Электронлă вулавăш

— Кĕреш юман пек ачама наçилккапа илсе тухса кайрĕç вĕт! — урайне ӳксе йăваланса макăрчĕ асламăшĕ.

Кирила аппăшĕ асламăшне хулсенчен çĕклесе диван çине вырттарчĕç. Амăшĕ тутăрсемпе кайрĕ. Çавăнтан вара пĕтĕм вăхăтне шалкăм çапнă упăшкине пăхса ирттерчĕ темелле. Сакăрвунна çитсе пыракан асламăшĕ Кил-çурт хуçи вырăнне тăрса юлчĕ. Аппăшĕ шкул пĕтерсе малалла вĕренме хулана тухса кайсан çурт пушансах кайрĕ. Кĕркунне çитни сисĕнмерĕ те.

...У-у-у! ӳлет çил тулта. Пӳрт тăррине витнĕ хĕç тимĕре кĕмсĕртеттерсе. Хутран ситрен кантăксем çине пăрлă çумăр сапса хăварать. Чӳрече айĕнчен хушăк тупса пӳрте сăрхăнса кĕрет. Чаршавсене хумхатать. Хура кĕркуннен тепĕр кĕске кунĕ. Вăхăт пилĕк сехет кăна пулин те тулта сĕм çĕрлехи пек тĕттĕм.

Кирилл сĕтел хушшинчен тăрса тухрĕ. Киле парса янă ĕçсене туса пĕтерчĕ вăл. Халĕ ирĕк. Хăть те мĕн ту. Шалкăм çапнă ашшĕне амăшĕ санаторие илсе кайнăранпа икĕ кун анчах иртрĕ пулин те ача вĕсемшĕн тунсăхласа çитрĕ. Пушă та кичем çурчĕ. Аппăшĕ хулара вĕренет. Килти выльăх-чĕрлĕхе пăхма асламăшне хаваспах пулăшать Кирилл. Анчах ватă çын урамран пурпĕрех часах кĕреймест.

— Ăçта çӳретĕн эсĕ хальччен? — ыйтрĕ алăк сасси илтĕнсен мăнукĕ. — Ĕçсем паçăрах вĕçленчĕç çке.

— Эй, ачам. Кил-çурт таврашĕнче ĕç нихăçан та пĕтмест. Хурсен çими пĕтнĕ. Çавсене тулă сапса патăм. Санăн аттусене çурăм. Пылчăк кăна лараççĕ.

— Каланă пулсан хамах тасататтăмччĕ. Манса кайнă эпĕ.

— Темех мар. Сивĕ шыва аллусене чиксе шăнса пăсăлнă тата. Эпĕ вара хăнăхнă.

Асламăшĕ хул хушшинчи хаçатсене сĕтел çине хучĕ. Пиншакне хывса çекĕлтен çакрĕ. Тĕпеле кĕрсе аллисене çума тытăнчĕ.

— Шаркку çийĕпĕр паян иксĕмĕр, — калаçрĕ мăнукĕпе кастрюле шанкăртаттарнă май. — Аçупа аннӳ мĕн тăваççĕ ши халь?

— Пĕлместĕп.

Кирилл сĕтел çинчи хаçатсене уçа-уçа пăхса ларчĕ. Пĕрин хушшинчен сасартăк хут листи сиксе тухрĕ. Авторучкăпа çырнă пичетлĕ саспаллисене вуласа тухсан шартах сикрĕ вăл. "Сегодня ночью вы полетите на небо", — вуласа илчĕ тепĕр хут. Аптранипе асламăшĕ патне тĕпеле чупрĕ.

— Асанне, ку мĕн хучĕ?

Тулли турилккене сĕтел çине кайса лартнă хыççăн асламăшĕ хута ярса тытрĕ.

— Ара кунта чăвашла çырман çке. Ăнланмастăп нимĕн те, — хута каялла тăсса пачĕ. — Мĕн çырнă унта?

— Паян çĕрле эсир тӳпене вĕçсе хăпаратăр тенĕ унта. Мĕне пĕлтерет ку? Эпир вилетпĕр тенине и? Кам çырнă ăна? Пире вĕлерессипе хăратать и вăл? Мĕншĕн?

Асламăшĕн сăнĕ тӳрех улшăнчĕ. Пичĕ тĕксĕмленчĕ. Тем аса илчĕ пулас. Тĕссĕр куçĕсем çиллессĕн ялкăшса илчĕç. Мăнукĕнчен ыйтмасăрах хута туртса илчĕ, каланккăна уçса кăвар çине вăркăнтарчĕ.

— Ан ĕнен эсĕ унта çырнине, — лăпкăн калаçма тăрăшрĕ асламăшĕ. — Нимех те тăваймĕç вĕсем пире. Тупнă вăхăт хăратма. Эх, аçу чирлĕ мар пулсан кăтартĕччĕ те вĕсене. Кама хăратасшăн тата — шкул ачипе ватă карчăка.

Кирилл сĕтел хушшине пырса ларнă асламăшĕ çине пăхса илчĕ.

— Эсĕ çи, ачам, апатлан. Шаркку Сивĕнсе кайĕ.

Кашăк тытсан та апатланма васкамарĕ мăнукĕ. Асламăшне тимлĕн сăнарĕ. Карчăк шывланнă куçĕсене саппун аркипе шăлне курсан тӳсеймерĕ.

— Камсем вара вĕсем, асанне? Мĕн тунă эпир вĕсене?

— Эсĕ ун чухне çуралмантаччĕ ха, — пуçларĕ сăмахне асламăшĕ лайăхрах вырнаçса ларса. — Аçу колхозра бригадир пулса ĕçлетчĕ. Пĕррехинче, йĕтем çине тырă кĕнĕ вăхăтра, колхозра ĕçлекен пĕр арçын тăр кăнтăрла лавпах тырă вăрлама шутланă. Аçу çакна курать те тытса чарма пикенет. Лешĕ, ӳсĕрскер, чарăнас вырăнне лашине аçу çине тĕллесе хулăпа ислетме тытăнать. "Таптап", — тесе кăшкăрать. Анчах аçу хăраса ӳкмест. Темле майпа ăна урапи çинчен туртса антарать. Пăртак тăна кĕртес тĕллевпе çупкă та "çитерет". Вĕсем хирĕçлеме куракансем те пайтах пулнă. Паян ыйтсан та çирĕплетсе пама пултараççĕ. "Питĕнчен пĕр-ик хут çеç çапрăм", — каласа паратчĕ аçу чирличчен. Хайхи çав арçын, Туля ятлăччĕ, килне чиперех таврăнать те çĕрле çывăрнă чухне вилсе каять. Сăлтавне шырама тытăнаççĕ те, аçу çапса янине курнине калакансем тупăнаççĕ. Мĕн кăна супса çӳремерĕ ши çав вăхăтра аçу пирки Туля тăванĕсем? Çапла вăл çын вĕлерекен пулса тăчĕ. Ах, епле иртрĕç пирĕн умран тупăк йăтса пытарма кайнă чухне. Мĕн виличчен манмăп "Çын вĕлерекенсем! Аçа çаптăр! Çĕр çăттăр, пăхăр пĕтмелле пултăр!" — пӳрт умне чарăна-чарăна кăшкăрса ылханаççĕ. Чышкисемпе юлаççĕ пирĕн енне. Милицие те кайса евитлеме манман. Аçуна çав ĕç пирки темиçе те чĕнтерчĕç. Район тухтăрĕ çырнине шанмасăр тĕп хуларанах тепĕр тухтăр чĕнтерсе илчĕç. Тупăкне чавса кăларса Тулян вилĕмĕн сăлтавне çĕнĕрен тишкерчĕç. Пурпĕрех аçу айăпсăр пулни палăрнă.

— Мĕне пула вилнĕ вара çав Тули?

— Ĕçкине пула. Эрех-сăмакун кӳпнипе ăшчикки пĕтĕмпех çĕррине палăртнă тухтăрсем. Анчах çакă та лăплантараймарĕ Тулян тăванĕсене. Аçуна партире тăнине пула тĕрмерен çăлса хăварнă тесе элек сарса çӳрерĕç. Епле савăнчĕç ăна шалкăм çапсан. "Турă пур, Турă пире илтрĕ", — уççăнах савăнса çӳрерĕç вĕсем. Кунпа та çырлахмарĕç пулас. Авă мĕнле çырусем килме пуçларĕç. Çавсен ĕçех ĕнтĕ ку. Эсĕ хăраса ан ӳк. Нимĕн те тăваймĕç вĕсем пире, — лăплантарма тăрăшрĕ мăнукне асламăшĕ. — Апатне çисе яр та çывăрма вырт. Ыран иртерех тăрса эсĕ шкула кайиччен выльăхсене пăхса ĕлкĕресчĕ.

— Асанне, ан аташ. Эпĕ нимрен те хăрамастăп.

Кирилл сивĕннĕ апатне кашăкĕпе ăсса хыпрĕ. Унтан "çиес килмест" тесе хăйĕн пӳлĕмне кайма васкарĕ. Çутă çутмасăр, салтăнмасăрах диван çине тăсăлса выртрĕ. Асламăшĕ каласа пани ăна тарăн шухăша ячĕ. Ун чухне пулса иртнин уççи-хуппине тупма чăн та хĕн. Çапах та тĕрĕс тунă ши ашшĕ çав Туллине çапса ярса? Тепĕр тесен лешĕ хăй айăплă. Вăрламалла пулман. Тен, милицие евитлемелле пулнă? Пĕр ял çыннине вăрăпа тыттарса ярса хисепрен тухасси те инçе мар. Намăс ялйыш умĕнче. "Хăрамастăп", — терĕ пулин те хытă шикленсе выртрĕ диван çинче арçын ача. "Вĕсене чăннипех тĕп тума шутланă пулсан мĕнле вĕлерчĕç ши? Çурта сирпĕтĕç е вут тĕртсе çунтарса ярĕç? Пӳрте хураллама йытă та çук", — çĕр тĕрлĕ шухăшпа вăрахчен куç хупмарĕ вăл.

Асламăшĕ те çывăрмарĕ пулас. Кухньăра çутă çунни алăк хушăкĕнчен курăнать. Тĕлĕрсе каяс умĕн урама тухакан алăк уçăлса хупăннă сасса илтрĕ...

— Çывăраймастăн и? — хăлхи тĕлĕнчех илтĕнчĕ асламăшĕн сасси.

Шартах сиксе вăраннă Кирилл ура çине сиксе тăма пикенчĕ.

— Мĕн пулчĕ?! — кăшкăрса ячĕ вăл тĕттĕмре.

— Çывăр, çывăр. Нимĕн те пулман. Тулта хурсем питĕ шавларĕç. Çывăхра йытă тавраш çӳремест-и тесе тухса пăхрăм. Шăннă унта. Юр ӳккелеме тытăнчĕ. Эсĕ шăнса кайнă пулас. Кукленсе выртатăн. Сана утиялпа витес ха.

Хулăн утиял арçын ачана пуçĕнченех хупласа хучĕ.

— Миçе сехет, асанне? — ыйтрĕ вăл пуçне кăларса.

— Çур çĕр çывхарать. Çывăр, ăшăн.

Çак самантра кухньăри лампочка мĕлт-мĕлт вылякаларĕ те сӳнсе ларчĕ.

— Лампочка çунса кайрĕ ши, элле? — ăнланмарĕ карчăк.

Пӳлĕмри сӳнтеркĕче аллипе хыпаласа пусрĕ. Кунти лампочка та çутмарĕ. Кирилл сиксе тăчĕ. Сасси пырĕ тĕпĕнчен аран чĕтренсе тухрĕ унăн.

— Тен, пире вĕлерме килекенсем юри çутта пĕтерчĕç?

Вăл асламăшне аллинчен ярса тытрĕ. Анчах лешĕ нимĕнрен те хăрамарĕ пулас. Ачан аллине вĕçертсе чӳречек патне утса кайрĕ. Чаршава сирсе урамалла пăхрĕ. Хыпарларĕ:

— Ниçта та пĕр çутă курăнмасть. Ялĕпех сӳнтернĕ пулас. Е çил пĕр-пĕр çĕрĕшнĕ çутă юпине йăвантарнă. Епле туллашрĕ те.

Пăртакран асламăшĕ таçтан краççын лампи тупса кĕрсе кухньăра çутса ячĕ. Уçă хăварнă алăкран сĕтел çинчи лампа ăшĕнчи вут ташланине пăхса выртса Кирилл ерипен лăпланса пычĕ. Тăвăл та лăпланчĕ пулас. Пӳрт тăрри текех кĕмсĕртетмерĕ. Унăн куçĕсем ерипен хупăнса пуçларĕç. Çапах та çывăрса каяс умĕн хăраса кăшкăрса ячĕ:

— Асанне, асанне!

— Мĕн пулчĕ?! — чупса кĕчĕ пӳлĕме шартах сикнĕ карчăк.

— Эсĕ пӳрте кĕнĕ чухне анкарти енне тухакан алăка питĕрмен манса кайман и?

— Питĕрнĕ, ан пăшăрхан. Тинтерех çеç тухса тĕрĕслесе кĕтĕм...

Ирхине асламăшĕ силлесе тăраймастăр та ыйхинчен вăранаймарĕ Кирилл.

— Тăр, ачам, шкула кая юлăн.

Аллисемпе куçĕсене сăтăркаласа Кирилл тăрса ларчĕ. Чаршавсене сирнĕ. Кантăк витĕр урамра шап-шурă юр курăнать. Çил пачах çук пулас. Пас тытнă йывăçсем юмахри пек лараççĕ.

Салтăнмасăр çывăрнипе арçын ачан çан-çурăмĕ тарласа кайнă.

— Нимĕн те пулмарĕ и эпĕ çывăрнă чухне? — пĕлесшĕн пулчĕ вăл асламăшĕнчен.

— Çук. Каларăм вĕт сана вĕсем пире нимĕн те тăваймĕç тесе, — шăлсăр çăварне уçса кăмăллăн кулчĕ карчăк.

 

Çав каç Кирилл пурнăçĕнче тарăн йĕр хăварчĕ. Вĕсемпе ним хăрушши пулса иртмерĕ пулин те унтанпа ача канлĕ çывăрса кураймарĕ. Тĕлĕксем те путлĕ пулмарĕç — ялан такампа çапăçрĕ вĕсенче. Ăна чăнкă çырана тĕксе ярасшăн хăтланаççĕ. Юлашкинчен вăл сакăлтаран персе анас патнех çитет те хăрушшăн кăшкăрса ярса вăранса каятчĕ. Сиксе тухас пек тапакан чĕри лăпланасса вăрахчен кĕтсе выртатчĕ вара...

Кирилл каллех çурăмĕ çине çаврăнса выртрĕ. Паянхи каç хăрушă мар. Тулта та, пӳртре те çап-çутă. Çĕнĕрен те çĕнĕ асаилӳсем унăн ыйхине пĕтĕмпех вĕçтерсе ячĕç.

 

...Пĕр класра вĕренекен арçын ачасем хăй çине урăхла пăхма тытăннине Кирилл ашшĕ чирлисене туя пуçларĕ. Денис хĕтĕртнипех унран юлташĕсем ютшăнчĕç. Кирилл килĕ умĕнче пуçтарăнса каçсерен тĕрлĕ вăйă выляни манăçа тухрĕ. Тăхтав вăхăтĕнче хăйне çапса е тапса хăваракан ĕлĕкхи юлташĕсене кӳренми те пулнăччĕ. Çапах та пĕррехинче тӳсеймерĕ. Хут çине намăс сăмах çырса унăн çурăмĕ çине систермесĕр çыпăçтарнă иккен. Коридорта пĕри каласан Кирилл класа вирхĕнсе кĕчĕ.

— Ку санăн ĕçӳ вĕт! — аллине тытнă хут таткипе Денис умне чупса пычĕ вăл.

Чӳрече патĕнче пӳрнипе сăмси шăтăкне чакаласа тăракан Денис хут таткине илсе вуларĕ. Ахăлтатса кулса ячĕ.

— Кам каларĕ çыпăçтарнине? Эпĕ çыртăм. Вара мĕн? — тунма шутламарĕ те вăл.

Ăна кура ытти арçын ачасем те ихĕрме пуçларĕç. Хура тутлă Антонăн кулнипе пичĕ хĕрелсе кайрĕ. Вăл Дениса куç хĕсрĕ.

— Макăрса яр ĕнтĕ тата. Килне кайса аннӳне элеклесе пар. Хĕрарăм пек, — шăлне ерчĕ Денис.

— Хĕрарăм, хĕрарăм, — мăшкăллама пуçларĕç унчченхи тусĕсем, Вовăпа Георгий.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн