Электронлă вулавăш

Тата тепĕр уйăх иртсе кайрĕ. Трашук уйăхĕпех яла таврăнаймасăр хиртех пурăнчĕ. Ирхи шевлерен каçпулттиччен куллен ĕçре. Çĕр епле иртнине сисмест йĕкĕт, урапа çинче кĕрĕкпе внтĕнсе выртать те çав самантрах çыварса каять. Ирхнне шурăмпуç палăрсанах вăратать ăна Тимук.

Хайхи, кĕрĕк пирки — те маннă Кулине, те вăхăтра пырса илме ерĕçмен. Тепĕр кунне (тунтикун) ирхине Ти-мукпа пĕрле хире кайма хатĕрленнĕ чух «Наçтук кĕрĕкне» телейлĕ каччă урапа тĕпне, утă айне, пытарса хунă.

Каçĕ сивĕ-и, ăшă-и, çав кĕрĕкпех витĕнет Трашук. Наçтук кĕрĕк тăхăнса çӳренине курман вăл. «Кам кĕрĕкĕ пул-сан та, çав кĕрĕкпе Наçтук витсе хăварнă мана», — тесе савăнать айван каччă.

Тимĕр акапуç авринчен тытса йăранпа çӳреме те, сеялкăпа тырă акма та, ытти ĕçсене тума та вĕренсе-хăнăхса çитрĕ Трашук. Çураки вĕçне çите пуçларĕ ĕнтĕ, тата вир акмалли çеç юлчĕ.

Пĕр уйăх этем сăнне курман Трашук. Тимукăн тискер сăнĕ йăлăхтарса йĕрĕнтерсех çитерчĕ ĕнтĕ. Трашук хăй те ытлашши сăмах ваклама юратман çын. Çапах вăл этем сăмахне хытă тунсăхланă. Мирски Тимук кунĕ-кунĕпе сăмах чĕнмесĕр ирттерет. Кирлĕ чух тем мăкăртатса илет те Трашук ĕçне е пуçне сулса ырлать, е чышкăпа юнаса хурлать. «Тимук пичче çын мар вăл, темле тискер кайăк», — тарăхса шухăшлать Трашук.

Хирти кайăкла пурăнăç, Хăмăшла хирне каçхине куçнă хыççăн, сасартăк вĕçне çитрĕ Трашукшăн. Çĕнĕ вырăнта яланхи пек шурăмпуçпа вăратмарĕç ăна. Хĕвел тухсан, хăех вăранчĕ, вăранчĕ те хĕвел хăш енчен тухнине тĕлĕнсе пăхса выртать. Тĕлĕнет-ха Трашук: хăйне хĕвел тухиччен çывăрма панăшăн та, хĕвелĕ, аташса, анăç енчен тухнăран та. Чăннипе, вăл Куçминккара пурăннă чухнех асăрханăччĕ: кунта тухăç кăштах çурçĕр еннелле куçнă. Мĕншĕн ун пек туйăнннне тавçăрчĕ-ха вăл. Чулçырмара Малтикас урамĕ çурçĕртен кăнтăралла тĕп-тĕрĕс тăсăлнă. Куçминккари тĕп урам апла мар, кăшт чалăшрах тăсăлса пырать. Тавçăрасса тавçăрчĕ ача, пурпĕрех хĕвел хăйĕн вырăнĕнчен хускалнă пек туйăнатчĕ. Çеçенхирте тухăçпа анăçа, çурçĕрпе кăнтăра палăртмалли паллăсем çук. Хăть пĕр енче сăрт-ту пулинччĕ. Çитмеинине тата, çĕнĕ вырăна каçпулттипе куçнăран, хĕвел ăçта аннине, ирхине хăш енчен тухмаллине асăрхаймарĕ йĕкĕт. Çавăнпа халь анăçран хĕвел тухнă пек курăнать.

Трашук урапа çинчен сиксе анчĕ, карăнкаласа илчĕ те, аташнă хĕвел еннелле пăхса, вырăсла сăвă каларĕ:

 

Грядет с заката царь природы,

И удивленные народы

Не знают что начать:

Ложиться спать или вставать.

 

Ятрус учитель шкулта каласа паиине аса илчĕ вăл. Пушкин лицейра вĕреннĕ чух пĕррехинче учитель пурне те, класĕпех, сăвă çырма хушнă. Пушкин хăйĕн сăввине час çырса пĕтернĕ. Юнашар ун юлташĕ Кюхельбекер тарăхса ларать. Вăл пĕр йĕрке çеç çырса хунă-ха. Пушкин «с заката» сăмаха асăрханă та юлташне хăвăрт çырса пĕтерме пулăшнă: пуçламăш йĕрке çумне тата виçĕ йĕрке шӳтлесе хушса хунă.

Йĕкĕт анчах сăвă каласа пĕтернĕччĕ, Тимукăн кĕриклетекен сасси илтĕнчĕ. Паянхи тĕлĕнтермĕшсенчен ку чи пысăк тĕлĕнтермĕш пулчĕ. Тимук юланутпа яла кайса килнĕ те иккен. Паян вăл этем пекех калаçать, Трашука пачах тĕлĕнтерсе пăрахрĕ: ун патне хăна килнĕ иккен.

— Кам хăни? — чĕтрекен сасăпа ыйтрĕ Трашук.

— Пĕлместĕп. Таврăнсан курăн.

— Пĕччен каяс-и?

— Пĕччен, лаша утланса кайăн. Хăла кĕсрене пурпĕрех кантарма вăхăт çитнĕ.

— Пĕччен тупаймастăп, — хăраса ӳкрĕ Трашук. — Ял хăш енчине те пĕлместĕп. Хĕвел тепĕр енчен тухрĕ пек туйăнать.

— Çапла, вĕреннĕ çын яланах аташать вăл, — мăкăртатрĕ Тимук. — Ĕççынни нихçан та аташмасть. Ху тупаймастăн, лашу тупĕ. Вăл сан пек нумай вĕренмен.

Çул тăршшĕпех Трашук лашине çилхерен тытса пычĕ, ăнсăртран тепĕр еннелле пăрса ярасран хăраса, чĕлпĕре пĕрре те тĕкĕнмерĕ. Сылтăм енче йĕнерлĕ Ту курăна пуçласан тин лăпланчĕ йĕкĕт. Ку çул чăнахах Чулçырмана илсе каять иккен. Хĕвелĕ те аташман, хăй вырăнĕнчех.

Хăна килнĕ тени йăлтах аптратрĕ Трашука. Кам килмелле ун патне? Вăл та çын шутне кĕрекен пулчĕ-ши вара? Черников аса килчĕ, дядя Степа... Мĕн шыраса килĕç вĕсем чăваш ялне? Хурăнварта хурăнташсем пур та, вĕсем ун патне мар, амăш патне хăнана килеççĕ. Камне тавçăрса илеймерĕ Трашук, çавах вăл çанталăк ăшшине, тавралăх илемне нихçанхинчен ытларах пăлханса туя пуçларĕ.

— Мана хисеплекен çын та пур иккен тĕнчере, — терĕ йĕкĕт, савăнса.

Пичке пек сарăлса кайнă кĕсре çинче ларса, Шалтикасах пырса кĕрсен, Трашук тӳрех асăрхарĕ: Мăрзабай хапхи умĕнче хулари пек тумланнă пĕр çамрăк яш тăрать. Вася Черниковăнни пек хура костюм тăхăннă, уринче — сарă пушмак. Çывхарса килекен Трашук еннелле шăл йĕрсе пăхса тăрать.

Хăла кĕсре пуçне усса хапха умĕнче чарăнсан, пӳрт умĕнчи йĕкĕт ал сулчĕ те:

— Сиксе ан часрах, йĕнерсĕр кавалерист, урхамаху çинчен. Палламарăн-им мана? — тесе кăшкăрчĕ.

Сăнĕпе мар, сассипе те мар, кулнă чух тутине чалăштарнăран палларĕ Трашук ача чухнехи юлташне. Уйрăлнă чух иккĕш те вуннăра пулнă вĕсем.

— Рамаш! — тесе кăшкăрчĕ те Трашук лаша çинчен укнĕ пек татăлса анчĕ.

— Хăнана килтĕм сан патпа! — тет Рамаш. — Виçĕ кун кĕтсе пурăнатăп. Хуçу, эп килнине илтсен, мана хăй чĕнсе илчĕ, хăна турĕ. Эпĕ сан пирки асăнсанах, ӳкĕнчĕ. «Ма маларах систермерĕн? Халех таврăнма хушса яратăп», — терĕ. Ну вот, таврăнтăн. Эс, ача, сарлака та тĕреклĕ, ман пек çинçешке мар. Чылай çӳллĕрех тата. Хура апат çысах улăп пек ӳсетĕн. Эп пренĕк çыса та сан чул ӳсеймерĕм.

Ача чухнехи тусĕ чарăнмасăр çатăлтатать. Трашук хăй сăмах хушаймасть. Тусĕ çине савăнса пăхса тăнипе унăн сăнĕ çавра уйăх пек сарăлса, çуталса кайнă.

Каччăсем хапха уçса, лаша çавăтса килкартине кĕнĕ çĕре шалти крыльца çине Мăрзабай тухса тăнă.

— Лайăх ĕçлерĕн, Трашук. Маттур! — терĕ вăл. — Мунча хутма хушрăм. Каçпа иксĕр мунча кĕрĕр. Халь кан ĕнтĕ. Хăну кайичченех урăх ĕçлеттерместĕп. Иксĕр те кунтах пурăнăр. Тарçă пӳлĕмĕ пуш-пушах.

— Пӳлĕмсем кирлĕ мар пире. Эпĕр Трашукпа аслăк çинче çывăратпăр. Юрать-и, Павел Алексеевич? — кăшкăрчĕ Рамаш.

— Юрать, юрать, Роман Захарчă, — кулса каларĕ Мăрзабай, — тульккĕ эс табак туртмастăп-и, артист? Вут кăларса ан ярăр.

— Вут тухсан, мĕн вара? — шӳтлеме тытăнчĕ хăюллă каччă. — Пĕр аслăкран ытла çунтармăпăр.

Мăрзабай пӳрнепе кăна юнаса клчĕ.

— Асту, ан алхас. Вут тухсан, хăвна тытса вутта пăрахăп, — терĕ вăл, чăнахах хăраса ӳкнĕ çын пек.

Трашукпа Рамаш иккĕнех мунча кĕчĕç. Пĕр-пĕрне милĕкпе урса кайса хĕртрĕç. Кайран кăшт снвĕнме мунча умне тухрĕç. Мунчи Чулçырма хĕрринче, ватă йăмра айĕнче. Мунча тавра вĕтĕ хăвалăх. Трашук шарламасăр чул çинче ларать. Хăни пĕрмаях калаçмалли тупать:

— Хуçи пуян, çурчĕ лайăх, мунчи вара хура, — тет вăл. — Пасарлăялта вырăссем, чухăнраххисем те, мунчисене шурăлла тунă. Мĕн, Мăрзабайăп çакăпта мăрьеллĕ кăмака туса лартма хал çитмест-и? Чăвашлăх. Культура сахал. Хура пӳртсем те пур-ха Чулçырмара. Çитменлĕхрен мар вăл, авалхи йăлана пăрахманран килет. Аттесем, асаттесем çапла пурăннă, теççĕ. Халь, ача, çĕнĕ пурнаç пуçланса каять. Чăваш пурнăçĕнче те революци тăвас пулать. Тăван халăха культурăллă пурăнма вĕрентес пулать. Эс, Трашук, манран ытларах та вĕреннĕ. Кăшт кăна учитель пулайман. Ĕмĕрнех Мăрзабай килĕнче тарçăра пурăнма шухăшламастăн пуль-ха? Халь сан пек ытларах вĕреннĕ çынсем халăхшăн питĕ кирлĕ пулаççĕ...

— Сивĕнтĕмĕр ĕнтĕ, — терĕ Трашук, юлташне пӳлсе, — атя, сивĕ шыв ăсар та тепре кăшт çапăнса илер. Вара тумланма та юрать.

Вăл мунчарап витре йăтса тухрĕ, анчах мунча умĕнчен тухса ĕлкĕреймерĕ — çывăхрах хĕрарăмсем калаçни илтĕнчĕ.

— Кам калаçать унта? — ыйтрĕ Рамаш.

— Кăшт çӳлерех Ĕлĕм-Чĕлĕм мунчи ларать. Çавăн кинĕсем мунча кĕреççĕ пуль.

Мунча умне çатан авса тупă. Рамаш çатан шăтăкĕнчен пырса пăхрĕ. Çырма хĕрринчи хăвалăх кăшт уçăлнă, Ĕлĕм-Чĕлĕм мунчи кунтан лайăх курăнать.

— Виçĕ вутăш унта, — терĕ Рамаш, кулса, — эх, фотоаппаратпа ӳкересчĕ вĕсене! Хитре хĕрарăмсем. Çаппа-çарамас тухса тăнă, хăйсене никам та курмасть теççĕ пуль. Курса юл, Трашук!

Трашукĕ пырса пăхма мар, тăнă çĕртех вăтанса хĕремесленсе кайрĕ.

— Итле лайăхрах, — терĕ Рамаш, — ман çинчен калаçаççĕ.

Ним асăрханмасăр калаçакан хĕрарăмсен сассисем, шыв тăрăх ян кайса, Трашук хăлхине те пырса кĕчĕç.

— Мăрзабай патне хăна килнĕ теççĕ, — илтĕнчĕ пĕр сасă.

— Мăрзабай патне мар, Трашук патне килнĕ, — терĕ тепĕр сасă.

— Кам вара, мĕн ятлă? Хитре каччă темерĕç-и?

— Салакайăк ятлă, — терĕ иккĕмĕш сасă ихĕрсе, — Рамаш вăл. Тайман Сахарĕн ывăлĕ. Камшăн мĕнле, маншăн хитре мар. Чăсăк питлĕ, шĕвĕр сăмсаллă, питне хуратут пусса кайнă... Кулине евĕрлĕ. Чăвашла мерекелле калаçать хăй: çăкăра апат тет, чулçырмасем тес вырăнне чулçырмасам тет, çимап, каймап тет, çерçине салакайăк тет. Çавăнпа эпир ăна Наçтукпа Салакайăк тесе ят патăмăр.

— Кам вăл халь калаçаканни? Ку сасса эпĕ илтнĕ пек таçта, — терĕ Рамаш.

— Мăрзабай килĕнче илтнĕ пуль. Кĕтери вăл, качака таки, Наçтукăн акамĕ.

— Чим-ха эп вĕсене салакайăк кăтартам! — терĕ те Рамаш, Трашук аллинчи витрене ярса тытрĕ.

— Ан хăтлан, ача, — хыпăнса ӳкрĕ Трашук, — вĕсем çарамас терĕн вĕт.

— Эп хам та çарамас. Равноправи пулать вара.

Рамаш, витре йăтса, Чулçырма хĕррине тухса тăнине хĕрарăмсем асăрхамарĕç. Леш витрине пуç тавра çавăрса илчĕ те:

— Эй, çара çерçисем! Салакайăка курас тесен, кунталла çаврăнса пăхăр-ха! — тесе кăшкăрчĕ.

Хĕрарăмсем çухăрса ячĕç, мунча еннелле сирпĕнчĕç. Кĕтери аллинчи витрине пăрахса хăварчĕ.

«Халĕ те ача чухнехи пекех пуçтах иккен Рамаш», — шухăшлать Трашук, кулкаласа.

Килĕнчи хĕрарăмсем мунчана кайсан, Мăрзабай каччăсене хăй чей ĕçтерчĕ. Тĕлĕнет Трашук юлташĕнчен: никамран та вăтанмасть вăл, çавах хăйне хăй тыткалама пĕлет. Сĕтел хушшинче ытлашши калаçмарĕ, хуçаран хăраса-именсе те тăмарĕ.

— Аçу курма килсе кайрĕ терĕн-ха. Мĕн калаçкаларĕ? Большевиксем пирки асăнмаре-и? Мĕнле çынсем-ши вĕсем? — ыйтрĕ Мăрзабай унран.

— Çук, асăнмарĕ. Курман пуль вăл вĕсене.

— Аçта, тĕрĕксемпе çапăçнă-и вăл?

— Тĕрĕк-терĕк, — кулса ячĕ Рамаш. — Чăвашла тĕрĕк пулать-и вара? Вырăссем лайăхрах калаççĕ: турккă теççĕ, — хăй стена çумĕнче çакăнса тăракан ӳкерчĕк çине аллипе тăсса кăтартрĕ. — Кунта лайăх ăшаланаççĕ-ха тĕрĕксем. Ав, шерепеллĕ хĕрлĕ калпак тăхăннисем епле чикеленеççĕ. Вăрçăра та çаплах-ши?

Ку сăмах Мăрзабая килĕшсех каймарĕ пулас, вăл илтмĕш пулчĕ те сăмах йĕрне тепĕр еннелле пăрса ячĕ:

— Кам патĕнче приказчикра ĕçлетĕн? Укçа нумай тӳлет-и?

— Ман хуçа хырăмĕ Трашук паяи ларса килнĕ пĕтĕ кĕсре хырăмĕ пек. Еликов патĕнче ĕçлетĕп, илтнĕ-и çавăн пек хушаматлă çынна?

— Илтнĕ те, курнă та. Ку нумай тӳлес çук.

— Тӳлет, Павел Алексеевич, нумай тӳлет.

— Ан тĕлĕнтер! Пустуя калаçатăп. Ахальтен мар сăмсу шĕвĕр сан.

— Çав шĕвĕр сăмсашăн тӳлет те, — тутине чалăштарчĕ Рамаш. — Хăй çамрăк мар, хырăмĕ пичке пек. Арăмĕ вара çамрăк та, хитре те. Аслă приказчикĕ унăн черкес, хура хитре çын. Арăмне шансах каймасть хуçа, мана сăнакалама хушать. Çавăншăн тӳлет. Черкесĕпе хуçа майри хăйсем тата эп ним курман-илтменшĕн тӳлеççĕ.

— Икĕ енчен те укçа илетĕн пулсан, тӳрĕ кăмăллă çын мар вара эсĕ. Икĕпитлĕ! — хăтăрчĕ Мăрзабай.

— Тӳп-тӳрĕ кăмăлпах илетĕп укçине, — тет Рамаш, пĕр именмесĕрех. — Шутласа пăхăр-ха: хуçа — хăйĕн укçишĕн хăй хуçа. Парать-тĕк — ил. Черкесĕ хуçаран вăрланă ук-çине парать. Вĕсем ман умра чăнахах нимĕскер те хăтланмаççĕ. «Курман, илтмен», — тетĕп хуçа ыйтса тĕпченĕ чух, çав кăна. Тĕрĕссипе каласан, хуçа укçи ман алла ытларах куçни — тивĕçлĕ япала вăл. Унта, лавккара та, хуçа килĕнче те, ĕçлекенни эпĕ кăна. Черкесĕ ĕçлеме юрат-масть. Пасар кун çеç пурте ĕçлетпĕр вара. Ун чух хуçа майри те тавар сутма пулăшать.

— Эсĕ витĕр тухнă курăнать. «Далеко пойдет» теççĕ вырăссем ун пеккине. Пăсăлса каймасан, чăнах çын пулăн. Ху та купца пуласшăн пуль-ха эс?

— Çук, — терĕ Рамаш, — атте купца пулса курни те çитĕ.

— Мĕн калаçан, лапăрти. Аçу ĕмĕрне сутуçă пулман. Хăй тунă хăмăт-кутлăха сутса курнă ĕнтĕ.

— Вот, пĕлместĕр те. Апла пулсан, каласа кăтартам-ха сире, — терĕ те Рамаш, чей куркине вырăс пек ӳпĕнтермесĕрех аяккалла тĕртсе лартрĕ. — Пасарлăял пилĕк çухрăма тăсăлса выртать. Лавккасем пурте пасар вĕçĕпче. Ял тепĕр вĕçне вырăссемпе хутшăнса пĕр çирĕм-вăтăр кил чăваш пырса ларнă. Пурте Тупшанкăран куçнă. Эпĕ кăна чулçырмасем. Çавах аттен темле хурăнташĕсем тупăнчĕç унта. Çав хурăнташсене, кӳршĕ-аршăсене пулăшас тенĕ атте. Пĕррехинче лаша кӳлсе пасара кайрăмăр та урапа тулли тавар тиесе килтĕмĕр. Атте кутлăхсем туса ларнă çĕртех тавар сутать: чей, сахăр, пирус, краççын. Эп аттене пулăшкалатăп. Кăшт хаклăрах пулсан та, илеççĕ таварне. Кашни вак-тĕвекшĕн пилĕк çухрăма танккас килмест-çке-ха çынсен. Анчах пурте укçасăр, кивçенле илме тăрăшаççĕ. Эпĕ ун чух шкула çӳреттĕм. Куратăп, ĕç тухмасть капла. Тытрăм та хăма çине çапла çырса хутăм: «Паян кивçен памастпăр, ыран килĕр». Хăмине атте курман чух алăк çумне çапса хутăм.

— Мĕн пулчĕ вара? — кулса ыйтрĕ Мăрзабай.

— Мĕн пулчĕ? Хăмине аттене асăрхаттаракансем тупăнчĕç. Атте çынсемпе пĕрле кула-кулах ăна тăпăлтарса пăрахрĕ, кайран, кулмасăрах, ман хăлхана тăпăлтарчĕ. Анчах хăй, кĕсни шăтăкланнине курсан, Пасар вĕçне тавар илме урăх каймарĕ. Тавар кивçен илнĕшĕн укçине кайран та тӳлемерĕç. Аттен парăмсем çырнă пĕчĕк кĕнеки халь те турăш кĕтессинче тусанланса выртать.

— Калаçма ăста эс, — терĕ Мăрзабай. — Те чăн калатăн, те — суя. Кăшт тыттаратăн та пуль, артист. Санрап темĕн те кĕтме пулать.

— Тупата туршăн, чăн-чăнах, Павел Алексеевич, — терĕ те Рамаш, хуçана чей ĕçтернĕшĕн тав турĕ.

«Ку шĕвĕр сăмса Чее Миттяран та чеерех пулас. Мăрзабай кĕрӳшĕ пулма тивĕçлех мар пек», — шухăшларĕ хуçа, каччăсем тухса кайсан.

Каччисем лупас çине хăпарса выртрĕç. Унта хăпарсанах, Рамаш хăйне пачах урăхла тыткалама пуçларĕ. Малтан вăл Трашук Куçминккара мĕнле пурăнни çинчен, ашшĕ мĕнле вилни çинчен ыйтса пĕлчĕ. Вырăспа чăваш кĕпер тунă чух яланах çапăçса кайни çинчен хăех асăнчĕ:

— Вăл йăлана пăрахас пулать. Вырăсран хăрама та, унпа хирĕçме те кирлĕ мар. Вырăс хушшинче фальшинсем, медведевсем пур, чăваш хушшинче хаяр макарсем, мăрзабайсем пур. Çавсене хирĕç пĕтĕçес пулать чухăн чăвашпа вырăсăн.

Трашук хăйсем Куçминккара епле «революци туни» çинчен каласа кăтартрĕ, Ятрус учитель пирки те, Виктор Половинкин çырăвĕ пирки те асăнчĕ.

— Эс, Рамаш, большевиксене курнă-и? — ыйтрĕ вăл çавăн хыççăн.

— Курнă, санпа калаçнă пекех калаçнă пĕринпе.

— Мĕнле çынсем вĕсем, каласа кăтарт-ха, — йăлăнчĕ Трашук. Хăй, чавсаланса, пуçне кăшт çĕклесе, юлташпе куçран пăхрĕ.

Рамаш, улăм çӳппи чăмлакаласа, нумай вăхăт çӳлелле пăхса выртрĕ. Унтан сасартăк лăпкăн, шăппăн:

— Ман атте большевик, — терĕ. — Асту, хуçа умĕнче ун пирки ан асăн.

Ку хыпар шалтах тĕлĕнтерсе пăрахрĕ Трашука. Вăл Ятрус учитель сăмахĕсене аса илчĕ, шухăша кайрĕ. «Питĕ лайăх сăмах», — терĕ учитель «большевик» сăмах пирки. Анчах вăл сăмаха вырăссем те ăнлантарса параймаççĕ, ун пек сăмах çук вырăс чĕлхинче теççĕ. «Эсер» сăмаха лайăх ăнлантарса параççĕ. Социалист-революционер тени пулать иккен вăл.

Çапла шухăшланă хыççăн Трашук сăмах хушрĕ:

— Большевиксем пирки чухлаймастăп çав эпĕ. Вĕсем эсерсемпе хирĕçеççĕ вĕт. Революцпе хирĕç-и вара çав большевиксем?

Трашукăн айванлăхĕнчен тĕлĕнмерĕ Рамаш. Ялта большевиксене пĕлсех каймаççĕ çав. Çитменнине, вĕсем пирки тăшмансем суя сăмах сараççĕ.

— Хирĕç мар, — терĕ Рамаш, каллех пăшăлтатса. — Чăн-чăн революционерсем çавсем ĕнтĕ, большевиксем.

— Эсерсем камсем вара? Ячĕ вĕсен мĕн тĕрлĕ! Социалист тата ре-во-лю-ци-онер!

— Хитре сăмахпа улталасшăн çав вĕсем халăха, — терĕ Рамаш. — Пуян чурисем вĕсем. Юрĕ-ха, ун пирки кайран тĕплĕнрех калаçăпăр. Итле-ха, тусăм, Мăрзабай ытлашши вашаватлă пирĕнпе. Ну эпĕ «кĕтнĕ хăна» пулам, мĕн тесен те — авалхи тусĕн ывăлĕ. Сана вара, хăйĕн тарçине, мĕн тӳрĕпе кăмăллăн йышăнать? Вăл сана кĕрӳ тăвасшăн мар-и, ача?

Трашук хирĕç чĕнмерĕ. Уйăхĕпех ыйхă катса çывăрнăран, вăл халĕ сасартăк çывăрса кайрĕ.

Рамаш çуркунне шăрши-сывлăшĕпе киленсе нумай вăхăт куç хупмасăр, тӳпере ялан çынна таçта илĕртсе чĕнекен çăлтăрсем çине пăхса выртрĕ.