăлса выртрĕ. Пĕрре... иккĕ... виççĕ... Çаплипех тапрĕç те чышрĕç хӳтĕленме пултарайман каччăна. Пĕр-ре... ик-кĕ... Шучĕ çук. Пĕр-ре... Туйми пулчĕ. Ик-кĕ... Тăнне çухатрĕ. Виç-çĕ...

7

— Эх, çамрăксем, мĕн хăтланатăр-ха эсир? Мĕнлерех çепĕç сасă. Каччă турра ĕненнĕ пулсан çак сăмахсене тӳперен вĕçсе аннă таса пирĕшти каларĕ тесе шутлĕччĕ. Чĕлхепе мар, чĕререн юхтарса кăларса. Анчах каччăра ĕненӳ çук. Вăл турра та, пирĕштие те ĕненмест.

Каччăн сасă хуçине курас килчĕ. Мĕнлерех çын-ши вăл? Ватă е çамрăк? Темле пулсан та вăл илемлĕ çын. Чунĕпе илемлĕ. Кун пирки темшĕн пĕртте иккĕленмерĕ.

Каччă куçне уçма хăтланчĕ. Анчах куçĕ пур-ши е çук та-ши — çакна туймарĕ. Темшĕн-çке пĕр чĕптĕм çутă курăнмасть. Куç çинче темĕнле йывăр япала выртнă пек. Каччă тăрса ларма хăтланчĕ, анчах кĕлеткине çĕклеймерĕ. Пуç çаврăнать.

— Санăн хускалма юрамасть. Вырт, вырт, — илтĕнчĕ каллех паçăрхи сасă. Çăмăл та çемçе алăсем ăна хулпуççирен тытса каллех вырăн çине вырттарчĕç.

Мĕн пулнă ăна? Вăл аллине пичĕ патне илсе пычĕ. Куçне бинтпа хупланă. Мĕншĕн? Каччă аса илме тăрăшрĕ. Усăсăр. Асĕнче минут каялла илтнĕ сасăсăр пуçне нимĕн те çук. Ятне те астумасть. Тĕлĕнтермĕш. Мĕне пĕлтерет ку? Çак самантра çуралчĕ-ши вара вăл? Çапла туять-ши хăйне тин çеç амăш варĕпе уйрăлнă пепке? Çук, вăл пеп-ке мар. Тин çеç çуралнă ача пулма ун кĕлетки те ытла вăрăм, янах айĕ те мăклă.

Кам вăл? Мĕн пулнă? Каччă çак ыйтусен хуравне вырăн майлакан çынран ыйтса пĕлесшĕнччĕ. Анчах тута-çăварĕ типнипе хăйăл-хăйăл тунисĕр пуçне пĕр сас та кăлараймарĕ. Лешĕ вăл мĕн каласшăн пулнине ăнланмасăр каччă тутине шывпа йĕпетрĕ те ун патĕнчен пăрăнчĕ. Çумри çын çапла ним ăнлантарса памасăр пăрăнса утасран хăраса ӳкнĕ каччă тăрук сиксе тăрса ăна алран ярса тытма хăтланчĕ. Елкĕреймерĕ. Пуçĕ вăйлă ыратса кайрĕ. Лĕклентерчĕ. Каччă хăй йывăррăн, çав вăхăтрах питĕ вăраххăн вырăн çине ӳкнине туйрĕ. Анчах кĕлетки тӳшеке перĕниччен те тăнне çухатрĕ, те вăйлăн çывăрса кайрĕ.

8

Урса кайнă Коля тетĕш Артура тăнне çухатнă хыççăн та чылай вăхăт хушши тӳнккерĕ. Паçăрах хӳтĕленме пăрахнă кĕлетке кашни тапмассерен сике-сике илчĕ. Юн нумай çухатнăран каччăн ӳчĕ шурса кайнă. Часах вăл сывлани те илтĕнми пулчĕ. Артурăн чунĕ тӳпене хăпар-ма хатĕрленчĕ, анчах васкамарĕ-ха. Коля тетĕш мĕнле хĕненине айккинчен пăхса тăнă çамрăксем качча пӳрт хыçĕнчи çӳп-çап контейнерне кайса пăрахсан та васкамарĕ. Вăйлă та çирĕп кĕлетке, пурнăçшăн çунакан çамрăклăх çав-çавах парăнмарĕ. Пурнăçпа вилĕм пĕр пĕчĕк чуншăн кĕрешĕве тухрĕç. Çапăçу самантлăх çеç пулмарĕ. Вăл нумай сехете, эрнене тăсăлчĕ...

Артура çурт картишне типтерлесе тăракан Сантăр мучи тупрĕ. Ир-ирех тăрса тухнă мучи çакăн пек тискерлĕхе ку таранччен курман. Тискер чĕрчун туласа пăрахнă кĕлетке...

Çын тесе калама ытла та йывăр ăна. Сăнĕ пачах юлман. Кăвакарса хапарнă тути, çĕр тĕсĕ çапнă шыçмак куç, аран-аран тытăнса тăракан кĕпе-йĕм айĕнчи кăвакарнă ӳт тата кĕвелсе ларнă юн ытла та хăрушшăн курăнать. Сантăр мучин хăйĕн ĕмĕрĕнче чылай виле курма тивнĕ. Нумайăшĕн чунĕ ун аллинчех тухнă. Анчах кун пеккине хаяр вăрçă хирĕнче те курман. Ытла та çамрăк-çке! Çирĕм урлă та каçман пулĕ. Мĕн çитменнипе, мĕнле çылăхшăн пурнăçне татнă унăнне?

Хăранипе, тарăхнипе, хĕрхеннипе хытса кайнă мучи хăйне аран-аран алла илчĕ. Виле патĕнчен айккинелле пăрăнчĕ. Анчах ват çын шухăшĕ çаплипех пăтрашăнчĕ: «Васкавлă пулăшу» чĕнсе илмелле... Мĕн тума? Милицие шăнкăравламалла... Çапла, ку каччăн халь пĕртен-пĕр çул — морга. Урасемпе малалла...

Сантăр мучи çывăхри подъезда телефон патне утрĕ. Анчах пĕр-ик утăм тусанах çаплипех çĕтĕк-çатăк тултарнă контейнер ăшĕнче выртакан кĕлетке «мана вилнисен шутне кĕртме ан васка» тенĕн вăрăммăн йынăшса ячĕ. Мучи шарт! сикрĕ. Çавăнтах хăйне ятла пуçларĕ. Вăт ватсупнă! Чĕре таппине тĕрĕслемелли пирки аса та илмен-çке, вилнисен шутне кĕртме васканă.

Сантăр мучи ватлăха мансах контейнер патнелле чупрĕ. Çук, чупрĕ мар, вĕçрĕ. Пурнăçшăн кĕрешекен кĕлеткене тăвăр тимĕр ещĕкрен хăвăртрах кăларма хăтланчĕ. Вăйĕ çитмерĕ. Вара пĕр тăхтамасăр телефон патне чупрĕ. Иккĕленмесĕр «Васкавлă пулăшу» чĕнсе илчĕ.

Хĕрлĕ хĕреслĕ машина хыттăн кăшкăртса Сантăр мучи тупнă качча пушă урампа инçетелле илсе кайрĕ. Темшĕн çак пачах палламан каччăшăн хăйне яваплă туйса илнĕ мучи «Васкавлă пулăшу» машинине хĕрес хучĕ. «Çăлăр. Çăлăр ăна», — пăшăлтатрĕ тути.

9

Шăп та лăл тата виç çĕр вăтăр ултă сехетрен — вун тăватă кунпа вун тăватă çĕр иртсен — Артур тăна кĕчĕ. Ултшар сехете тăсăлнă виçĕ пысăк операци хыççăн тинех пурнăç урапи çине çирĕп тăчĕ. Тăчĕ теме, паллах, иртерех-ха. Артур тата темиçе уйăх вырăнпа выртрĕ. Тĕрлĕ тĕлтен хуçăлнă ура шăмми, аяк пĕрчисем ăна нумай вăхăт хушши гипсран кăлармарĕç. Çапах та халĕ вăл туйма, курма, илтме пултарать. Çакă пурне те — тухтăрсене, юлташĕсене, уйрăмах амăшне — питĕ савăнтарчĕ. Пурнăç çĕнтерчĕ.

Артуршăн та çакă пысăк савăнăç пулмалла пек, енчен те... Енчен те пĕр чăрмав пулмасан. Хăйĕн иртнĕ пурнăçне вăл пачах астумасть. Палланă пĕр сăн, пĕр сас çук ун асĕнче. Иртнипе çыхăннă нимĕнле шухăш çук. Артур асĕнче те, чунĕнче те пушăлăх. Нимĕн çырăнман таса тетрадь. Çак тĕнчене, хăй пурнăçне пĕтĕмпех çĕнĕрен уçма тивет унăн, Кашни сăна, кашни утăма.

Пысăках мар палатăн алăкĕ пĕр сассăр, ерипен уçăлчĕ. Вырăн çинче выртакан Артур сасă еннелле çаврăнса та пăхмарĕ. Эмел ĕçтерме е укол тума килчĕç пулĕ. Килнĕ çын вара пĕр сассăр ун вырăнĕ патне утса пычĕ, çавăн пекех сассăр ура вĕçĕнчи пукан çине ларчĕ. Çак ик эрне хушшинче Артур патне тухтăрпа медсестрасăр пуçне никам та кĕмен. Вĕсем вара ура вĕçне пырса ларакан марччĕ. Каччă кăсăкланса пуçне çĕклерĕ. Ун çине куç илмесĕр алă çулалла çывхарса пыракан, туллирех те лутра кĕлеткеллĕ, таса сăн-питлĕ, типтерлĕ тумланнă хĕрарăм пăхса ларать. Пачах палламан... астуман çын. Анчах Артур куçран пăхсах вăл кам пулнине ăнланчĕ. Пысăк юратупа çунса тăракан илемлĕ те ăшă куç. Ăнланчĕ, анчах нимĕн те туймарĕ. Каччă чĕри пĕр ытлашши хускану та тумарĕ, куçĕ те хĕпĕртӳ палăртмарĕ. Хĕрарăм куçĕ вара шывланчĕ, тути чĕтрерĕ. Артур ăна хĕрхенчĕ. Ун ыратăвне çăмăллатас тесе май килнĕ таран ачашрах «анне» тесе чĕнчĕ. Чĕнчĕ, анчах çак кĕске сăмахăн пĕтĕм ачашлăхĕпе ăшшине, илемĕпе юратăвне, савăнăçĕпе черченлĕхне туймарĕ. Артурăн чĕри те, асаилĕвĕ те хускалмарĕ.

10

Вăл хăвăрт сывалса пырать. Ĕнтĕ унăн суранĕсем те ыратма пăрахрĕç, ӳт илсе тӳрленчĕç. Сурансем тӳрленчĕç, анчах иртнине çаплах аса илеймерĕ. Паллах, халĕ вăл хăйне тин çеç тăна кĕнĕ хыççăнхи пек ятсăр-шывсăр, иртнипе пуласлăхсăр, туймарĕ. Хăй, тĕрĕсрех каласан» пурте пĕлекен Артур çинчен нумай пăлет каччă. Мĕн юратнине, мĕне курайманнине, ĕмĕчĕсене, шухăшĕсене. Амăшĕ кашни килмессерен вуншар сăн ӳкерчĕк, вăл юратнă апат-çимĕç, тахçан килĕштерсе вуланă кĕнекесем илсе килет. Тĕлĕнмелле, Артур хăй тахçан пурăннă пурнăçа, хăй тунă ĕçсене, хăй каланă сăмахсене темле истори палăкне тĕпченĕ евĕрех тишкерет. Пĕчĕккĕн-пĕчĕккĕн пайласа. Анчах çак çĕнĕрен уçăлакан пурнăçа темшĕн-çке «ман» тесе ниепле те йышăнмасть. Тем çитмест.

Пĕррехинче амăшĕ ăна пĕр хулăн тетрадь килсе пачĕ. Унăн кун кĕнекийĕ. Ку япала Артуршăн кăшт тĕлĕнмелле, кăшт кулăшларах пек туйăнчĕ. Çав вăхăтрах шиклентерчĕ те, хăратрĕ те. Халиччен Артур хăйне тĕкĕр çинчи пек çиелтен кăна куратчĕ. Япăххине те, лайăххине те çиелтен. Халĕ вара таçта шала, унсăр пуçне никам лекме пултарайман тĕнчене кĕмелле. Тахçан пĕр хăйĕн пулнă шухăшсене вуламалла. Çак шухăшсем килĕшмесрен шикленчĕ Артур. Вĕсем пачах урăх Артура кăтартасран хăрарĕ. Кун кĕнекине вуламасăр та пултараймарĕ. Малашне тулли пурнăçпа пурăнас тесен каччăн хăйĕн чĕринчи кашни шăйлăка мар пулсан та, нумайăшне ăнкармалла, пĕлмелле, сисмелле.

Сĕм çĕрлеччен вуларĕ Артур. Юлашки страницăна «çăтса» янă хыççăн вара тăруках чунĕ темĕнле çĕнĕ туйăмпа тулнине туйса илчĕ. Çук, иртнин пĕр пĕчĕк пайне те аса илмерĕ вăл. Анчах çак самантчен пушă пулнă чунĕ кун кĕнекинче çырăннă туйăмшăн, шухăшшăн çуннине ăнланчĕ. Мĕн чухлĕ юрату пулнă иккен унра! Юрату! Вăл Артура сывлама, ир тăрса каç выртма, пурăнма пулăшнă. Пултарĕ-ши паянхи Артур ун чухнехиллех пурнăçа вăйлăн юратма? Ун илемне, техĕмне туйма. Калама йывăр. Пысăк юрату пурăннă каччăра. Çав вăхăтрах пысăк курайманлăх. Кашни сив сăмаха, кашни кӳренĕве шута илекен курайманлăх. Икĕ пысăк вăй. Юратма,пурăнма, кĕрешме пулăшакан хире-хирĕçле икĕ вăй. Курайманлăх ыратупа çуралать. Анчах чĕрере юрату пур чухне вăл вăйсăр. Юрату кăшт çеç чаксан вара курайманлăх аркату çуратать. Çак аркату Артур чунне те пырса тивнĕ. Каччă çакна хирĕçлеймен...