Электронлă вулавăш

— Тĕрĕс-ши? Шигапов шухăшĕ пачах урăхла.

— Унтан... Халлĕхе вăл меслете никам та тĕплĕн тĕпчемен.

— Мĕншĕн?

— Мĕншĕн тесен... усăсăр!

— Тĕпчемен, тĕрĕслемен... Апла пулсан, вăл усалли е усăсăрри çинчен мĕнле калаçу пулма пултарать-ха.

Курганов хăйĕн пӳлĕмне кайрĕ те папка илсе таврăнчĕ.

— Акă отзывсем, фотоӳкерчĕксем... — малалла калаçрĕ Петр Андреевич. — Вĕсене эсир курнă, пĕлетĕр терĕç мана. Кусем, ман шутпа, унăн меслечĕ усăсăр пулни çинчен каламаççĕ. Çавăнпа та ун çине куçа хупмалла пулнă-ши тивĕçлĕ специалистсен, уйрăммăн илсен, сирĕн, невропатологсен? Ку сусăрсем, хăварах пĕлетĕр, пĕтĕмпех нерв чирĕнчен килнĕ.

Профессор чĕнмерĕ.

— Эсир çав меслете никам та тĕпчемен терĕр, — Курганов папкăран урăх хутсем кăларчĕ. — Тĕрĕс-и вара? Врачсем каланă тăрăх, Убейкин сирĕн клиникăра виçĕ эрнене яхăн ĕçленĕ. Невропотологсен обществин конференцийĕнче эсир, çав меслете пысăк хака парса, ăна çине тăрсах тĕпчеме сĕннĕ. Акă стенограмма...

— Эсĕ манпа темле ăнланмалла мар чĕлхепе калаçма пуçларăн, Петенька.

Хумханма пуçланă профессор аллинчи стаканне сĕтел çине лартрĕ.

— Çук, Василий Васильевич, апла мар. Эсир атте тусĕ пулнă çын. Çавăнпа та, сăмах хускалчĕ пулсан, ман сирĕнпе уççăн калаçас килет... Чăнах та, Убайкин май вĕреннĕ çын мар. Анчах та ялсенче ăна халăх тухтăрĕ теççĕ. Ăнсăртран мар вăл медицинăра паха ĕç тунă. Тĕлĕнмелли çук. Унашкал талантсем халăх хушшинче сахал пулман. Манаков, авă, хресчен пулнă. Вăл тă медицинăра çĕнĕ меслет шухăшласа тупнă. Телее, ун меслетне çийĕнчех асăрханă, теори тĕлĕшĕнчен никĕслесе çирĕплетнĕ, уйрăм кĕнеке туса кăларнă.

— Эпĕ Манаков меслетне те йышăнсах кайман, хам практикăра унпа усă курман, — хирĕçлерĕ Иоков.

— Убайкин меслечĕ, ман шутпа, Манаков меслетĕнчен мала кайнă. Вăл пачах çĕнĕ система тунă. Унтан, асăрхăр, хăйĕн меслетне вăл питĕ сыхланса, тӳсĕмлĕн аталантарса пынă. Ăслă пулнă çын, наука тĕлĕшĕнчен тĕрĕс çулпа утнă. Ку пĕрре. Малалла. Эсир, Убайкина шарлатан тамхипе клемелесе, халăх хушшинче унашкал шарлатансене час-часах тĕл пулма пулать терĕр. Мĕнле ăнланмалла ку сăмаха? Халăх медицинин представителĕсем пирки калатăр-и эсир е юмăçсемпе тухатмăшсене асра тытатăр-и? Юмăç-терĕçсем тесен, вĕсем, тĕрĕс, чăн-чăн шарлатансем, ултавçăсем. Эхер те сăмах халăх медицини çинчен пырать пулсан, тĕрĕс каламастăр. Халăх медицинине пĕрре алă сулсах пурнăçран сирсе ывăтма çук. Вăл нумай та нумай ĕмĕрсем хушши пурăннă, пурăнать те. Египет медицинине, сăмахран, ĕмĕр-ĕмĕр халăх медицини тенĕ. Ăнланатăп, эсир, Василий Васильевич, çакна, паллах, хăвăр та манран аванрах пĕлетĕр. Е тата, тĕслĕхшĕн, Китая илер. Китайра та тахçан авалтан усă куракан йĕп терапийĕ тата унти чылай меслетсем çаплах халăх медицини шутне кĕреççĕ. Пирĕн çĕр-шывра халăх медицини чухăн-и? Пĕлетĕр-иç, пирĕн ученăйсем, халăх медицинин меслечĕсене пухса, тĕпчесе, пĕтĕçтерсе, сахал мар кĕнеке пичетлесе каларнă. Каçарăр, чăнлăх тупас тесе, каллех Убайкина илме тивет. Эсир ăна хăвăр умăрта ĕçлеттернĕ. — Петр Андреевич сĕтел çинчи фотоӳкерчĕксене илчĕ те вĕсем çине чылайччен пăхса ларчĕ. — Кунта, акă, вăл шарлатанла хăтланни нихăш енчен те курăнмасть... Эсир, Василий Васильевич, хăвăра хăвăр хирĕçлетĕр. Вăл сирĕн клиникăра ĕçленĕ чухне ун ĕçĕн усси уççăнах курăнсан, чирлĕ çынсем ун патне туртăнма пуçласан, эсир, невропатологсен обществин конференцийĕнче каланă сăмахăрсем çинчен «манса кайса», Убайкин сыватакан çынсене пурне те пĕр харăс клиникăран кăларса янă. Çитменние тата, ĕç вăхăтĕнче мар, каçхине, занятисем пĕтсен, Убайкин клиникăран кайсан... Ну, юрĕ, Убайкин ĕçĕ, сирĕн шутăрпа, «наукăпа, медицинăпа килĕшсе таман ĕç» пулнă пулсан, килĕшме пулать, эсир ăна клиникăра малалла ĕçлеме чарма пултарнă. Кĕретĕн, пĕтĕм коллектив умĕнче. Клиникăра эсир хуçа. Анчах сывалса çитмен çынсене клиникăран мĕншĕн кăларса ямалла пулнă?

— Ăçтан илтĕр ку сведенисене? — пӳлчĕ Иоков.

— Врачсенчен... Акă вĕсем Мускава çырса янă жалоба... Унтан Шигаповран.

— Сиссех лартăм, — терĕ Иоков, пĕр хĕрелсе, пĕр шуралса. — Астăвăр, Шигапов — бунтарь, пĕтĕм клиникăна пăлхатать. Ун пирки калаçнăччĕ ĕнтĕ. Халĕ çĕнĕрен сăмах хускатни, ман шутпа, ытлашши... Ну, Петень-ка, Петр Андреевич, ман вăхăт питĕ хĕсĕк, Кайса канас та... — Профессор, ура çине тăрса, пӳлĕмре уткаласа çӳрерĕ, унтан каллех хăй вырăнне пырса ларчĕ, чĕтрекен аллипе çамкине сăтăркаларĕ. — Шигапов клиникăра хăйшĕн уйрăмах лайăх условисем туса пама хушать. Пирĕн ун пек майсем çук.

— Çук, Василий Васильевич, фактсем ĕç урăхларах пулни çинчен калаççĕ, — Петр Андреевич пиншăкне хывса тенкел хыçне çакрĕ.

— Шигапов коллективра тăнăç ĕçлеме пултараймасть. Чăкăлтăш этем, — татах пӳлчĕ профессор, пӳрнисемпе сĕтеле шăкăртаттарса.

— Чăкăлтăш мар, çитменлĕхсене тӳсеймен, тӳрĕ те уçă чĕреллĕ коммунист. Эсир е ăнланмастăр ăна, е юри ăнланасшăн мар. Нимĕн те калаймăн, талантлă çын, пысăк специалист, паян-ыран медицина наукин докторĕ пулмалла, чăн-чăн наука çынни. Ара, хăвăрах шухăшлăр, клиникăра, Шигаповсăр пуçне, юлашки вунă çул никамах та палăрса тăракан пĕр наукăллă ĕç те çырман. Шигапов çырать. Унăн ĕçĕсем медицина академийĕнче пичетленсех тăраççĕ.

Иоков тенкел çинчен диван çине куçса ларчĕ.

— Вĕсене наука тĕлĕшĕнчен питĕ паха ĕçсем теме çук, — сивлерĕ профессор. — Шигапова эпĕ хăйне те каланă. Килĕшмест пулсан, тухса кайтăр ман патăмран... Унсăрăнах...

Курганов, хулпуççийĕсене çĕклентерсе илсе, куланçи турĕ. Умĕнчи папкине уçрĕ, ăна çавăнтах хупрĕ.

— Каçарăр, ăнлансах çитерейместĕп, Василий Васильевич. Апла пулсан, мĕншĕн эсир çав ĕçсенех мухтаса рецензисем çырнă?

Иоков нимĕн те чĕнмерĕ. Курганов ун çине хĕрхенсе пăхса ларчĕ. «Паллама та йывăр, ăнланма та çук старике», — шухăшларĕ Петр Андреевич.

— Жалоба тăрăх мĕн тăвас тетĕр? — чылайччен чĕнмесĕр ларнă хыççăн ыйтăва хуравсăр хăварса ыйтрĕ профессор, хăй çывăх тусĕ пулнă çыннăн ывăле çине тĕпчевлĕн пăхрĕ.

— Халлĕхе нимĕн те калаймастăп. Хула комитечĕн пĕрремĕш секретарĕ авторитетлă комисси тăвас пек калаçрĕ.

Профессор татах чылайччен мăштах ларчĕ. Унтан ура çине тăчĕ. Пӳлĕм тавра кăмăллăн пăхса çаврăнчĕ. Çак вăхăтра унăн çилли шăнарăнма пуçлани сисĕнчĕ — сăн-сăпачĕ çемçелнĕ пек пулчĕ, çăварĕпе сăмса кăкĕ тĕлĕнчи хытă пĕркеленчĕксем кăштах тикĕсленчĕç. Халĕ ăна Петр Андреевич пĕчĕк чухнехи Петенька евĕрлĕ туйăнса кайрĕ.

— Итле, Петя, — терĕ вăл, каллех хăйĕн вырăнне йывăррăн ларса. — Наукăна Убайкин пек «халăх тухтăрĕсене» кĕртсе ярсан, ыррине кураймăпăр. Медицина наукине вĕсем мар, чăн-чăн ученăйсем аталантармалла.

— Камсем вĕсем чăн-чăн ученăйсем?

— Камсем?.. Чăн-чăн тухтăрсем, ученăйсем...

— Тепĕр тесен, сирĕн хăвăра тивĕçлĕ ученикăрсем те çук-иç. Наука çулĕ çине тăнă çамрăксене малалла утма çул памастăр. Акă вăтăр çул кафедрăна ертсе пыратăр, ытти çĕртен чĕнсе илмесен, сирĕн вырăна лартма çын та çук вĕт.

Профессор чĕринче çĕнĕрен çилĕ тăвăлса çитрĕ, ăшĕ вăркама пуçларĕ. Хăвăрт ура çине тăрса, алăк патнелле утса кайрĕ, анчах алăка уçма тăхтаса тăчĕ, шухăша путрĕ. Унтан ерипен Петр Андреевич еннелле çаврăнчĕ, тĕпелелле темиçе утăм турĕ.

— Петенька, ку хваттертен эпĕ нихçан та çул куркисĕр тухса кайман...

— Ой, Василий Васильевич, каçарăрах, тархасшăн... — Курганов васкасах виçĕ черкке тултарчĕ. — Анне тух-ха кунта, Василий Васильевич килне каясшăн... Ăсатар...

Виççĕшĕ те, черккисене çепĕççĕн чăнклаттарса, тĕппи ĕçсе ячĕç.

— Ну, чипер, сывлăхпа çӳрĕр. Ватăлмалăх кунсенче пире ан манăр. Пирĕн ятран Вера Петровнăна ырă сунса пуç тайăр... — терĕ карчăк.

Ватăсем пĕр-пĕрне чуптурĕç.

Профессорăн самаях хĕрелнĕ, типшĕмрех, пĕркеленнĕ питçăмартисем туртăнкаласа илчĕç, шултра куççуль тумламĕсем юха-юха анчĕç.

Профессорпа шофера çенĕкрен тухиччен ăсатса, Петр Андреевич хăнасен пӳлĕмне таврăнче те сĕтел çинчи пирусне илсе тивертрĕ, унтан урама тухакан чӳрече патне пырса тăчĕ. Ку вăхăтра хăмăр хĕрлĕ машина тури урама майĕпен хăпаратчĕ ĕнтĕ.

«Мĕн шухăшлать-ши вăл çак самантра?.. — Курганов тарăннăн, вăрăммăн сывларĕ, çамкине сăтăркаларĕ. — Ĕлĕкхи Иоковран нимĕн те юлман — сăнĕ-сăпатĕнчен те, кăмăлĕнчен те, ăсĕ-тăнĕнчен те...»

Петр Андреевич вăтам çулсенчи Василий Васильевича аса илчĕ те, унăн куçĕ умне çӳллĕ те яштака, кĕрнеклĕ те хитре, кăвак куçлă арçын тухса тăчĕ. Мускаври университетăн медицина факультетне уйрăмах анаçла пĕтернĕскер, Василий Иоков пĕр çул врач пулса ĕçлет, унтан аспирантурăна кĕрет, пĕтĕм ăсĕ-тăнĕпе, пĕтĕм чунĕ-чĕрипе медицина наукине парăнать; вăхăт нумай та иртмест, паллă ученăй пулса тăрать. Вăл вăхăтра унăн сăн-сăпачĕпе кĕрлесе тăнă чапĕ нумай хĕрарăмсен чĕрисене вут хыптарни çинчен калаçнине те çамрак Курганов пĕрре сеç мар илтнĕ. Калама йывăр, тен, чапăн хăватлă юхăмне парăнса, çавăн чухнех ун пуçне ман-кăмăллăх тени, хăйне ытлашши хакласси, куçа курайман сиенлĕ «шĕкĕ» пек, вăрттăн, сисĕнмесер шалтан шала кĕрсе пынă пуль.

«..Тьшартан вăрахăн, тахçантан хăрса пынă йывăç, — чĕрине ыраттарсах кӳренсе шухашларĕ Курганов. — Эхер те ун тавра хунавсем шăтса тухса, вĕсем те яштака та парка, сип-симĕс ашкăрса ӳсне пулсан, ку йывăç хăрни сисĕнмен те пулĕччĕ-и, тен. Вĕт варман — яланах вăрман. Вăл çуллахи вăхăтра яланах ем-ешĕл. Унта уйрăм йывăçсем хăрнине никам та асăрхамасть. Ку — пĕччен йывăç, тахçантан вăрахăн хăрса пынă пĕччен йывăç. Вăтăр çул хушшинче ун тымарĕнчен пĕр хунав та шăтса ӳсмен. Анчах çавна никам та асăрхаман. Е унăн саралнă çулçисем, ĕлĕкхи пекех ем-ешĕл, мерчен евĕрлĕ ялтăранăн туйăнса, çынсен куçне йăмахтарнă-ши?.. Пулаççĕ çав унашкал «чапсем»...»

Кун каçалана сулăннă ĕнтĕ. Çанталăк уяртнă. Хĕвелĕн шурă, сивĕ çути ялтăрать. Ирхинехи тĕксĕмрех лапсăркка пĕлĕтсем халĕ Атăл леш енче инçетре-инçетпе çĕрпе пĕлĕт пĕрлешнĕ тĕлте, тĕтреллĕн çеç палăраççĕ. Урамра лăпкă. Тӳперен аран тĕсмĕрекен вĕтĕ-вĕтĕ кĕрпек юр ӳккелет. Урамăн тепĕр енчи сăрт айĕпе, тротуар тăрăх лартса тухнă тирексем çап-çара. О, чимĕр!.. Петр Андреевич кĕтмен çĕртен пĕр тирек çинче сап-сарă пĕччен çулçă ялтăркка хĕвел çутинче йăваш çилпе вĕлтĕртетнине курах кайрĕ. Курчĕ те темшĕн сасартăк çӳçенсе илчĕ, ăна таçта шалта ырă маррăн, чĕри ыратса кайнăн туйăнчĕ. «Мĕншĕн халь те ӳкмен вăл?.. Ӳкессе ӳкетех. Ӳкетех! Вĕт ун вырăнне çуркунне çĕнĕ, ем-ешĕл çулçă тухса сарăлма тивĕçлĕ!..»

Сăрт çине ачасем çунашкасемпе чупса çитрĕç. Çуйăхаççĕ, янравлăн ахăлтатаççĕ.

— Пурнăç яланах çамрăк! — терĕ сасăпах Петр Андреевич.

Çурт умне «Медицина службин» машини çитсе чарăнчĕ те хваттере Серафима Акимовна чупса кĕчĕ.

— Эпĕ минутлăха кăна. Халех яла вĕçсе каймалла. Самолет хатĕр, — пĕлтерчĕ вăл алăка уçнă-уçманах.

— Çĕрлене хирĕç-и? — ыйтрĕ хунямăш.

— Ăçта мĕн пулнă тата? — канăçсăрланчĕ Петр Андреевич.

— Ман специальноçпа мар, терĕç. Темшĕн невропатолога та чĕннĕ. Тăваттăн каятпăр: икĕ хирург, пĕр терапевт... Анне, мана кăçата тупса пар-ха.

— Çанталăк начарах мар капла, анчах барометр, авă, юр енне сулăннă, — пĕлтерчĕ Курганов, арăмне ăшă тумтир тăхăнма пулăшса.

— Ялĕ райцентртан вунвиçĕ километрта имĕш. Унта тепле леçсе ярĕç. Юр нумай кăçал. Машина юр ăшне кĕрсе лармасан аван-ха. Ун чухне çуран утма тивет вара.

— Паян текех ĕçе каймастăп пуль, — терĕ Петр Андреевич, арăмне куçĕнчен ăшшăн пăхса. — Машина таврăнсан, Оля патне кайса килĕп.

— Василий Васильевича куртăм эп... Чим, калама маннă: Убайкина пытарма ывăлĕ килнĕ. Вăл ашшĕн меслетне кăштах чухлать имĕш. Çулла кунта килсе кайма пулнă... Ну, чипер. Ольăна маншăн та чупту.

— Телейлĕ çул пултăр! — терĕç карчăкпа ывăлĕ.

...Тухтăрсен пурнăçĕ çапла ĕнтĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн