Электронлă вулавăш

— Ак япала! Ĕмĕр тăршшипе литературăри вăрăсене, леш «Плаки атти» тенисене тытса пурăнтăн та, халь вара ху та вăрлама тытăнтăн пулать? Ай-ай-ай… Лекрĕн, эппин, ватсупнă! Николай Васильевич Гоголе çаратнă вĕт эсĕ, намăссăр! Аслă писатель эс çут тĕнчене çуралса тухиччен сакăрвунă çул малтанах çырнă ун пек калав!..

Çапла ниçта кайса кĕрейми хĕпĕртесе, урисемпе чечетка ташланă пек тăпăртатса кăшкăрма пултараççĕ манăн хăшпĕр туссем çак калав ятне вуласанах.

Анчах мана ку пĕртте хăратмасть. Кăшкăрччăрах ара, кам чарать вĕсене? Ман чун таса — Гоголĕн «Хăрушă тавăру» калавне тивмен эпĕ. Эп каласа парас тенĕ ĕçсем пĕртте Гоголь çырса кăтартнă ĕçсем пек мар, ман геройсем те пачах урăхла. Унăн калавĕнче — асамçăсем, шуйттансем, рыцарьсем, тем тума та пултаракан хăватлă турă… Эп вара ахаль çынсем çинчен каласа кăтартасшăн. Хамăн хулара пурăнакан (паян кун та сывах-ха вĕсем) икĕ бухгалтер — Энтрейпе Унтрей — çинчен.

Мĕн тăвас тетĕн, ман геройсен иккĕшĕн те паспортри ячĕсем пĕрешкел пулнă — Андрей. Хушамачĕсем те пĕр пек — Иванов. (Сăмах майăн каласан, пĕр Шупашкарта кăнă миçе пин-ши вăл Ивановсем? Пĕтĕм республикипе илес пулсан вара, тепĕр математика наукисен кандидачĕ те шутласа кăлараймасть пулĕ!..).

Ячĕсемпе хушамачĕсем пĕр пек пулин те, çынсем вĕсене пĕр-пĕринпе пăтраштармаççĕ, мĕншĕн тесен вĕсен вырăсла ячĕсене кăштах чăвашлатса пĕрне Энтрей, теприне Унтрей тенĕ. Ку çеç те мар: вĕсенчен пĕри, Энтрей, лутра (1 метр та 37 сантиметр), виç витре кĕрекен кăрчама пички пек мăн хырăмлă çын; тепри, Унтрей, мĕн çуралнăранпах сухари кăна çисе пурăннă пек ырхан, пĕвĕпе вара — чăн-чăн шалча: икĕ метр та икĕ сантиметр çурă. Гоголĕн (ак хайхи, каллех Гоголь!..) Иван Ивановичĕпе Иван Никифоровичне астăватăр пуль-çке? Энтрейпе Унтрей шăп та шай çавсем пек…

…Вĕсем, çак Энтрейпе Унтрей, çирĕм çул ытла пĕр çуртра пурăннă. Хальхи пек ваннăйлă, ăшă, уборнăйлă-шывлă-газлă çуртра мар, кивĕ йывăç çуртра. Чăн та, çурчĕ хула варринчехчĕ ĕнтĕ, Советсен Çуртĕнчен инçе те марччĕ, икĕ хутлăччĕ. Сакăр хваттерччĕ унта — аялта тăваттă, çӳлте те çавăн чухлех. Кусем иккĕмĕш хутраччĕ. Алăкĕсем тĕлме-тĕл, пĕр площадкăна тухаççĕ. Чи çывăх кӳршĕсем пулнă ĕнтĕ вĕсем!

Тĕрĕссипе калас пулать: питĕ килĕштерсе пурăннă çак икĕ кил-йыш, пĕр-пĕринпе яланах хутшăннă, час-часах пĕрле ĕçсе çинĕ. Ун валли сăлтавсем нумай пулаççĕ вĕт: пĕрин ача çуралать — ят хумалла, теприн хуняма карчăкĕ вилет — ăна асăнмалла, пĕри ывăлне авлантарать — туй тумалла, тепри тата хăйĕн карчăкĕпе ЗАГСра çырăннăранпа çирĕм пилĕк çул çитнине аса илсе «кĕмĕл туй» тăвать… Пурнăçра мĕн пулса иртнине тата мĕн пулассине чипер йĕркеллĕ астуса пыракан çын сĕтел хушшине эрех-сăрапа лармалли сăлтав яланах тупать вăл! Хăй астумасан, тусĕ ун хутне кĕрсе аса илтерет. Çак ырă кӳршĕсем те ку тĕлĕшпе пĕр-пĕрне яланах пулăшса пынă. Ирхине урамри колонка патне шыв ăсма тухсан, час-часах сакăн пек калаçусем пулса иртнĕ вĕсен:

— Энтрей, сан хуняму вилнĕренпе çулталăк çитет мар-и?

— Э-э, чăнах-çке! Ун çинчен эпĕ мансах кайнă. Тавтапуç астутарнăшăн. Анчах эсĕ хăвăн Алтатти тепĕр уйăхран аллă тултарнине асра тытатăн-и çав, Унтрей?

— Тытмасăр! Пĕркун Хусана командировкăна кайсан «армянски» илсе килтĕм-ха виç штук.

— Пилĕк çăлтăрлине пуль?

— Çук, тăваттăлли çеç тупăнчĕ. Пирĕншĕн пулсан, вăл та аптрамасть, лешĕн пекех вăйлă…

— Э, мĕн каласси пур! Пирĕн Шупашкарти садвинтрест кăларакан леш «подлоягоднăй» мар ĕнтĕ! Алтатти хăй сахăртан тăвакан аншарли те мар! Шăрши кăна мĕне тăрать!

— Пит аван апла. Пыр ярăнсах кайрĕ.

— Хамăн та ярăнать те… ним тума та çук, вăхăчĕ çитиччен тӳсмех тивет.

Энтрейпе Унтрей, эхлеткелесе, тулли витресене çĕклеççĕ те, хăйсемшĕн чи ырă самантсем çитесси инçе юлманни çинчен мăкăртатса, килелле утаççĕ…

Вĕсем çав тери килĕштерсе, «пĕр çăвартан» пурăннине те, арăмĕсем çулсеренех ача (хăш чух пĕрер те мар, йĕкĕреш!) çуратнă май кумаллă пулнине те пурте пĕлетчĕç ĕнтĕ. Кайран кун çинчен свидетельсем судра та каласа пачĕç. Анчах суд пирки сăмах каярахпа пулĕ-ха, васкар мар.

Сасартăк, никам кĕтмен-шутламан çĕртен, пирĕн пĕчĕк урамра (вĕл урам çук ĕнтĕ халь, унти пур хăлтăр-халтăр çуртсене пĕр каçрах бульдозерсемпе ишсе çур çултан тăхăр хутлă кермен туса лартрĕç) пурне те шак! тĕлĕнтерсе пăрахнă хыпар сарăлчĕ:

— Энтрейпе Унтрей Иванов пĕр-пĕринпе хăрушла хирĕçсе кайнă! Урамра картлă кĕвентесемпех çапăçнă!..

Никамăн та ĕненес килмен ку сăмаха.

— Пулма пултараймасть!

— Ара, кăваписем çыпăçсах ларнăччĕ-çке, сив шывпа мар, вĕри шывпа сапсан та уйăрас çукчĕ вĕсене!..

— Çук-çук, сук пуль ку!

Анчах сăмахĕ тĕрĕсех-мĕн. Энтрейпе Унтрей чăнах çапăçнă иккен. Кĕвентесемпех тӳпелене пĕрне-пĕри. Унтан та кунтан кăвакартса пĕтернĕ. Кăвакарнă çеç мар — лутра Энтрейĕн пуçĕ шăтнă, тăсланкă Унтрейăн сылтăм ури сусăрăлнă (çӳлтерехрен çапайман ĕнтĕ лутра Энтрей, пĕвĕ çитмен…).

Мĕн пулнă кусене? Мĕн пирки пулса иртнĕ кун пек тĕнче курман вăрçă-тытăçу? Мĕн çитмен-ши икĕ туса? Кун çинчен эпир часах пĕлтĕмĕр. Пĕтĕм ĕç-пуçне лутра Энтрей пуçласа янă.

Асăрханă-тăр эсир, пĕчĕк пӳллĕ, лутра çынсем, леш чике-старик пеккисем, яланах шутсăр шăрчăк, калама çук хаяр пулаççĕ. Питĕ кĕвĕç тата. Арăмĕсене пулчĕ-пулмарĕ урăх арçынсем çумне хушса хураççĕ. Тӳссе кăна тăр вара хĕрарăм, çапса пăрахма та пултарать çăвăр автан пысăкăш упăшки! Пĕрре тапранса кайсан, нимпе те чараймастăн ăна: тигр!

Йĕркипе каласан, çапла пулнă. Лутра Энтрей хĕлле пĕр хушă чирлекелесе пурăннă. Ик эрне ытла ахлатса выртнă. Çав хушăра пур ĕçсене те арăмĕ тунă — пасара та çӳренĕ (сывă чухне Энтрей ăна пасара яман, эс унта укçа нумай пĕтеретĕн, спекулянтсем мĕн чухлĕ ыйтаççĕ — çавăн чухлĕ паратăн, кĕлешсе тăмастăн, ма тесессĕн укçине ху ĕçлесе илместĕн те ун хакне пĕлместĕн, тенĕ), шыв ăсма та кайнă, вуттине те çурса йăтса кĕнĕ. Сахал-и кил таврашĕнче ĕç!

Упăшки пекех мăнтăрскер, Энтрей арăмĕ вăйĕпе мухтанма пултарайман. Кăшт йывăртарах ĕç лексессĕнех пăравус пек хашканă. Çакна кура, упăшки чирленĕ вăхăтра (чи ырă кăмăлпа ĕнтĕ!) ăна вăрăм Унтрей пулăшкаланă. Пĕррехинче пасартан пĕр пăт таран паранкă çĕклесе килнĕ, ик-виçĕ хутчен те тулли витресене пусма тăрăх иккĕмĕш хута йăтса хăпартма пулăшнă та коридорах кĕртсе лартнă. Энтрейсен çурса янтăланă тип вутă пĕтсен, тем пысăкăш каскапа пĕр сехет хушши, лачкам шыва ӳкиччен кĕрешнĕ те икĕ мăн çĕклем кĕртсе панă.

Куншăн вара Энтрей арăмĕ ăна тем пекех тав тунă.

— Сăпаççипах, сăпаççипах сана, Унтрей Иванччă! Хам эпĕ вилсе выртсан та çураймастăм вал карягана… Чĕр вутăпах асапланмалла пулатчĕ паян! Ах, мĕнпе ыр тăвам-ши сана куншăн?!

Çавăнтах аллисене хире-хирĕç çат! çапса илнĕ.

— Э-э, ара, манăн тахçанах пытарса лартнă пĕр чĕрĕк пурччĕ-çке! Парам-ха сана пĕр лампадкă, çакнашкал ĕçлесе ывăннă хыççăн пит лайăх пулаканччĕ вăл!

Ним шутласа тăмасăрах, таçтан кăмака айĕнчен, кив куршак-чӳлмексем хыçĕнчен хайхи кĕленчене туртса кăларнă та Унтрее çур стакан ярса панă.

— Хаплаттар, Унтрей Иванччă. Çакна ĕçсен, ывăнни тӳрех иртсе каять санăн.

— Тен, манпа пĕрле Энтрей те ĕçсе парĕ кăштах? Ун умĕнче пĕччен хыпса ларма аванах мар мана, — тенĕ Унтрей кравать çинче çав тери мĕскĕнĕн выртакан кӳрши еннелле пăхса.

— О-о, çук-çук, Энтрее юрамасть, юрамасть, чирлĕ вăл, тухтăрсем те хушман, ĕçсен вилсе кайĕ тата, мур! — ик аллипе харăс сула-сула илнĕ Энтрей арăмĕ.

— Çĕр грамм ĕçнипех ку таранччен пĕрре те вилменччĕ те-ха… — хашш! сывласа янă Энтрей.

— Чăнах ара, тен, ярса парăн пĕртак? — кӳршĕ арăмне ӳкĕте кĕртме тăрăшнă Унтрей.

— Каланă сире юрамасть тесе! — урипе тап! тапса илнĕ Энтрей арăмĕ. — Çак çур стакан эрехшĕнех тăлăх арăм пулса юлăп тата. Луччă эп ăна хам ĕçсе яратăп, мана ним те пулмасть, эпĕ Энтрей пекех çĕрĕк мар-ха, тӳсетĕп!

Хайхискер, çавăнтах эрех юлашкине тепĕр стакана лор-лор-лор тултарнă та, Унтрейпа шаклатса, хоп! çавăрса хунă.

— Ы-ых… — йынăшса янă вырăн çинче Энтрей, хăйĕн пӳсĕр шыççи ыратса кайнă пек.

— Эс мĕн? Мĕн пулчĕ? — хыпăнса пăхнă ун çине арăмĕ.

— Кĕсре хӳри! — тенĕ те ăна хирĕç Энтрей, пичĕпе стена еннелле çаврăнса выртнă.

Çакăн хыççăн Унтрей хăйне чунĕ уçăлмалăх ĕçтерсе янăшăн тав туса тухса кайнă. Энтрей арăмĕ вут хутма тытăннă. Кăмака çăварне ик-виç пуленкке чикме çеç ĕлкĕрнĕ вăл — сасартăк упăшки хыçалтан шăппăн пырса мăнтăр чишкипе хăлха чиккинчен янк! тутарса янă. Тӳрех вут-çулăм сирпĕннĕ хĕрарăм куçĕнчен, хăлха чан пекех янраса кайнă.

— Ай-уй! Мăншĕн ку, Энтрей?! — çухăрса ярса аяккалла сиксе илнĕ хĕрарăм. — Хăвна пĕчĕк ачана пăхнă пек пăхса усранăшăн-и?!

— Çавăншăн! Ак сана тата тепре! — Энтрей татах сулса янă, анчах лектереймен, арăмĕ пăрăнма ĕлкĕрнипе чышки чăланти шкап кĕтессине çитсе çапăннă.

— Мĕн хăтланатăн эс? Тăруках ухмаха ерсе кайрăн-и капла? Ним айăпсăр-мĕнсĕр… — тенĕ арăмĕ.

— Эс мар-и вăл айăпсăрри! — куçĕсене çутăлтарса кăшкăрнă Энтрей. — Тепĕр упăшка пулсан, сана çакăнтах пăвса пăрахать!

— Мĕншĕн? Мĕнле çылăхшăн?!

— Мĕншĕн тесен — чупкăн эсĕ! Чупкăн! Ват пуçупах ют арçынсемпе якăлтататăн!

— Кампа, айтурух!

— Ак çак уртмахпа, Унтрейпе! Эсĕ мĕн, эпĕ ним те курмастăп, сисместĕп, терĕн-и? Йăлт куратăп, веç сисетĕп!

— Намăса пĕл, Энтрей…

— Намăсне ăна санăн пĕлес пулать! Эп чирлесе ӳкнĕренпе иксĕр уйрăлма та пĕлместĕр-иç? Пасара — пĕрле, шыв патне — пĕрле, вутă патне — каллех пĕрле… Урампа та ыталансах утатăр пулĕ-ха!

— Эй, ухма-ах! Хамăра йывăр вăхăтра пулăшнăшăн çынна тав тăвас вырăнне халь çапла лĕпĕртететĕн-и эс? — пĕççине шарт! çапса илнĕ арăмĕ. — Кун çинчен Унтрей хăй пĕлсех мĕн калĕ? Ĕмĕрне килсе кĕмĕ, урамра курсан та сывлăх сунса пуç таймĕ!

— Ан кĕтĕр çав, ан кĕтĕр! Ун тĕсĕ те ан пултăр кунта! Тек эп ăна хам та кĕртместĕп, алăк урлă та каçармастăп! Вĕрентĕп ют арăмсемпе эрехсем пехлесе ларма! Хăрăк шалча, çĕрĕк уртмах, шуйттан!

— Мĕн пит хытă шавлатăр вара? — илтĕннĕ çав вăхăтра Унтрей сасси алăк патĕнчен. Сăмавар пекех вĕресе кайнă Энтрейпе арăмĕ вăл епле кĕрсе тăнине те сисмен.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн