Ку вӑхӑтра пахчара тата уйсемпе хирсенче пӑрҫа пиҫсе ҫитет. Ӗлӗк ку культурӑна самай акатчӗҫ, халь вара, выльӑх-чӗрлӗхе сахалрах тытма пуҫланипе-ши ҫакӑ ҫыхӑннӑ, пӑрҫа уйӗсем ҫуккипе пӗрех.

Чӑваш Республикипе Чӗмпӗр облаҫӗнчи Россельхознадзор тытӑмӗ пирӗн редакцине пӑрҫа пӗрчи (гороховая зерновка) пирки информаци вырнаҫтарма ыйтрӗ. Паллах, вӗсем вырӑсла ярса пачӗҫ. Ун пирки пӗлтерни сирӗншӗн те усӑллӑ пулӗ тесе эпир ку информацие чӑвашла вырнаҫтарас терӗмӗр. Унсӑр пуҫне икчӗлхеллӗ корпусшӑн та паха пулӗ — вӑл пуянланӗ.

Пӑрҫа пӗрчи — Bruchus йӑхӗнчи пысӑках мар нӑрӑ, пӑрҫан культурӑлатнӑ сорчӗсене сиен тӑвакан сӑтӑрҫӑ. Вӑл хура тӗслӗ, тӗкӗ шурӑ, мӑйӑх тӗпӗ, малти чӗркуҫҫисем тата урисем хӗрлӗ-сарӑ. Раҫҫейре пӗрремӗш хут ӑна 1857 ҫулта асӑрханӑ.

Ҫуркунне вӑранать, ҫамрӑк пӑрҫа хутаҫҫи ҫине сарӑ ҫӑмарта хӑварать (200-е яхӑн, пӑрҫара пӗр хурт пулать). Хурчӗсем пӗрерӗн ҫамрӑк пӑрҫа ӑшне кӑшласа кӗреҫҫӗ; кӗркунне, пӑрҫана пуҫтарса илнӗ хыҫҫӑн, кипкеленме пуҫлаҫҫӗ. Нӑрӑсем пӑрҫаран тепӗр ҫуркунне ҫавра шӑтӑк кӑшласа тухаҫҫӗ.

Сиенленнӗ пӑрҫасем хӑйсен йывӑрӑшне 40 процент таран ҫухатаҫҫӗ, хуртланнӑ пӑрҫан ҫавӑн пекех тутлӑх тата вӑрлӑх пахалӑхӗ чакать. Пӑрҫа пӗрчисем пӑрҫана хӑйне те пысӑк сӑтӑр тӑваҫҫӗ — хурчӗ ӳснӗ ҫемӗн вӑл шалта пысӑк хӑвӑлсем тӑвать, ҫапла май эндоспермӑн ҫур пайне ытла пӗтерет. Сиенленнӗ вӑрлӑхӑн шӑтаслӑхӗ чакать. Унсӑр пуҫне, хурт хӑварнӑ экстрементӑн 90 таран процентӗнче ҫынсемшӗн тата выльӑх-чӗрлӗхшӗн сиенлӗ контаридин алкалоичӗ пур, ҫавна пула сиенленнӗ пӑрҫа ҫиме те, выльӑха пама та юрӑхсӑр. Опытсӑр ҫынна пӑрҫа сиенленнине ун ӑшӗнчен нӑрӑсем тухиччен асӑрхама питӗ йывӑр — тулаш енчен сӑтӑр туни курӑнмасть, вӑрлӑх хуппи ҫинче ҫеҫ кӑшт тӗксӗмленнӗ вырӑн пур.

Кӗрешӳ мелӗсене лару-тӑрӑва кура суйламалла. Сӑмахран, хими меслечӗпе усӑ кураҫҫӗ (инсектицидсемпе усӑ курса) тата агротехника мелӗсемпе (пӑрҫана иртерех акни пулма пултарать; сӑтӑрҫӑна хирӗҫ тӑма пултаракан пӑрҫа сорчӗсемпе усӑ курни; пӑрҫана маларах пуҫтарса ҫапса кӑларма пултараҫҫӗ, нӑрӑсене тухма йывӑрлатас тесе пӑрҫана вырнӑ хыҫҫӑнах хӑмалне ҫӗтсе ҫӗртмене тарӑн сухаласа тухни; авӑн ҫапнӑ вырӑнта ӳсентӑран юлашкийӗсенчен тӗплӗн тасатни).

Складсенчи профилактика мелӗсем: пӑрҫа йышӑнас тата упрама вырнаҫтарас умӗн управӑшсене хатӗрлесси — тасатса тухасси, каярахпа нӳрӗлле е аэрозоллӑ меслетпе дезинсекцилесси; сӑтӑрҫӑсем лекме пултаракан мӗнпур объекта пӗтӗмӗшле пӑхса тухасси.

#пӑрҫа, #ял хуҫалӑхӗ, #ӳсентӑрансем, #Россельхознадзор