Электронлă вулавăш

Пурнăçра пысăк улшăнусем пыраççĕ. Пăтранать халăх. ГКЧП, президента влаçран пăрчĕç, кайран- вырăна лартрĕç. Пĕрисем пĕр тĕрлĕ калаççĕ, теприсем- тепĕр тĕрлĕ... Такама ĕненмелле. Çĕршыв та арканса кайрĕ темиçе пая. Çĕнĕ сăмахсем вăй иле пуçларĕç: «суверенитет», «ваучер», Чубайс, «дефолт», «инфляци», тата ытти те.

Август уйăхĕнче ĕçе пуçăнчĕç çамрăк специалистсем. Ирпе-каçпа çеç кураççĕ пĕр-пĕрне. Натали пĕчĕккĕн хăнăхса пырать пĕрле вăй хуракансене. Тăрăшуллă хĕр арăмпа ертӳçĕсем те кăмăллă. Пĕр çулталăка яхăн иртсе кайни сисĕнмерĕ те.

Çапах та çĕршыври пăтăрмахсем завода та пырса çапрĕç. Туса кăларнă япаласене сутма çук, илекеннисем те укçан тӳлеймеççĕ. Ĕç укçи те вăхăтра парайми пулчĕç. Рабочисене хăйсем туса кăларнă япаласене илме сĕнеççĕ укçа вырăнне. Пултарайсан- сут, пултараймасан- кĕт. Пĕчĕккĕн-пĕчĕккĕнех ĕçлекенсен шутне чакарма пуçларĕç заводра. Камран хăтăлаççĕ ĕнтĕ чăн малтан? Паллах, çамрăккисенчен. Çак инкек Наталирен те пăрăнса иртмерĕ. Куççулне шăла-шăла тухса утрĕ вăл хваттерне. Ăçта каймалла? Мĕн тумалла? Çийĕнчен тата кăмăл пăтранать, лĕклентерет. Гастроном умĕнчен иртсе кайнă чухне темшĕн тăварланă пулă илсе çиес килсе карйрĕ хĕр арăмăн. Кĕрсе илчĕ пĕр килограмм. Килне çитсен пĕр татăкне тутанса пăхрĕ те- тăранчĕ. «Ара, йывăр çын мар-ши эпĕ?»- пырса çапрĕ ун пуçне. Те савăнмалла, те макăрмалла. Тепĕр тесен, чунри шухăшсене уçса пама çывăх тусĕ те çук-çке унăн.

Вырсарни кун çуралнă яла, ашшĕ-амăшĕ патне тухса кайрĕ Натали. Чылайранпа пулманччĕ вăл унта. Ашшĕ чирлĕ выртать иккен больницăра. Началсанса-шурса кайнăскер, юратнă хĕрна курсан чунтан савăнчĕ. Натали, малтанах хăйĕн нуши пирки ăна каласа пама шутланăскер, кăмăлне улăштарчĕ. Сывлăхĕ капла та начар, тата мĕншĕн кулянтарас ăна. Килĕнче амăшĕ, куççулне шăла-шăла, Ваççили упăшки ракпа чирлине пĕлтерчĕ. Пурăнмалли кунсем те нумаях юлман иккен унăн...

Ашшĕне пытарнă хыççăн Натали пĕр уйăх ытла ялтах юлчĕ. Амăшне пĕччен пăрахса хăварас темерĕ, тепĕр тесен, хулана та чун туртмарĕ. Анчах Петĕр «хусахла» пурăнас темерĕ курăнать, килсе илсе кайрĕ ăна . Кунта та тепĕр нуша иккен, Петĕре те административлă отпуска янă, хăçан ĕçе тухасси те паллă мар. Çамрăк специалистсем чылайччен чупрĕç хула тăрăх, тĕрлĕ предприяти-учрежденисенче пулчĕç, анчах та пур çĕрте те пĕр хурав: вырăн çук. Петĕр Мускав тăрăхне «шапаша» тухса кайрĕ, унта пĕр «çĕнĕ пуян» патне дача тума вырнаçрĕ. Укçи-тенки сахалах мар пулас дача хуçин. Икĕ хутлă коттеджа турккăсем купаланă, халĕ шалтан «евростандартпа» туса пĕтермелле: ăшă урай-мачча, йăлтăртатса тăракан стенасем...Кашни кăлтăкшăн çыпçăнать бригадирĕ, штрафлать (ĕç укçинчен тытса юлассипе хăратать). Ĕçе ӳсĕр тухса пăх-ха: пĕр пус памасăр хăваласа кăларса яраççĕ...

Натали ,килте ларса йăлăхнăскер, хваттере йĕркене кĕртме шутларĕ. Тĕрлĕ вак-тĕвексем хушшинче Аликĕн визит карточки тухса ӳкрĕ. «Альберт Станиславович Сильвестров, АИК фирма директорĕ. Телефон...»- вуларĕ хĕр арăм.

«Шăнкăравласа пăхнипех темех пулмĕ...»- шутларĕ хĕр арăм, алли телефон еннелле туртăнчĕ. Трубкăра часах Алик сасси илтĕнчĕ: «Алло, итлетĕп. Кам пулчĕ-ши ку?» «Эпĕ-ха, Натали...» «Чиперккеçĕм, манăн хаклă чиперккеçĕм. Тахçантанпах кĕтсе пурăнатăп санăн çепĕç сассуна. Мĕнле пурăнатăн?» «Авнах темелле те... Манăн сирĕнпе калаçмалли пур, анчах та телефонпа мар. Сирĕн хăçан вăхăтăр пулать-ши?» «Ара, халь тесен халь. Гагарин урамĕнче вырнаçнă пирĕн фирма: «АИК» ятлă. Эпĕ каçченех кĕтетĕп сана. Тĕл пуличчен...»

Иккĕмĕш хутра вырнаçнă директор кабинечĕ . Тӳрех пырса кĕрейместĕн- çулне тулли кăкăрлă, вăрăм ураллă секретаршă пӳлчĕ. «Кам эсĕ, приема çырăннă-и?». Хуравне илнĕ хыççăн килĕшӳллĕн авкаланса директор кабинетне кĕрсе кайрĕ. Алик хăй васкасах тухса кĕтсе илчĕ Наталие. «Каçару ыйтатăп кĕттернĕшĕн». «Çук -çке»,- именчĕклĕн хуравларĕ хĕр арăм. «Вырнаçса лар, сывласа-канса яр кăштах. Кофе е чей? Сиплĕ шыв е лимонад?» Сĕтел çинче ларакан телефон аппарачĕ çинчи кнопкăна пусрĕ те секретаршине: «Марина, эпĕ паян никама та йышăнмастăп, ĕçре çук , командировкăра».

Çемçе диван çине юнашар пырса ларчĕ Алик. «Ну, каласа пар, мĕнле йывăрлăх илсе килчĕ сана ман пата?Тепĕр тесен, мĕн калаçатăп –ха эпĕ? Курма хавас хамăн юратнă Чиперккене яланах. Чунра, чĕремре эсĕ манăн...»

Наталин нушине пĕлнĕ хыççăн ыранах ĕçе тухма пултарнине пĕлтерчĕ. Секретарь-референтра вăй хумалла пулать иккен унăн. Мĕн тумалла ? Вăхăт хăех кăтартса парать мĕн тумаллине. Ахаль лартмаççĕ, ĕçĕ мăй таранах. Кадрсен пайĕнче ăнлантарса парĕç.

«Наташа, каçар мана, ухмаха. Хам мĕнле телей çухатнине халĕ çеç лайăх ăнлантăм эпĕ. Суккăр пулнă тăр, е тата çамрăклăхри çăмăлттайлăх ытларах пулнă-и, пĕлместĕп. Упăшку лайăх çын-и? Мĕнле пурăнатăр унпа?»

«Пурăнкалатпăр çапла, çынсем евĕрлех темелле».

«Пăрах эсĕ ăна. Ăнлан, эпĕ сана юрататăп, пурăнма йывăр мана сансăр».

«Вара çемйӳне ăçта хурăн?»

«Паллах, ăна ниçта та хураймастăп. Пĕчĕк ывăлăма та питĕ юрататăп. Анчах та хам юратакан хĕр арăма та урăххипе пайлас килмест».

«Санăн еркĕнӳ пулмалла иккен манăн, çапла мар-и?»- тӳррĕн ыйтрĕ Натали.- Ун пек пулсан, манăн тата сана мĕншĕн арăмупа пайламалла?»

Алик кăштах аванмарланнă пек пулчĕ. «Юрĕ, кун пирки текех калаçар мар пулĕ»...Юнашар ларакан хĕр арăма хыттăн ыталаса илчĕ, ачашшăн чуп туса хăлхинчен пăшăлтатрĕ: «Юрататăп сана, юрататăп...». Натали турткаланнă пек пулчĕ, ытамран вĕçерĕнесшĕнччĕ, анчах та хăй сисмесĕрех арçын ачашланине хирĕç хăй те хуравларĕ. «Юрамасть мана, йывăр çын эпĕ»- пăшăлтатрĕ вăл. Чылайранпа арçын курман кĕлетке ăс-тăн вĕрентнине, хирăçленине итлемерĕ, киленӳ авăрне чăмрĕ...

Пулса иртни кайран тĕрлĕ шухăш çуратрĕ Наталин пуçĕнче. Икĕ хĕр арăм тавлашать унта: пĕри-Натали, тепри – Чиперкке. Натали аскăнчăк пулнишĕн Чиперккене айăплать. Чиперккен хăйĕн те хуравĕ хивре- мĕн, эпĕ хĕр арăм мар-им? Мĕншĕн манăн упăшка пур чухнех тăлăх арăм евĕр пурăнмалла? Петĕр Мускав тăрăх чупса çӳренĕшĕн эпĕ айăплă-и? Пурнăç пĕрре çеç килет вĕт...

Тепĕр кунне Натали пĕрремĕш хут «АИК» фирмăна ĕçе тухрĕ. Вăрăмлатсан унĕн ячĕ « Аликпе унăн компанийĕ» тенине пĕлтерет иккен. Тĕпрен илсен, суту-илӳпе çыхăннă фирма ĕçĕ. Радивидеоаппаратура, магнитофонсем, компьютерсем тӳрремĕнех ют çĕршыв фирмисенчен туянаççĕ те курттăммăн е хăйсен магазинĕсем урлă сутаççĕ. Наталин ятарласа çирĕплетнĕ тивĕçĕсем çук тесен те юрать: директор е унăн заместителĕ мĕн хушаççĕ- çавна тумалла. Алик фирма пуçарса яракансенчен пĕри пулнă хăй вăхăтĕнче. Мускавра вĕреннĕ вăхăтра тĕрлĕ çыхăнусем, паллашусем нумай пулнă унăн. Вăхăтра банкран кредит илме пултарнă, комсомолта пĕрле вăй хунă тусĕсем пулăшнипе çак укçана «çавăрттарма» пуçланă. Час –часах ют çĕршывсене кая-кая килет вăл: Кăнтăр Корейăна, Японине, Турцине, Германине. Фирма тăкак тӳсмест. Наталин экономика тата бухгалтери службисен кăтартăвĕсене сăнасах тăмалла, ытти фирмăсем çав таварах мĕн хакпа сутнине пĕлсе тăмалла, çакăн çинчен кашни кун директор валли çырса инфрмаци тăратмалла. Енчен те хулари пĕр-пĕр лавккара тавар вĕсеннинчен йӳнĕрех тесе каланине илтсен клиентсенчен, хака çаксеннине таран чакарма пултараççĕ сутуçăсем хăйсемех. Мĕн тесен те конкуренци кашни тавар туянаканшăн кĕрешме хушать. Унччен социализм сивленĕ капитализм экономикин мелĕсемпе усă курма лекет, унăн саккунĕсем вăя кĕре пуçларĕç...

Наталин пурнăçĕ хăйне майлă шурĕ. Ĕç укçине вăхăтра та сахалах мар тӳлеççĕ. Аликпе тĕл пуласси декретлă отпуска кайичченех тăсăлчĕ. Сисмесĕрех ун çемйинче «юратуллă виç кĕтеслĕх» пулса тăчĕ. Петĕр ик-виçĕ уйăхра пĕрер эрнене килсе каять те киле- татах çухалать çĕршывăн тĕп хулинче. Укçа-тенкине аванах илсе килет хăй. Автомашина та туянса ячĕç акă: «Жигули»,«копейка». Çĕнех мар пулин те, чупать. Петĕр ĕмĕчĕ- çĕнĕ хваттер туянасси. Арăмĕпе иккĕшĕ тăрăшсах укçа пуçтараççĕ. Ĕçкелеме пуçларĕ юлашки вăхăтра. Ĕçки пĕлмест унăн,хирĕçет, ӳпкелет арăмне, кĕвĕçет. Чĕри туять пулĕ çав ырă мара. Натали ывăл çуратса парсан та уйăх килеймерĕ Мускавран, саламлă телеграммăпах çырлахрĕ. Тăванĕсем илсе тухрĕç пĕчĕе пепкепе унăн амăшне больницăран. Ялтан амăшĕ килсе çитрĕ мăнукне курма, аслă пиччĕш-аппăшсем те нушара пăрахмарĕç. Çапла çулталăк иртсе кайрĕ сисĕнмесĕрех. Пĕчĕк ывăлĕ, Андрей, утакан та пулчĕ, селĕппĕн калаçасшăн та. Сăнĕпе чалт ашшĕ пек. Çакна курнă хыççăн Петĕр кăштах лăпланнă пек пулчĕ. Çемьешĕн ытларах тăрăшать. Ывăлĕ валли Мускавран темле тĕрлĕ тетте те илсе килет.

Ачи çулталăк тултарсан, Натали ĕçе тухрĕ.Ача çуратни хĕр арăма татах та чиперлетсе ячĕ. Халĕ вăл татах та чăмăртарах, илĕртӳллĕрех, хитререх курăнать. Ватă амăшĕ мăнукне хăй пăхма килĕшрĕ. Кичем те тунсăх ăна пĕччен ялта. Секретарь-референта та фирмăра пысăк улшăнусем кĕтсе тăнă иккен. Унăн директорпа пăрле тĕрлĕ хуласене, ют çĕршыв таранах, тухса çӳремелле пулать малашне. Шалуне те икĕ хут ытларах тӳлеççĕ. Пĕрле ĕçлекенсем Аликпе Наталин вăрттăн хутшăнăвне тĕшмĕртеççĕ-ха, хăш-пĕри ăмсанать, тепри –сивлет. Малтанлăха хĕр арăм хавасланчĕ çĕнĕ улшунусемшĕн. Ара, кам ĕмĕтленмест пулĕ тĕрлĕ çĕр шывра пулса курма, унти пурнăçпа паллашма! Пысăк пуласлăх кĕтет ăна. Çак пуласлăх мĕнле хаклă та нĕрсĕр килсе тухасса пĕлнĕ пулсан, Натали паянах ĕçрен тухса кайнă пулĕччĕ те...

Тĕрлĕ çĕрте пулма тиврĕ хĕр арăмăн, тата... тĕрлĕ арçынпа...Секретарь-референтăн фирма ĕçĕсене кăнтăрла пурнăçланисĕр пуçне каçхине те «ĕçлемелле» иккен. Японинче акă, «Сони» фирмăн представителĕпе тупăшлă контракт тунă хыççăн, хăна çурчĕн номерĕнче хăналаннă тăваттăн: пĕчĕкçеççĕ хӳхĕм Япони хĕрĕ, фирма представителĕ тата Аликпе Натали. Аванах хĕрнĕ Алик японкăна ăсатма тесе тухса кайрĕ те, текех килмерĕ. Яппун арçынни вăйпа тенĕ пекех Наталине парăнтарчĕ. Ирхине йĕрсе ларакан хĕр арăма Алик пуç тăрăх пĕр витре пăрлă шыв янă пекех çакăн пек сăмахсемпе «лăплантарчĕ»: «Фирма ĕçĕ , усăллă килĕшӳ тăвасси нумай чухне хĕр арăмран килет. Вырăн çинче пĕр-пĕрин «хĕр юлташĕсемпе» ылмаштарса çывăрни вăл бизнесменсем хушшинче хăнăхнă йăла. Эпĕ шутласа кăларнă япала мар ку. Японец кăмăллă юлчĕ санпа, тавар хакне татах йӳнетрĕ»...

Çакăнтан пуçланса кайрĕ те ĕнтĕ Чиперккешĕн ахăр самана. Кампа, ăçта, миçе арçынпа çĕр каçнине шутласа та, аса илсе пĕтереймест вăл. Уйрăмах ăна Турцинче йывăр лекрĕ. Вĕри турккăсем виççĕн тан кăвак куçлă, сар çӳçлĕ «Наташăна» икĕ кун нушалантарчĕç. Темшĕн çак çĕршывра пĕтĕм вырăс хĕрне «Наташа» тесе чĕнеççĕ. Ясар куçлă арçынсем урампа иртсе пыма та памаççĕ: чĕнеççĕ хăйсемпе пĕрле, укçа сĕнеççĕ. Юнашар никам та пулмасан, вăрласа кайма та пултараççĕ.Аликшăн мĕн, уншăн бизнес, укçа пĕрремĕш вырăнта тăрать. Куççульпе йĕрсе, тархасласа ыйтать унран Натали çак нушаран хăтарма, лешĕ йĕкĕлтешсе кăна илет: «Эсĕ тĕрлĕ аçынпа реххетленни фирмăшăн та сиенлĕ мар. Юрĕ, ытларах ĕçленĕшĕн хушса тӳлĕп»...

Хĕр арăм куляннипе ĕçкелеме пуçларĕ. Тепĕр чухне ним пĕлми пуличчен ӳсĕрĕлет , ирпе нимĕн те ас тумасть хăйпе мĕн пулса иртнине. Çакă вара директора кăмăла каймарĕ курăнать, асăрхаттарчĕ ĕçрен хăтарассипе. Чиперкке савăнсах килĕшрĕ кунпа: çитет намăс тӳссе. «Каятăн пулсан, хăвăнпа пĕрле çаксене илсе кай, упăшкуна, аннӳне кăтарт»,- терĕ те хĕр арăм арçынпа çывăхланнă вăхăтри фотокарточкăсен купине вырăн çине пăрахса пачĕ. Ним тăвайманнипе Натали ӳлесе йĕрсе ячĕ. «Юрĕ, шелленĕ пек пулчĕ Алик»-Шупашкара таврăнсан, отпуск парăп, санаторинче канăн»...

Чăтăмсăррăн кĕтрĕ тăван çĕре таврăнасса Натали. Аэропортран Аликпе ларса каймарĕ, маршрутлă таксипе çул тытрĕ килне. Вырăн çине выртса ирчченех макăрчĕ. Кам пулса тăчĕ вăл?Чĕререн юратакан çын çапла тума пултарнă пулĕччĕ-ши? Çук , нихăçан та савман, юратман ăна Алик. Вăл уншăн усă курмалли япала пулнă яланах. Кивелнĕ япалапа мĕн тăваççĕ-ха? Кăларса пăрахаççĕ е кама та пулин параççĕ. Курайманлăх вăй иле пуçларĕ унăн чунĕнче. Мĕнле калаççĕ-ха ваттисем: «Юратуран курайманлăх аякрах мар». Ваннăра чылайччен чӳхенчĕ вăл, çапах та хăйĕн çинчи тасамарлăха çуса тасатса пĕтермен пек туйăнчĕ ăна. Чунĕ темĕске ырă мара сисрĕ уеăн. Тепĕр кунне вăл Ленин проспекчĕнче вырнаçнă 34-мĕш çурта çул тытрĕ. Кунта тĕрлĕ «юрату» чирĕсем пуррипе çуккине тĕрĕслеттерме ху камне пĕлтермесĕрех юн пама пулать. «Тепĕр виçĕ кунтан килсе пĕлме пултаратăр результатне»,- терĕç унта венăран кирлĕ чухлĕ юн илнĕ хыççăн. Алик те хăй сăмахне тытрĕ, «Волжанка» санаторинче пĕр уйăх канмаллăх путевка тыттарчĕ. Натали тăван яла ывăлĕпе амăшне кайса курса килчĕ, ашшĕ вил тăприйĕ çинче пулчĕ. Андрейка чылаях ӳснĕ иккен, тĕрекленнĕ.Чĕкеç чĕлхиллĕ вăл, пĕр самант та калаçмасăр тăма пултараймасть. Яланах ыйту парать амăшне, хуравласа ĕлкĕриччен- татах ыйтать мĕн те пулин. Ачине пĕрле илсе каясшăнччĕ амăшĕ, кукамăшĕ пĕр-икĕ эрнене те пулин хăварма ыйтрĕ мăнукне.Килĕшрĕ Натали, санатори хыççăн килсе кайма шантарчĕ.

Волжанкăри врачсем сиплев пуçличчен медицина справки ыйтнипе Натали юн тĕрĕсленин результачĕсене илме кайрĕ. «Чим-ха, сана врач курасшăн, юн йĕкеллех мар пулас сирĕн»,- терĕ çамрăк медсестра.-Вăл иккĕмĕш хутра, кабинет номерĕ...» Чунĕ сӳ! туса кайрĕ хĕр арăмăн ырă мара сиссе.

«Эсĕ халиччен сар ӳкнипе чирлемен-и? Мĕн те пулин ыратмасть-и?»- ыйтрĕ ватă, самăртарах врач.

«Çук», - хураларĕ Натали.

«Тĕрĕссине калам-ха. Сан юнра ВИЧ-инфекцийĕ тупăннă, СПИД та теççĕ ăна: синдром приобретенного иммундефицита. Илтнĕ-и ку чир çинчен? Халĕ ĕнтĕ санăн хушаматна та, ятна та, ху ăçта ĕçленине те, çемйӳ çинчен те каласа памалла пулать. Саккун çапла хушать...»

Малалла тухтăр мĕн калани Наталин хăлхине кĕмерĕ тесен те юрать. Пуçран чукмарпа çапнă пекех пулчĕ уншăн çакă хăрушă хыпар. Темĕскер хуравларĕ вăл ыйтусем çине, тем каларĕ- пурте тĕлĕкри пек пулчĕ уншăн. Хваттерне мĕнле çитнтне те ас тумасть. Мĕншĕн-ха вăл? Мĕнпе айăпа кĕчĕ-ха вăл Турă умĕнче? Чылайччен шухăша путса ларчĕ кухньăра. Пĕтĕм пурнăçне аса илчĕ хăйĕнне. Куççулĕ те типрĕ нумай йĕнипе. Юлашкинчен çак шухăш пырса çапрĕ пуçне- ун пĕтĕм инкекĕ Аликра. Вăл пулман пулсан, ăнăçсăр юрату çуралман пулсан чĕрере, тен, телейĕ те урăхларах пулĕччĕ, пурнăç урапи те урăх çулпа чупĕччĕ. Çакăн хыççăн хăйĕн чи хитре кĕпине, Алик юратаканнине, тăхăнчĕ. Уринче- йăлтăртатса тăракан туфли. Куçĕсене виçеллĕ таран тушпа сăрланă, тутисене писев сĕрнĕ. Тĕкĕр умĕнче илемлĕрен те илемлĕ, куç курса савăнмаллăх чиперкке тăрать. Мĕнле арçын чăттăр ун çине ытарайми куçсемпе пăхмасăр?

Çирĕппĕн утса кĕчĕ вăл фирма директорĕн кабинетне.

«О-о-о! Эсĕ паян принцесса пекех илемлĕ»,- савăнса-тĕлĕнсе кĕтсе илчĕ Чиперккене Алик.-« Отпуск усса каять пулмалла сана».

«Тавтапуç санаторишĕн»,- яштака урисене пĕр пĕрин çине хурса хуравларĕ Натали.-«сансăр тунсăхласа çитрĕм эпĕ...»

Арçын чăтаймарĕ, çак куç тулли илеме хăйĕнчен вĕçертме те шутламарĕ. Юрату вăййи вăхăтĕнче Чиперкке Алике тутинчен юн тухмаллах çыртса илчĕ. «Мĕн эсĕ, халиччен арçын курман пек»,- мăкăртатрĕ директор. Хăр арăм ăна хăйĕнчен ямарĕ, татах та татах чуп турĕ. «Юрĕ, юлашки хут пулатăп санпа»,- пăшăлтарĕç Чиперкке тутисем...

«Ăçта кайса кĕрĕн эсĕ манран?»

«Эсĕ мана пĕрре çеç мар аса илĕн-ха малашне»,- калаçа-калаçа тумланчĕ Натали. – «Юрĕ, тамăкра тĕл пуличчен»...