Электронлă вулавăш

Тĕне кĕнĕ чăвашсем авалхи тĕп чăвашла ятсене асран çухатса пĕтернĕ. Чулçырмара та халĕ суя хушаматсем çеç таса чăвашла: Курак, Чакак, Шакмак... Вĕсем вырăс пуп чиркӳ кĕнеки тăрăх тупса панă ятсем çумне хутшăнаççĕ: Курак Иванĕ, Чакак Ваççи, Шакмак Çимунĕ...

Тĕп чăвашла ятсенчен Чулçырмара пĕр Тайман ят çеç юлнă, ятран хушамат пулса юлнă.

Чулçырмари Таймансем ваттисем мĕн астăвассах чухăн пурăннă. Анчах юлашки Тайман, Тайман Сахарĕ, пĕтĕм вăйран çӳлелле кармашнă. Тĕрлĕ ал ĕçне ăста пулнăран, чылай аталаннă-ха вăл, лаша, ĕне, темиçе сурăх тытакан пулса, вăтамсен шутне кĕре пуçланă.

Юлашки Тайман ăшĕнче яланах (мĕн ачаран) таçталла, çӳлелле, çутă инçетелле чĕнекен ĕмĕт пурăннă. Çав ĕмĕтне пула ĕнтĕ вăл лаша сутса... граммофон туяннă, вырăс хушшине Пасарлăяла куçса кайнă.

Сахар ашшĕ-амăшĕн пĕртен-пĕр ачи, пĕртен-пĕр ывăлĕ пулнă. Унăн ашшĕ мĕскĕн йаваш-чăвашран иртеймен. Амăшĕ пирки ун пек калама çук вара. Якаль хĕрĕ Круни — Куштан Теменĕн аппăшĕ — Чулçырмана çĕн çын пул-са килсен, ял çыннисене шалтах тĕлĕнтернĕ. Ĕçре те, ĕçкĕре те никам та Крунипе танлашма пултарайман. Юрлас енчен илсен — ун пек юрлакан ялта мар, таврара пулман теççĕ. «Круни ĕçкĕ вăхăтĕнче Чулçырмара юрлани Якалĕнче илтĕнет», — тесе калаçатчĕç ял çыннисем. Ватăлас енне кайсан та, арçынсемпе парăнмасăр çапăçатчĕ, тет, вăл.

Пур енчен те çынран ирттернĕ Круни, анчах пĕр енчен вара ирттерме мар, çитереймен те — ача тума пĕлмен.

Çавăн пирки вăл мĕн-мĕн туса хăтланса пăхман-ши? Тĕрлĕ юмăçсем патне çӳренĕ, пĕр «тухатмăш» патне те çитсе курнă. Авалхи йăласене аса илсе, чӳк те тунă, киремет те тунă: Чӳккукринче пăру пуснă. Киреметре качака пуснă.

Чăваш йăлисемпе меслечĕсем пулăшманнине кура, Круни вырăссен йăли-меслечĕпе Таллă мăнастирне кайса Николай-угодник святоя пысăк çурта лартса ӳкĕтленĕ. Вырăс светтуйĕ «пулăшнипе» вара хĕрĕхе çитсе пыракан хĕрарăм тинех ывăл ача çуратнă. Анчах чăн çапла пулнине çынсем ĕненсех кайман, Круние ача тума Таллăри сăваплă Микулай мар, Лешеккинчи çылăхлă Микулай пулăшнă тесе калаçма пуçланă. Ун пек сăмах саракан карма çăварсене Круни сахал мар вĕренткеленĕ: хĕрарăм пулсан — сурпан çаккине татса, сурпанне аркатса, çӳçрен тăпăлтарнă, арçын пулсан — тӳрех хăлха чиккинчен парса чикелентернĕ. Вара ял çыннисем, Круни сăмахне ĕненнĕ пек пулса, унăн пĕртен-пĕр ывăлне мĕн пĕчĕкренех Çветтуй Сахар тесе чĕне пуçланă.

Ячĕ, мăшкăллă ят пулин те, Сахара пит килĕшнĕ. Ача чух вăл ытти ачасем пек урамра алхасса, йытă хыççăн чупса çӳремен, вăрманта вĕçен кайăк йăвисене тустарман, çын пахчине хăяр вăрлама кĕмен. Пĕррехинче Сахар кӳршĕри пуян ывăлĕ, Хаяр Макар ятлă йĕкĕт, Чӳккукринче хăйсен ватăлнă ула йыттине çакса вĕлерме тăнине курнă. Улапая çăлма ĕлкĕрнĕ ача, йытă каллех, килне таврăнса, Макар аллине ан лектĕр тесе, ăна чăтлăхра кăкарса хăварнă. Анчах ирхине Улапай валли апат илсе килсен, мĕскĕн йытта тупайман Сахар. Лешĕ, айван, пăява кăшласа татнă та килнех таврăннă. Хаяр Макар ăна Тикĕтпуссине кайса çакнă-çакнах. Çавăн хыççăн Сахар Хаяр Макара курайми пулнă.

Ялйышсем пурăна киле Сахара мĕн тӳрĕпе «хисеплĕ» ят панине мана пуçланă, ăна ытларах Тайман Сахарĕ тесе чĕнекен пулнă. Кĕçех ача хăй тĕллĕн, хăй ăссĕн çын пулма тăрăшни палăрнă.

Амăшĕ Сахара шкула яман, килте ĕçлеме хистемен, ачаш пăхса ӳстернĕ. Ашшĕ, Матви ятлă питĕ йăваш çын, чурăс арăмĕпе килĕшмен вăхăтра та хирĕçмесĕр, сăмах чĕнмесĕр ирттерсе янă, хăй ирĕкне палăртма хăранă.

Çапах тăнлă та çутă ĕмĕтлĕ ача ачашланса, пăсăлса кайман. Вăл хăй ăсĕпех тĕрлĕ ал ĕçне вĕренме тăрăшнă. Круни пĕртен-пĕр ывăлĕн ырă кăмăлне ăнланайман, «йăраланчăк» ачине ятланă, кӳпкенĕ те ирĕксĕрех урама ачасемпе выляма, çапăçма хăваласа кăларнă. Сахар амăшне итленĕ пек пулса, хапхараи «ачасемпе выляма-çапăçма» тухса кайнă, хăй çавăнтах картишне хыçал енчен çатан урлă каçса кĕнĕ. Унта вăл, пĕр-пĕр вăрттăнрах кĕтесе кĕрсе ларса, кивĕ кутлăх-йĕвен-нăхта татăкĕсемпе айкашнă, тĕвĕсене шĕшлĕпе салтса çĕнĕрен тĕвĕлеме вĕреннĕ. Киле кайраы хапхаранах хăшкăлтатса «таврăннă». Амăшĕ мухтанă вараланса пĕтнĕ ачана — лешĕ «таврăнас» умĕн юриех çĕр çине выртса йăваланнă-çке. Ашшĕ, ывăлĕ çине арăмĕнчен вăрттăн ăшшăн пăхса, куç хĕснĕ. Вăл Сахар епле «выляни-çапăçнине» тахçанах сиснĕ, ывăлĕ урамра «вылянă» вăхăтра арăмне е вăлтса ăçта та пу-лин ăсатнă, е, ăсатаймасан, сăра ĕçтерсе юрлаттарнă.

Кĕçех Сахар кĕтмен çĕртен тăлăха юлнă. Унăн ашшĕ, аллăсене çитнĕскер, хĕллехи вăхăтра мунча кĕнĕ хыççăн çур витре сивĕ сăра ĕçнĕ те, ӳпкине шăнтса, темиçе кун хушшинче çĕре кĕнĕ.

Унăшки вилсен, Круни карчăк вунпĕрти ывăлне, «çын пултăр» тесе, хăйĕн тăванĕсем патне Якальне леçсе хăварнă. Тăван куккăшĕсем ачана çулла та, хĕлле те нумай ĕçлеттернĕ, айăпсăрах тӳпелесе, хĕртсе асаплантарнă. Çулла, суха вăхăтĕнче Сахара ĕç вăкăрĕсем хыççăн çӳреттернĕ. Акапуç тытса пыракан Темен куккăшĕ хаяр кăмăлĕпе Круни аппăшĕнчеп те ирттернĕ. Вăл ытларах вăкăрсене мар, ачана пушăпа тивретнĕ, апат тăраниччен çиме паман, çывăрас вăхăтра çĕрĕ-çĕрĕпе вăкăр пăхтарнă. Пĕчĕк Сахар çав асаплă пурнăçа икĕ çулталăк хушши тарăхса, макăрса тӳснĕ. «Кукка» сăмахпа «Темен» ята вăл ĕмĕрлĕхе курайми пулнă.

Якальтен киле тарса таврăннă пулĕччĕ Сахар, анчах амăшĕ ăна, пыркаласа каймассерен, куккăшне итлеме, пăхăнма хуша-хуша хăварнă. «Вăл санран çын тăватех», — тенĕ. Круни карчăк ывăлĕн хурлăхлă, асаплă пурнăçне пĕлнĕ пулсан, тен, хăех ăна килсе илсе кайнă пулĕччĕ. Анчах унăн ывăлне тĕпчесе ларма яланах «вăхăт çитмен». Якальне пĕр-пĕр уява çеç пынă вăл. Пӳрте кĕнĕ-кĕменех юрлама пуçланă, ĕçнĕ, унтан хăнана çӳресе арçынсемпе харкашнă, çапăçнă. Вара урăлса çитичченех киле таврăнма васканă. Аçта унта ывăлĕпе шăкал-шăкăл калаçса ларасси!

Тата мĕн вăхăт тӳсмеллеччĕ-ши ачан, анчах ун телейне пĕррехинче тĕнче пĕте пуçланă. Çу уйăхĕн вĕçĕнче тăркăнтăрла хĕртсе пăхакан ырă хĕвеле усал вупăр кăшлама тытăннă. Кун тĕттĕмленсех ларнă. Хирти çынсем, «тĕнче пĕтет» тесе, кăшкăрса таçталла чупнă. Вăкăрсем те хăрушшăн мĕкĕрсе тĕрлĕ еннелле ĕрĕхме пăхнă, чĕн пичевсене арпаштарса çыхлантарса пĕтернĕ. Сахар куккăшĕ — хаяр Темен те, пуçне икĕ аллипе хупласа, вăкăр пек мĕкĕрсе, юпах тпха евĕр таçталла тапса сикнĕ.

Вунвиççĕри Сахар, хăй çав тери хăраса ӳкнĕ пулин те, амăшне юлашки хут курса юласчĕ тесе, Чулçырма еннелле чупнă. Ашрн сисĕм ăна акнă анасем урлă, Куçминккана та кĕмесĕр, тӳрĕ çулпа, лаша çулне темиçе çухрăм кĕскетсе, чуптарнă. Çул тăршшĕпе куççуль юхтарса чупнă ача. Хĕвел каллех хĕртсе пăха пуçланине, кун çĕнĕрен çутăлса кайнине курман, сисмен вăл, çапах, урапа сулĕ çине тухса, макăрма чарăннă, чупасса та хушăран канкаласа чупа пуçланă. Çурма çултан иртсен, мĕскĕи ача кĕтмен çĕртен амăшне тĕл пулнă. Круни карчăк та, кун çути хупланма пуçласан, хиртен киле мар, Якаль еннелле чупнă. «Ывăлăма юлашки хут курса юласчĕ!» тенĕ вăл та. Ывăлĕпе амăшĕ, пĕр сăмах чĕнмесĕр ыталашса, макăрашса киле таврăннă.

Сахар килте те чĕтреме, хушăран ĕсĕклесе илме чарăнман. Тин вара Круни карчăк ывăлĕ çине тăрă ăстăнпа, тимлĕ куçпа пăхма пуçланă, ачана пуçран ачашласа, ун пурнăçĕ пирки тĕпчеме тытăннă. Халĕ Сахар ним пытармасăр пĕтĕмпех тĕрĕссппе каласа панă. Амăшĕ ывăлĕн пуçне ыталаса итлесе ларнă вăхăтра хăй те чĕтреме пуçланă, ĕсĕклесе макăрнă, юлашкинчен çĕнĕ юрă юрласа янă. Хурлăхлă та савăнăçлă пулнă ун çĕнĕ юрри. Круни карчăк юрланине итлеме ырă хĕвел усал вупăра çĕнтернĕшĕн савăнакан халăх пухăна пуçланă...

Çакăн хыççăн Круни карчăк ывăлне килтех хăварнă, ăна ал ĕçĕсемпе айкашма чарми пулнă. Хĕлле раштав уявне Круни Якальне кайса килнĕ. Унта вăл ывăлĕн парăмне кăштах тавăрнă. Шăллĕне ӳсĕртиччен ĕçтернĕ те, чышкăпа тӳпелесе, пушăпа хĕртсе, патакпа çапса чĕп-чĕр юн туса хăварнă.

Хĕвеле вупăр кăшлани Сахаршăн тспĕр енчен те усăллă пулнă. Круни карчăк хĕвел вупăра çĕнтерни çинчен хурлăхлă та савăнăçлă юрă юрланă чух Таймансен пӳрчĕ умне Мăрзабай Тимушс пырса тăнă. Юрă пĕтсен, вăл Сахара чĕнсе тухса хăйсем патне илсе кайнă. Тимуш ачаран Якалĕнче епле тĕнче пĕтни çинчен ыйтса пĕлнĕ, унтан, тула тухса, чӳрече хупписене хупнă. Пӳрте таврăнсан, вăл лампа çутса янă, вара пĕр аллине глобус, тепĕр аллине хура çип çăмхи тытнă та хĕвел мĕншĕн тĕттĕмленнине ăнлантарса панă. Тавçăруллă та тĕпчевçĕ ача пĕтĕмпех ăнланнă, ăнланнă та, Темен куккăшĕ, вăкăрĕсене пăрахса, хăй вăкăр пек мĕкĕрсе янине аса илнĕ, йăл кулса янă. Сахар вулама вĕренесшĕн пулниие пĕлсен, Тимуш ăна букварь кăтартнă, çавăнтах хăшпĕр саспаллисемие паллаштарса, кĕнекине ачана парсах янй.

— Вĕрен, никамран та ан хăра, маи пата килсе çӳреме ан имен, хут вĕренме пулăшăп сана, — тенĕ Тимуш юлашкинчен.

«Тĕнче пĕтнĕ» кун Сахаршăп чăп телейлĕ кун пулнă.

Кĕнеке вуласа, Тимук пиччепе час-часах калаçса, ӳссе çитĕнекен Çветтуй Сахар хăй сисмесĕрех çылăхлă çын пулса тăнă, турра ĕненми пулнă. Круни карчăк, ку тĕнчери пурнăçа ытларах юратаканскер, леш тĕнче пурриие питех шанман пулас. Типĕ тытман вăл, чиркĕве çӳресех кайман, ывăлне те «вырăс туррине» ĕненме хистемен. Çав вăхăтрах ăна чăваш туррипе Киремете хисеплеме хушнă.

Авлăнас вăхăт та çитнĕ ĕнтĕ Сахаршăн. Унран лайăх каччă урăх çук та пуль: шорннк та атăçă вăл, столяр та платник, кăмака купалама та пултарать. Йăваш та ĕçчен йĕкĕт. Апла пулин те çавнашкал пархатарлă качча кăмăллакан хĕр Чулçырмара тупăнмаи курăнать. Тен, каччине кăмăлланă та пуль, анчах ун амăшме пĕри те ырламан, пулас хаяр хунямаран хăранă. Хĕрсен ашшĕ-амăшсем те çаплах шутланă ĕнтĕ. Ĕçкĕре çуйăхакан, арçынсемпе çапăçакан карчăкпа никамăн та хурăнташланас килмен, унăн евчисене йышăнман. Круни карчăк куншăн ытлашши кулянман, Якальтен пĕр йăваш тăлăх хĕр тупса килнĕ те ывăлне евчĕсемсĕр-туйсăрах авлантарнă, чиркӳре венчет тунипех çырлахнă.

Мескĕн çамрăк хĕрарăм хăй пекех йăваш упăшкине тем пек юратса пăрахнă. Хунямăшĕн хаярлăхне упăшкишĕн те, пĕчĕк ачисемшĕн те чĕмсĕррĕн тӳснĕ. Пĕррехинче, упăшки йывăр чирлесе выртсан, çамрăк хĕрарăм, çĕрле хунямăшĕнчен вăрттăн çурта çутса, турăш умне чĕркуçленсе ларнă. «Эй, турăçăм, аи тив Сахара, пĕчĕк ачасене шелле. Эп вĕсене пăхса ӳстереймĕп, хаяр карчăк çисе ярать мана. Ан тив Сахара, ун вырăнне ман мĕскĕн чунăма йышăн», — тесе куççуль юхтара-юхтара пуççапнă вăл. Илтнĕ пуль туррп мĕскĕн хĕрарăмăн хурлăхлă сăмахне. Сахар сывалнă, анчах кĕçех, тăваттăмĕш ачине (виççĕмĕш ывăл ача) йывăр çуратнă хыççăн, унăн çамрăк арăмĕ вилсе кайнă. Амăшĕсĕр юлнă пĕчĕкки аптраман, асламăшĕ ăна килĕрен йăтса çӳренĕ, кăкăр пама пăрахман хĕрарăмсене тупса, кăкăр ĕмтернĕ. Чăн пĕчĕкки вырăнне тенĕ пек, Сахарăн тепĕр пĕчĕк ывăлĕ, иĕчĕкки умĕнхи, сасартăк вилнĕ. Çапах урçа Сахарăн виçĕ ача юлнă-ха.

Иккĕмĕш хут авланма Сахара тата йывăртарах пулнă. Амăшĕ хаяр карчăк, ачисем пĕчĕккĕ. Кам пытăр çав урçана качча? Çапах пĕр хĕрарăм, яппун вăрçи вăхăтĕнче тăлăха юлнă салтак матки, Сахарпа мăшăрланма килĕшнĕ. Тепĕр хуйхă тата: пуп вĕсене венчет тумаеть. Лисукăн упăшки яппун вăрçинче «песвĕç» çухалнă иккен, вăл вилни çинчен пĕлтерекен хут çук.

Пуп Сахара Хусана архяерей патне кайса йăлăнма канаш панă. «Вăл хут туса парсан тин венчет тума пултарап», — тенĕ. Çук, Хусана кайман Сахар.

— Пирĕн ват асаттесем венчетсĕр те лайăх пурăннă, — тенĕ вăл амăшне. — Эсĕ мана туйсăр авлантартăн, халь эпĕ хам туйсăр-венчетсĕр авланап.

Ватăлса кăшт йăвашлана пуçланă амăшĕ хирĕç сăмах чĕнмен. Лисука ӳкĕте кĕртме йывăртарах пулнă. Лисук вырăс турринчен те мар, халăх сăмахĕнчен хăранă. Вара Сахар иккĕленчĕк хĕрарăма кăшт улталанă. «Тепĕр çултан укçа çитерсе Хусана мар, Мускава çити кайса килĕп. Килĕшӳ пулсан, венчечĕ пулĕ-ха вăл. Халăха та çапла калăпăр», — тенĕ. Лисук халех пĕрлешме килĕшнĕ вара.

Сахар иккĕмĕш хут авланнă хыççăн çулталăк иртнĕ çĕре Круни карчăк сасартăк вилсе кайнă. Çĕрле, пĕр ĕçкĕрен таврăннă чух, кĕпер çинчен Чулçырма çыранĕ айне татăлса аннă вăл. Хăшĕ-пĕри Круни карчăка такам юрнех çырап айне тĕртсе янă тесе те калаçнă. Анчах тĕплĕн пĕлекен пулман.

Куляннă, макăрнă Сахар, çав вăхăтрах тата хăйне ирĕке тухнă çын пек туя пуçланă. Елĕкех пурнăçа улăштарасшăн пулиă вăл, — амăшĕ ирĕк паман. Халь вара, «ирĕке тухсан», Сахар çĕр чавса, тар юхтарса пурăнас мар тенĕ. Вăл, икĕ лашарап пĕр лашнне сутса, хуларан граммофон, примус тата «çиçĕм» лампа туяиса килнĕ. Тĕлĕнтермĕш те усăсăр япаласем. Примусне Лисук чĕртме вĕренеймен, «çиçĕмне» çиçтерме хăранă. Арăмĕ макăра-макăра йăлăннине пăхман Сахар, Пасарлăяла куçса кайнă, арăмĕпе хĕрачине ирĕксĕрлесех майралла тумлантарнă.

Сахара качча тухнăшăн Лисук ӳкĕне пуçлать, хунямăшĕ кăра çилĕллĕ пулин те, унпа килĕшкелетчĕ-ха вăл. Халĕ акă Сахарăн хăйĕн пуçтахлăхĕ палăрчĕ.

Унччен тапак туртман, эрех ĕçмен упăшки амăшĕ вилнĕ хыççăн туртма та, ĕçме те пуçларĕ. Ку та темех марччĕ-ха. Анчах Сахар, урă чух ашшĕ пек йăвашскер, пĕр-ик черкке сыпсанах амăшĕ евĕрлĕ пуçтахланса каять: чарăнма пĕлмесĕр сӳпĕлтетет, юрлама тытăнать, чăркăшланса, кампа та пулин тытăçса кайма та хатĕр. Ун пек чух сăмах ан чĕн вара: çӳçреи сĕтĕрсе илме пăхать. Çынсен ĕçки виçĕ куна пырать, Сахар эрнесĕр чарăнмасть.

Венчете тăман Лисук, тен, Сахара пăрахса, тăван ялне таврăнĕччĕ те, Сахариа вăл пĕр ача тума ĕлкĕрнĕ-çке, халь тата каллех йывăрланнă. Якаль хĕрĕн тăлăх ачисене те хăйĕнни пекех юратать тата. Çапла, юратса-тарăхса пурăнма пӳрнĕ ĕнтĕ ăна.

Майра тумĕ те хăртать Лисука. Сахар хăй тата вырăсла кăна мар, хула çынни пек тумланма пуçларĕ. Унăн шурă вараланчăк кĕписене çуса ĕлкĕреймĕн. Юрать-ха, çав шурă кĕпе-йĕмне сайра хутра çеç тăхăнать вăл — ĕçкĕ-çикĕсенче.

Хăйĕн ĕçкĕ эрнине ирттерсе янă хыççăн Сахар, хула тумне хывса, шорник тумне тăхăнать. Умне тахçанах вараланса пĕтнĕ, тир пек хытса кайнă саппунне çакать. Каçса кайсах ĕçлет вара Сахар. Çавăнпа ĕçĕ те ăнать унăн. «Лаша тумне» уиран хитре çĕленине чаплă купцасем те курман. Чапĕ те пĕр вырăнта тăман иккен унăн, пĕтĕм тавралăха сарăлнă. Таçти-таçти ялтан тĕрлĕ пуянсем ĕç килсе параççĕ Сахара, ун патне нимĕç-колонистсем те, тутар-пушкăрт мăрсисем те çӳрекен пулчĕç.

Тепĕр чух ют енчен килнĕ пĕр-пĕр чаплă пуян шорника хăйĕнпе илсе кайнă та килĕиче ĕçлеттернĕ. Пĕр-ик уйăх ют енче ĕçлесе киле пысăк укçаиа таврăнсан, Сахар яланах хайхн ĕçкĕ эрни пуçласа янă. Çав путсĕр эрнене хăй темшĕн «Тасалăх эрни» е «Мунча эрни» тенĕ.

Ялти купцасем, лавккаçăсем, тĕрлĕ пуян та паллă çынсем шорника ют ение ĕçлеме кайса çӳренĕшĕн вăрçнă, кӳренпĕ, çавах вăл таврăнасса, хăйĕн «Мунча эрнине» ирттерессе тӳсĕмлĕ кĕтнĕ: пурпĕрех унран ăста шорник тупаймăн.

Ку енчи Букпн помешик та илтнĕ иккен чаплă шорник çинчен. Çĕнĕ ăратлă тройка туяннă хыççăн тĕрлĕ хăлтăрмаллă, çутă тӳмесемпе хитрелетнĕ кутлăх-йĕвен тума çав шорника чĕнтерме хушиă. Лешĕн шăпах «Тасалăх эрни» пуçланнă пулнă-мĕн. Улпут ыттисем пек шорник хăех урăласса тӳсĕмлĕн кĕтмен. Вăл пристава ӳсĕр шорника урăлтармэ хушнă. Лешĕ ним тума аптранипе «тасалакан» Сахара тĕрмене хупнă. Сивĕ подвалра Сахар час урăлнă, Вара прнстав вăхăтсăр «тасалнă» шорника конвойпа улпут патне ăсатнă.

Виçĕ тус пулнă Сахарăн Пасарлăялта. Пĕри чăваш, хăйпе пĕрле килнĕ Кăяш Тимкки, тепри вырăс, Кирилл Мороз ятлăскер. Вăл Кăяш Тимкки пек килсĕр-çуртсăр, çемьесĕр çын, Тимкки пекех сасартăк ялтан тухса каять те çанла сасартăках таçтан килсе тухать. Виççĕмĕшĕ — тутар усламçă. Гильмитдин Багаутдинов. Вырăссем тутар ятне кăшт кĕскетнĕ: Гильми Батинов тесе чĕнекен пулнă. Чăвашсемшĕн вара вăл Кĕлми Пăтти пулса тăнă. Çав Кĕлми Пăттин арăмĕ çап-çамрăк. Вырăспа чăваш тĕлĕнмеллипех тĕлĕнеççĕ. Тутарсен тĕнĕ, саккунĕ çапла иккен: вуникĕ çулхи хĕрачана та качча илме юрать.