Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Кайăп ĕнтĕ,

Кайăп ĕнтĕ,

Кайăп ĕнтĕ ялăртан

Саркайăкăн чĕппи пулса,

Шыв та ĕçмĕп çырмăртан.

Чăнлăх сывă ĕмĕрех... Этем йăхĕ йăл илсе аталану çулĕпе утăмланă кунсенчех вăл çынсемшĕн тĕнчере пулнă шанчăклă хунтă, тĕрлĕ ыйту тупсăмне тĕрĕслĕхе пуç тайса тупма-хурма пулăшнă. Этемлĕхĕн кун-çулĕ, халăхсен ăраскалĕ чăнлăх тавра çаврăнатъ, пурăнăç урапине вăл малалла кустарать.

Çак çĕр çинчи пĕтĕм ĕç унпа тăрать çыхăнса: çавă шутра тискерлĕх, вăрçă-харçă, синкерлĕх, суя чăнлăх çуратса хур кăтартать тĕнчене. Тепĕр чухне, пăхăсăн, ырă тĕллев палăртсах çуя хываççĕ тамăка, нуша кӳреç халăха. Çавăнпала пурнăçра чăнлăх сăнне уйăрма, ун тупсăмне ăнланма, ăша хывса йышăнма çирĕп тăнпа ăс кирлĕ, чăнлăх тени ялăнах ырăпала çыхăнса пархатарлăх палăртать, ун тĕллевĕ пурнăçра пулмасть урлă та пирлĕ, тĕрĕслĕхĕн хăвачё хуть хăçан та пит вирлĕ!

Çут тĕнчере пурăнан кашни этем хыççăнах вăл пурнăçран кзйсассăн юлать тăрса ячĕ çех - ун ĕçĕсен сумĕ çех! Ырă ĕçсен пайне те, усал ĕçсен лавне те этем илет хăйĕнле - Чăнлăх умне тăратма, тивĕçлипе суд тума.

Чăнлăх пирĕн пурнăçа тăрать витĕр çутатса: мĕн пĕчĕкрен пуçласа ватта çитсе кукăрăлса-пĕкĕрĕлсе ӳкиччен курăмлăрах ĕçсене пĕтĕмпех тăрать курса. Эппин, хамăр пурнăçра, иртен-пыран кун-çулра усал ĕçрен аякра ялан пулма тăрăшар, ырă ĕçсен çӳпçине май пур таран тултарар, Чăнлăх умне тӳр чунпа пырса тăма пултарар!

Тăванран та тăван эс, хаçатăм,

Юратса ал паратăп сана!

Кун-çулра телей, сывлăх сунатăп,

Иксĕлми ирĕклĕх — сассуна.

Халиччен мухтава тивĕç пулнă

Яту сан янраса илтĕнет.

Яланах курăнатăн ятуллă,

Сăн-питӳ кăмăла илĕртет.

Шурăмпуç шуралса çĕкленет-и—

Сар хĕвел тухасса ирĕлсе!

Хĕвел пек сана хапăл кĕтетĕп

Кил умне çуталса килессе.

Тăван çĕр, Чăваш Ен те, Çĕршывăм

Уçăлать-и умра сарăлса —

Пурте халăх чун-чĕришĕн çывăх,

Вуласа савăнмашкăн ансат.

Камăн вăй-халĕнчен сăрхăнать вăл

Çавăн чухлĕ ăс-хакăл, тивлет?

Пĕрлехи ушкăнра çуралать вăй,

Чи хĕрӳллĕ хĕмпе çеç хĕрет.

Самана юрлăхне парăнмастăн,

Çемйӳнте - Турă панă хăват.

Çирĕппĕн, шанăçа çухатмасăр

Эс утатăн "Хыпарçăм", хаçат!

Раççей-аннемĕр! Аслă сăвăç

Миçе ӳстертĕн юп курса?

Ĕмĕрлĕхе вĕсем çул хыврĕç

Кашни хăйне йĕр хăварса.

Ума тухса тăрать Есенин,

Çĕршыв мухтавĕ, куç кĕрет

Тĕтре яр-уçăлчĕ ял çийĕн,

Хумханчĕ тырă уй-хирте!

Кăвак тӳпе сан куçу евĕр,

Сап-сар ыраш - чат çӳçӳ пек...

Хăçан çав евĕклĕ яш ĕмĕр

Иртсе çухалчĕ чуппипе?

Эппин, иртни халь чун-чĕрешĕн

Асра çеç юлчĕ. Çут тĕнче

Ытла ир, вăхăтсăр мĕскершĕн

Сана уйăрчĕ хăйĕнчен?

Тăван çĕршывсăр урăх саншăн

Пулман хакли те çывăххи.

Пĕр унăн туртăмĕ - çут шанчăк

Сана сунатчĕ кун çути.

Раççей ирĕкĕпе çĕршывшăн

Сассу, чăн, юхрĕ шăранса!

Кама-ха ал парар сан хыççăн

Поэзи çӳл тӳпинчен пăхсан?

Тулли, хĕрӳллĕ çут талант,

Çак çут çанталăк пек виçесĕр

Мухтавлă сăвăç çак самант

Аçта кайса çухалтăн эсĕ?

Каллех, ак, килтĕн куç умнех

Хĕвел пек çуттăн, чун пек çывăх.

Анчах çăвар уçса чёнме

Малалла

Ĕненӳсĕр çутăлăх çук, çутăлăхсăр малаш çук. Ĕненӳ хĕвел пулса чуна тăрать ăшăтса, ăна вăй-хăват парса. Этем йăхĕн кун-çулĕ аваллăхри кунранах ĕненӳпе çыхăннă, ытти тĕрлĕ ăслăлăх аталаннă евĕрех çак сăваплă пĕлӳ те хăйĕн çулĕ-тĕлĕпе çут тĕнчене сарăлнă.

Ĕненӳ кунĕ-çулĕ тĕрлĕ тертпе пĕр килнĕ, мĕн авалтан пуçласах вăйсăр, сусăр-чăлаха хăйĕн хӳттине илсе тĕрĕслĕхе пуç таян Турра чунран парăннă ыр çынсене "хĕстернĕ", чылай чухне, ах анчах, асап кӳрсе кĕлернĕ.

Этем ывăл-хĕрĕсен çылăхĕсен тиевне кăшт та пулин чакарма, этем ăсне тĕнчере ыр еннелле савăрма Турă хăй Вĕрентĕвне, тĕрлĕ хăватсем пăрса тĕнче анлăхне сарма савнă ывăлне янă, çветтуй сывлăш вăйĕпе çутă тĕнче кăтартнă. Этем ывăлĕ пулса çын хушшинче пурăнса Христос тӳпе ăслайне кĕртнĕ харсăр чунсене. Ырра шанса пурăнма, пĕрне-пĕри пулăшма, ватăпала вăйсăра уйрăмах хисеп тума, мăн кăмăлланса кайса хăвна асла хурасран, мăнтăрпала иртĕхсе янавара тухасран, атте-анне çăкрипе этем шутне кĕнине - вунă чан халал пилне - асра тытма вĕрентнĕ, ĕненӳпе пурăнсан вилĕм çынна нихăçан çĕнес çуккине систернĕ. Тĕрĕслĕхе сарнăшăн хăйне мĕскер кĕтнине пĕлсе тăрсах куçа-куç пит хурлăхлă шăпипе тивĕçлипе тĕл пулса чăн ĕненӳре иртен таса пурнăç тĕнчере усал, тискер вилĕмрен вăйлине çирĕплетнĕ, виç кун иртсен чĕрĕлсе уçлăх

Малалла

Килсе çитрĕ кĕркунне...

Йывăç пахчи çаралать.

Типсе кайнă çулçисене

Çил вĕçтерсе вылятать.

Асап килсен, хĕн килсен,

Шухăшласа ларатăп:

Çамрăк вăхăт, ыр вăхăт,

Ăçта эсĕ çухалтăн?

Çамрăк кунсем, ыр кунсем

Иртсе кайрĕç тĕлĕк пек.

Асап, хĕн-хур халĕ пур,

Килчĕç хура пĕлĕт пек.

Çĕр-тĕнче. Пĕр тĕнче. Кĕр! тĕнче.

Тата мĕн пур санран капмарри?

Пур! - чĕре ялкăшса вут сапни;

Пур! - чунри сăвă, чи тĕпĕнче!

...Çук - хыпмарĕ чĕре телейпе.

Çук - тухмарĕ чунри шăранса.

Тек çӳретĕп юри... шавласа.

Тĕк тăрса шутламасăр пĕрре.

Чăмăр-çĕр-çаврашка çаврăнать.

Пăлтăр-палтăр кумать ман кунçул.

Тĕл пулмарĕ хисеп, кану, мул.

Терт-инкекĕ - мăйран çакăнать.

Ах, сукмакăм - лапра та... пушхир,

Ăçта çитĕн каплах аташсан?

Пачах çĕтĕн, сыв пул, - тесе - Сан;

Çĕре кĕрĕç, ак, шăмă та тир.

Тек çӳретĕп Çĕре таптаса;

Кăсъе çĕтĕк - çил çеç... алхасать.

* * *

Чунăм, пур-ши эс ман? Çта-ши эс?

Чул-пăр катăкĕ çеç пуль эс халь.

Халь веçех - сивĕ, пушă, ахаль...

Чĕре тĕлĕ кăна - крĕст те крĕст.

Тĕнче пысăк та пит - вырăн çук

Ман валли - лăпланса... лăпчăнма.

Мăн - тĕнчи! Вырăн çуккă... чăна,

Хăть çĕр чăмăрĕ витĕр эс тух.

Шупашкарăм - шап-шурă хула...

Малалла

Пурнăç тĕшши - ырăлăх! Ырă - тĕнчен пĕр пайĕ, чăнлăх виçин тĕп шайĕ. Ун хăвачĕ - чикĕсĕр, пархатарĕ - вĕçĕмсĕр. Вăл пиллекен савăнăçа, парнелекен шанăçа мĕнпе виçсе хаклайăн, шайлаштарса пăхайăн?

Ыр кăмăллăх ĕç-хĕлне патшалăхăн хăватне явăçтарайсан вара иртсе пыран пурнăçра çавнашкал пуçарăвăн пархатарлăхĕн шайĕ çĕр хут ӳссе вăйланать, çĕн вăйпа хăватланать.

Кăçалхи çул Чăвашра - Ырă кăмăллăх вăйра! «Ырă ĕçсен çулталăкĕ» ятпа ăна палăртса, ырă туни пурнăçра шутсăр кирлине туйса сумлă Элтеперĕмĕр, умри кунсен куçăмне витĕр курас йăлине черетлĕ хут кăтартса, мал ĕмĕтлĕ тĕслĕхе вырăн пачĕ халăхра.

Ыр кăмăллăх - асамлăх! Ун хăвачĕ пурнăçра им парать ачалăха, пиллĕх сунать яшлăха, хӳтлĕх парать ватлăха. Эппин, кĕскен палăртсан, çавăрттарса каласан - сăвап кӳрет халăха, çул хывать малашлăха.

Чунсем сывă пулсассăн, усал йăла тыткăнне пырса лекес ăншăртран çирĕп хунтă хывсассăн ыр кăмăллăх пĕтес çук, хăйĕн пархатарĕпе ăшă пиллĕх валеçме, пулăшу кĕтекенсен чунĕ-чĕри тĕпĕнче шанчăк хĕмне çиçтерме нихăçан пăрахас çук! Апла пулсан тĕнчере чăваш чунĕ ĕмĕрех чĕрĕ-сывă пулинччĕ, чунлăха амантакан чир-чĕр мĕнне пĕлминччĕ!

Малалла

Пирĕн Аслă Атăл вăйлă

Шурă Атăлпа пĕрле.

Халăх та унта хăватлă

Пĕр ăспа пĕрлешнипе.

Хамăр чун юратнă çĕршĕн,

Ырă ятшăн тăрăшар;

Хамăр халăха çĕклесшĕн

Пĕр-пĕрне ăс-хал парар.

Эй, çынсем, пурте тапранăр —

Тĕрĕс çул çине тухар.

Халăх хăватне хал парăр —

Пурнăçа ырăлатар.

Пурсăмăр пĕрле тан-харăс

Юнашар утса пырар,

Çынсерен пĕр çутă ĕмĕт

Тĕнчере чипер тытар.

Ырă кун-çулсем курасшăн

Çутă вăйлă ăс шырар,

Тĕттĕмрен çутта тухасшăн

Çутă çул уçса хурар.

Пĕр-пĕрин çине ан тăрăр,

Манăç пултăр çилленни,

Хирĕçес-вăрçас ĕç пĕттĕр —

Çураçтартăр юратни.

Хамăр çĕр çине ан ярăр

Аякри ют-тăшмана.

Халь тесен халь хатĕр тăрăр

Российăшăн пуç хума.

Халăх хушшинчен мухтавлă

Чăвашсем тухса тăрса

Тĕттĕм халăха çĕклеччĕр —

Тĕрĕс çул уçса парса.

Ырă кăмăлпа йăвашлăх

Ĕмĕр тăтăр чăвашра,

Малалла