Электронлă вулавăш

Хула хĕрринелле çывхарсан, машинăсем ирте-ирте кайма пуçларĕç. Ахаль чухне Петр Андреевич хăй те хăвăрт çӳреме юратать. Анчах халь, вăхăт нумай пулин те, васкас килмест унăн. Вăл çаплах невропатологсен жалоби çине Серафима Акимовна мĕншĕн алă пуснине ăнланса çитереймест-ха. Анчах ун çинчен тавçăрса илмеллех шухашлама вăхăт та юлмарĕ ĕнтĕ. Машина кĕпер урлă каçса сулахая пăрăнчĕ те пилĕк хутлă больница крыльци патне çитсе чарăнчĕ.

 

3

Чирлĕ çынсене йышăнакан пӳлĕме кĕрсен, Петр Андреевич хăйне саламласа кĕтсе илнĕ çап-çаврака пит-куçлă çамрăк сестрана дежурствăри врача чĕнме хушрĕ.

— Главврач та кунтах-ха, çавна чĕнес-и?

Часах ун патне главврач Соколов тухрĕ.

— Каçарăр, Михаил Григорьевич, вăхăтра килме ниепле те ерçӳ пулмарĕ. Пирĕн ĕçе хăвăрах пĕлетĕр, — терĕ Курганов шăппăн, главврача алă парса.

— Каяраххи каярах, Петр Андреевич, — терĕ врач. — Ачасене паçăрах çывăрма вырттарнă ĕнтĕ. Ну, юрĕ, çывăрса кайман пулсан, епле те пулин майлаштарăпăр. Каçĕ те паян канăçсăр... Тухтăрсем нумай-ха кунта пирĕн... Сестра, Петр Андреевича халат парăр, унтан кайри пусма тăрăх виççĕмĕш хута ăсатăр... — Главнăй врач Курганов енне çаврăнчĕ: — Каçарăр, Петр Андреевич, питĕ васкатăп.

Иккĕмĕш хута улăхса çитеспе Петр Андреевич пусма çинче врачсем кепĕрленсе тăнине курчĕ. Вĕсен умĕнчен иртнĕ чухне ăна такам хыçалтан хулĕнчен тытрĕ. Çаврăнса пăхрĕ — Серафима Акимовна! Мĕнле асăрхайман-ха вăл ăна?

— Ан кай. Оля çывăрать, — терĕ ăна арăмĕ сиввĕн. — Кĕтрĕ-кĕтрĕ те çывăрса кайрĕ.

— Михаил Григорьевич пулăшма пулчĕ...

— Кирлĕ мар. Эпĕ ăна аçу ыран килет терĕм.

— Татах ыран. Нимĕн те ăнланмастăп.

— Ăнланма кая юлнă ĕнтĕ, маларах ăнланмаллаччĕ, — хуравларĕ Серафима Акимовна пушшех те кăмăлсăррăн.

— Ăнланмастăп, чирĕ йывăрланнă-и-мĕн? Температура мĕнле? —пăшăрханса ӳкрĕ Петр Андреевич, чăнах та нимĕн те ăнланмасăр.

Çак самантра Серафима Акимовнăна врачсем чĕнсе илчĕç. Арăмĕ çав тухтăрсемпе калаçнă хушăра Курганов коридора кĕчĕ. Вăрăм та анлă коридор пушă. Ун тăршшĕпех кăпăш кавир сарнă. Люстрăсене сӳнтернĕ ĕнтĕ, стена çумĕнчи кăвак лампăсем çеç тĕксĕммĕн çутатаççĕ, уçă палатăсенчен вăхăт-вăхăт йынăшни, ӳсĕрни, таçта такамсем шăппăн калаçни илтĕнсе каять. Коридор ялтăрамаллах таса пулин те, сывлăш йывар. Хирурги отделенийĕ, паллах.

Петр Андреевич сисмен те, тахăш вăхăтра ун çумне Михаил Григорьевич пырса тăнă. Яланах япшар, главврач çаврака та туллирех питĕнче паян кăмăлсăрлăх уççăнах палăрса тăрать.

— Серафима Акимовна кĕме хушмарĕ... — пăшăлтатса, ӳпкелешнĕ пек калаçрĕ Курганов.

— Шикленмелли çук. Оля сывлăхĕ аванах ĕнтĕ, тепĕр пилĕк-ултă кунтан киле яма та пултаратпăр. Ан тив, çывăртăр эппин... Атьăр ман кабинета. Унта консилиум. Сирĕншĕн те усăллă пулма пултарать, —терĕ главврач, Петр Андреевича хулĕнчен тытса.

— Чимĕр, ман арăмпа калаçмалли пур, — терĕ Курганов коридортан тухсан.

Петр Андреевич арăмне чĕнсе илчĕ те врачсен жалобине кăларса пачĕ. Серафима Акимовна, хут çине куç хĕррипе кăна пăхса илсе, ăна çавăнтах каялла тавăрчĕ.

— Кая юлнă! — терĕ арăмĕ, каллех врачсем патне пырса хутшăнчĕ.

Курганов, арăмĕн кăмăлĕ пирки пушшех те иккĕленсе пĕрремĕш хута анчĕ.

Главврач кабинетĕнче ултă-çичĕ çын. Вĕсенчен иккĕшĕ диван çине, ыттисем кабинет варринчи çавра сĕтел тавра ларнă. Хĕрсех калаçаканскерсем, хула комитечĕн секретарĕ кĕрсен мăштах пулчĕç. Петр Андреевич, пурне те алă парса тухса, чӳрече патĕнчи тенкел çине кайса ларчĕ.

Кабинет хăйĕн тасалăхĕпе Петр Андреевича пĕтĕмпех тыткăнларĕ. Кунта пурте шурă: стенасем те, чехол тăхăнтарнă тенкелсемпе диван та, çивиттийĕ урайне çитиех усăнса аннă çаврака сĕтел те, çынсем те. Икĕ кĕтесри туратланса кайнă икĕ лăс фикуспа стена çумĕнчи сехет тата нимĕнпе те витмен главврач сĕтелĕ çеç çак кабинет тулашĕнче куç хăнăхнă кулленхи пурнăç пуррине аса илтереççĕ.

Кунти врачсенчен ытларахăшĕ невропатологсем, ыттисем хирургсемпе терапевтсем. Петр Андреевич вĕсенчен врачсен пĕлĕвне ӳстерес тĕлĕшпе ĕçлекен институтăн доцент-невропатологне Ахмер Шигапович Шигапова уйрăмах аван пĕлет.

Кабинета Курганов иккĕмĕш хутран аниччен тухса кайма ĕлкĕрнĕ главврач кĕчĕ.

— Ну? — ыйтрĕ Ахмер Шигапов, ура çине тăрса.

— Çаплах хăсать. Варне çăваççĕ-ха... — хуравларĕ Михаил Григорьевич. — Çапах та шанчăк çук...

— Ăнланмастăп, Михаил Григорьевич, — терĕ Шигапов, палăрмаллах хĕрӳленсе. — Çын вилмен. Унăн организмĕ вилĕмпе çапăçать. Апла пулсан, хамăр мĕн тума пултарнине пурне те тăвас пулать. А эпир нумайăшне тума пултаратпăр. Тĕрĕсрех каласан, эсир, хирургсем... Анчах... Анчах эсир врач чĕлхипе калаçмастăр. Ăнланатăр-и? Врачăн ун пек калаçма право çук!

— Ну, Ахмер Шигапович, хăвăрах пĕлетĕр, пурнăçăн хăйĕн законĕ. Вăл халлĕхе пур чухне те пире пăхăнмасть-ха. Унсăр пуçне...

— Вилĕм пурри паллă, — пӳлчĕ Шигапов. — Эпир ăна пĕлетпĕр. Эсир, хирургсем, вилĕме пиртен нумай ытларах куратăр. Ку урăх сăмах. Анчах çыннăн чĕри тапнă чухнĕ вилĕмпе парăнмасăр çапăçас пулать. Шанчăка çухатса ĕçлеме юрамасть.

— Хамăр енчен эпир мĕн тума пултарнине пурне те тăватпар.

— Çук, ман шутпа, пурне те туман-ха..

— Тромбоз, пĕлетĕр-и, тромбоз! — кӳренсех хирĕçлерĕ хирург. — Вăраха кайнă тромбоз. Çитменнине, ватă — 66 çулта вĕт! Куратăр-иç, çиеле кăларса хунă çинçе пыршă пачах вилнĕ, хуп-хура. Вăл, епле пулсан та, 12 сантиметр. Çаплах тата унтан икĕ еннелле кăвакарса кайнă пыршă виçĕ метра яхăн...

— Вăл кунта, больницăна, илсе килнĕ хыççăн пулма пултарнă.

— Калама йывăр...

— Операци тăвассине вăраха тăснăшăн сирĕн Старостин хирург айăплă. Унăн малтанхи диагнозĕ те тĕрĕсех пулман. Унтан, хăйĕн мăнкăмăллăхне çĕнтереймесĕр, ĕнер консилиум пухма килĕшмерĕ. Ĕнер каçхине Серафима Акимовна пĕлтерсенех, эпĕ кунта шăнкăравларăм. Вăл, кӳренсе, мана итлесе пĕтермесĕрех трубкăна хучĕ.

— Диагноз, тĕпрен илсен, тĕрĕс. Операцие Соловьев турĕ. Пысăк специалист. Акă чир историйĕ. Эсир унпа паллашрăр. Пирĕн условири мерăсене пурне те тĕрĕс палăртнă. Курăпăр, варне çуни мĕн кăтартĕ, — терĕ те хирург, пĕр чĕнмесĕр итлесе ларакан Курганов патне пычĕ.

— Кунта пирĕн медицинăшăн хаклă çын — нерв чирĕ уксах-чăлахлатса хăварнă çынсене сыватма пултаракан çĕнĕ меслет шухăшласа тупнă çын — вилет, — пĕлтерчĕ Михаил Григорьевич Курганова. — Вилĕмрен хăтарса хăварма нимĕнле шанчăк та çук... Шел, паллах, çав тери шел. Инкеке, ун меслетне никам та вĕренсе юлман, тет.

— Ку историе кăштах пĕлетĕп, — хуравларĕ Петр Андреевич.

Халĕ вăл пурне те пĕтĕмпех ăнланса илчĕ. Хирурга темĕн каласшăнччĕ, çак вăхăтра сестра кĕчĕ те:

— Михаил Григорьевич, çуса пĕтертĕмĕр... Анчах халь темле кĕвĕлнĕ юн хăсма пуçларĕ, тăнне те çухатрĕ пулас, — терĕ.

Главврач васкаса тухса кайрĕ. Ун хыççăн Шигапов та тухасшăн пулчĕ, анчах каялла ларчĕ: медицнна законĕ çын ĕçне хутшăнма хушманни çинчен аса илчĕ пулас.

Петр Андреевйч, кăчак туртса, Шигапова чĕнсе илчĕ.

— Ирхине тăххăр тĕлнех ман пата пырăр-ха, калаçмалли пур, — терĕ вăл, жалобăна кăларса кăтартрĕ. — Сирĕн коллегăрсем çырса янă.

— Пĕлетĕп, Петр Андреевич.

— Пĕлетĕр, бюро пулнăранпа пĕрре те кĕместĕр.

— Çав ыйту пирки чĕнсе янăччĕ старике. Çĕр çирĕм километр çуранах утнă, ватăскер. Çуран çӳреме юрататчĕ: «ватă шăмшакне ватма» имĕш. Çул çинче хытă ӳкнĕ иккен, Çитменнине, ăшĕ ыратни çинчен никама та пĕлтермен, ĕнер çеç çакăнта илсе килнĕ ăна. Ун çинчен те мана çĕрле кăна пĕлтерчĕç...

Кабинета Михаил Григорьевич таврăнчĕ. Унпа пĕрле пусма çинчи врачсем те кĕпĕрленсе кĕчĕç.

— Вилчĕ... — терĕ те Михаил Григорьевич, ассăн сывласа илсе, тенкел çине йывăррăн ларчĕ.

Ыттисем пурте ура çине тăчĕç.

— Вилчĕ... — аллине сулса, Шигапов кабинетран тухса кайрĕ.

Ун хыççăн ытти тухтăрсем те шăппăн, майĕпен, пĕрерĕн-пĕререн тухрĕç.

 

4

Кургановсем киле таврăннă чухне çур çĕр иртнеччĕ ĕнтĕ. Урамра юр çума чарăннă. Лăпкă çил вĕрет. Тӳпере шупкарах лапсăркка пĕлĕтсем тухăçалла мăраннăн шăвăççĕ. Хутран-ситрен самантлăха уйăх та курăна-курăна каять. Çанталăк сулхăнланнă.

Çул çинче вĕсенчен пĕри пĕр сăмах чĕнмерĕ. Килте те Петр Андреевич хăйĕн пӳлĕмĕнче темĕн тăрмашрĕ, арăмĕ кухньăра апат хатĕрлерĕ. Апатланнă вăхăтра кăна Петр Андреевич сăмах хускатрĕ.

— Çапах та ăнланмастăп эп, Сима, мĕншĕн-ха эсир, невропатологсем, çав меслетĕн тĕп принципĕсене те пулин тĕпчесе вĕренсе юлман?

— Уншăн Иоков айăплă. Вăл ăна малтан хăй пĕччен тĕпчеме пулчĕ. Эпир ун сăмахĕнчен иртме пултарайман паллах. Тепĕр тесен, вăл çапла хăтланасса кам шухăшланă? — хуравларĕ Серафима Акимовна.

— Унтан... — васкамасăр, шухăшласа калаçрĕ Петр Андреевич. —Унтан мана сирĕн жалобăр тĕлĕнтерчĕ. Сирĕн институтăн ĕçĕ çинчен бюрора сӳтсе явнă чухне мĕншĕн ун пирки сăмах майăн çеç асăнса иртрĕç? Унта Шигапов та пурччĕ вĕт? Халĕ пачах урăхла çыратăр. Çук, эпĕ жалоба çырнине хирĕçлеместĕп. Çапах та, ман шутпа, ун çине санăн алă пусмалла пулман. Мĕнле пулсан та, эпĕ секретарьсенчен пĕри, эсĕ — ман мăшăр... Малтан пĕрле канашламаллаччĕ. Вĕт ку жалоба тăрăх халь пурĕпĕрех пирĕн ĕçлеме тивет.

Серафима Акимовна упăшки çине тинкерсе пăхрĕ те хĕрелсе кайрĕ.

— Пĕлетĕн-и, Петя, ку ĕçшĕн, тӳррипе каласан, эсĕ те пачах айăпсăр мар. Пирĕн клиникăри йывăр лару-тăру пирки хăçантанпа тарăхатăп ĕнтĕ. Çапла варă, эсĕ ун çинчен малтанах пĕлеттĕн пулин те, бюро ларăвĕнче Василий Васильевич Иокова пĕр сăмахпа та пулин сивлемерĕн...

— Вĕт вăл хулара пĕртен-пĕр пысăк специалист, кафедрăна ертсе пырать, медицина наукисен докторĕ, профессор. Ун авторитетне...

— Авторитет... Халĕ ку жалоба пирки мĕн тума шутлатăн? «Тĕрĕслерĕмĕр, тĕпчерĕмĕр, жалобăра кăтартнă фактсем тĕрĕс пулмарĕç», — тесе çырса ярасшăн-и Мускава?

— ?..

— Юрĕ, Петя, — пӳлчĕ Серафима Акимовна упăшкин чĕмсĕр явапне, — вăл наукăсен докторĕ, профессор тейĕпĕр, анчах тӳсме çук кутăн çын вăл. Кутăн çын малалла утаймасть. Вăл халĕ малалла утайманнине эпир пурте куратпăр. Куратпăр çеç мар, ĕçре тӳссе ирттеретпĕр. Сиснĕ вăл: çав меслет унăн хăшпĕр ĕçĕсем пирки специалистсене иккĕлентерме пултаратчĕ. Ахальтен-и ĕнтĕ Убайкин çумне çирĕплетнĕ чирлĕ çынсене пĕр çын хăварми клиникăран киле ăсатнă. Çитменнине, çĕрле! Вăрттăн! Ирхине Убайкина хăйне те клиникăна кĕртме чарнă. Тарăхмалла япала мар-и ку? Сывалса çитмен çынсене больницăран çĕрле киле ăсатни хăçан тата ăçта пулнă?..

— Тăхта-ха, Сима... — Петр Андреевич, çиме пăрахса, ура çине тăчĕ те пирус тивертрĕ.

— Чим, итле, — татах пӳлчĕ ăна арăмĕ. — Профессор Убайкина клиникăра ĕçлеме чарсан, эпир ун меслетне чирлĕ çынсене уйрăм хваттерте сыватса тĕпчеме шутларăмăр. Çав тĕллевпе эпир ăна хамăр пата чĕнсе илтĕмер. Вăл пирĕн шухăшпа килĕшмерĕ, клиникăра кăна ĕçлесшĕн пулчĕ, хăйĕн меслетне наука енчен системăна кĕртесшĕнччĕ. Çапах та эпир ăна ӳкĕте кĕртрĕмĕр. Çакна пĕлсен вара, Иоков ун çинчен тĕрлĕ элек сарма пуçланă...

Петр Андреевич тарăхса кайрĕ:

— Мĕншĕн эпĕ ун çинчен пĕлместĕп?

— Ун чухне эсĕ больницăраччĕ, йывăр выртаттăн... Ăнлан, Петя, клиникăна текех Иоков аллинче хăварма юрамасть...

— Йывăр япала ку, Сима. Татах калатăп, пысăк ят._Унăн ĕçĕсене пирĕн çĕршывра кăна мар, урăх çĕршывсенче те пĕлеççĕ. Унта хăй те пĕрре çеç мар пулнă.

— Усси мĕн? Пирĕн практикăра халĕ унран нименле усă та çук. Çамрăк врачсене хăйĕн пĕлĕвне памасть. Чирлĕ çынсене сиплес ĕçрен пачах пăрăннă. Уйăхĕ-уйăхĕпе обходсенче пулмасть. Наука енĕпе ĕçлекен врачсене пулăшас вырăнне хăй ура хурса пырать. Юлашкинчен, ун айăпĕпе медицина науки çавăн пек меслете çухатрĕ. Хăçанччен пырĕ ку?

— Айăпа хам çинчен сирместĕп, Сима...

— Чим, Петя, каласа пĕтерем. Жалоба çине мĕншĕн алă пусрăн терĕн. Акă мĕншĕн. Чи малтан, ку ĕçе çĕнĕрен Шигаповпа иксĕмĕр хускатрăмăр. Жалобăра тӳррĕнех сана айăпламан. Унтан, партире тăман врачсем умĕнче эпĕ, коммунистка, икĕпитленсе, айккине пăрăнса юлни мĕне пĕлтернине хăвах ăнланатăн. Анчах халь, Убайкин вилнĕ хыççăн, жалобăн усси... Пĕлместĕп, Петя, пĕлместĕп...

Упăшкипе арăмĕ шухăша кайса вăрахчен чĕнмесĕр ларчĕç. Серафима Акимовна ура çине тăчĕ.

— Канас пулать, сакăр сехетре пухăнма каларĕç.

— Йывăр истори, — Петр Андреевич тăчĕ, каллех ларчĕ. — Вăхăчĕ майлă мар-ха... Часах çитмĕл пилек çул тултарать иккен. Юбилей комиссийĕ тунă. Çав вăхăтрах... жалоба.

Серафима Акимовна чĕнмерĕ. Икĕ аллипе сĕтелтен тĕреленсе, чӳречерен пăхса тăчĕ. Урамра каллех юр çума пуçланă.

— Эпĕ Ахмер Шигаповича ирхине ман пата пыма каларăм. Кайран Василий Васильевича чĕнтерес тетĕп. Унтан пĕрремĕшпе канашлăпăр, — сăмах хушрĕ Петр Андреевич.

— Пĕлетĕп, Петруç, — терĕ арăмĕ лăпкăн, аран илтĕнмелле, — пĕрремĕшĕ, курсах тăр, ку ĕçе каллех сана парать. Эсĕ вара каллех «атте тусĕ», «аякри тăван» тетĕн... Авă, юбилей сиксе тухнă тата. Тепĕр тесен, мĕн усси халь? Вилнĕ çынна чĕртейместпĕр-ха эпир иксĕмĕр, коллега!.. „

— Юлташ, таван... Ĕç унта мар, Сима. — Петр Андреевич арăмĕ патне пычĕ те унăн кăпăшка çӳçне якаткаларĕ. — Çук, ĕç тăван-туртăмра мар. Тăвансемпе туссем те тĕрлĕ пулаççĕ. Эсĕ ман çемçе камăл пирки каласшăн пулас. Ан ман, кирек мĕнле тӳсĕмĕн те вĕçĕ пур. Эхер те ытла кирлех пулсан, — эпĕ кунта пĕр е тепĕр айăпăн пысăкăшĕпе виçине асра тытатăп, — эпĕ те кирек кама та, вăл тăван е тус иккенне пăхмасăр, лăскаса тăкма пултаратăп!

Серафима Акимовна яшт! тӳрленсе тăчĕ те упăшки çине çивĕччĕн тинкерсе тăхрĕ:

— Çынна лутăркаса тăкма ансат. Анчах ураран çапса ӳкернĕ çыннăн та малашнехи пурнăçĕ пур-иç. Çавăн çинчен шухăшламалла мар-и? Вĕт айăпа кĕнĕ кашни çынна тăшман теме çук. Эпĕ «чышкă меслечĕ» пирки калатăп. Вăл пирĕн тепĕр чухне пулкалать-ха. Нихçан та манас пулмасть: «чышкă меслечĕ» çынсен чĕрине амантать — чире ярать, ухмаха ертет...

Стена çумĕнчи сехет виççĕ çапрĕ.

— Çитет, çитет, Сима... Иоковпа хăйпе калаçни мĕн парĕ. Анчах эпĕ унпа тӳррĕн, уççăн, чĕререн калаçас тесе ăна ĕçе мар, çакăнта, хваттере йыхравласшăн. Кунта вăл ĕлĕк, атте чĕрĕ чухне, час-часах пулкалатчĕ.

Серафима Акимовна упăшки шухăшĕпе килĕшрĕ.

 

5

Ирхине Курганов ĕçе пынă çĕре коридорти диван çинче Шигапов кĕтсе ларатчĕ ĕнтĕ. Пĕр-пĕрне ырă ир сунса, вĕсем кабинета кĕчĕç. Петр Андреевич, васкавлă ĕç пур тесе, самантлăха пĕрремĕш секретарь патне кайрĕ.

Пӳлĕм самаях ăшă. Пальтине хывса çакма хăймасăр-и, Шигапов тӳмисене вĕçертсе ячĕ, кăтраланса тăракан йĕпкĕн хура çӳçне тураса якатрĕ.

Тĕксĕм пит-куçлăскер, Шигапов пӳрен çӳллех мар, хытанка, тăсмакрах тӳрĕ сăмси айĕнче кĕске кастарнă пĕчĕк мăйăх, çăра та вăрăм, тĕм-хура куç харшийĕсем пĕр-пĕринпе сыпăнсах тăраççĕ темелле. Унпа калаçнă чухне вăл палăрмаллах çивĕч ăстăнлă, уçă кăмăллă япшар çын иккенне хăвăртах чухласа илетĕн, Çав тери йăрăскер кирек хăçан та питĕ хăвăрт çӳрет, хăй утнă çĕртех, шухăшĕсенчен хăтăлаймасăр-и, е аллине сула-сула илет, е хăйпе хăй мăкăртатса пырать. Халĕ те, акă кабинетра пĕччен юлсан, пиншак кĕсйинчен пĕчĕк блокнот кăларчĕ те, унпа калаçнă евĕр, темĕн мăкăртатса ларчĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн