Электронлă вулавăш

— Михал Михалч мар вăл, Нахал Нахалч! Пĕлетпĕр вăл ку дачăна мĕнлерех майпа тунине. Жулик! — терĕ те çав старик, лач! сурчĕ.

Анлантăм кăштах — вал ман хуçа хăйĕн дачине вăрланă япаласенчен туни çинчен каларĕ. Анчах тытман вăрă — вăрă мар. Ку сăмахсем Михал Михалча нихăш енчен те кĕçĕттермерĕç. Вăл хăйĕннех турĕ, никама та пăхмарĕ…

Пахчари çĕрне темле эп палламан çынсем пырса чаврĕç. Пите тĕплĕн, торфпа, тислĕкпе хутăштарса. Уншăн ман хуçа вĕсене стройкăна юрăхлă пулман хăмасене парса ячĕ. Çимĕçĕсене те — хăярĕ-помидорĕ, кишĕрĕ-çарăкĕ, укропĕ-редисĕ — çавăн пекех эп хальччен курман ик хĕрарăм лартса-акса пачĕç. Мĕн тăвас тетĕн, Раиса Ивановна пĕшкĕнеймест-çке-ха пирĕн, кĕлеткине тем пекех сыхласа пурăннă пулсан та, хырăмĕ пичке пек пулса кайнă — пĕр икĕ пăт çу унта. Пахчине те вăл тахçанта пĕрре пырса каятчĕ, хулари хваттерне ытларах сыхлатчĕ, мăнтарăн.

Анчах Михал Михалч манпа пĕрлех пурăнатчĕ. Тĕлĕнмелле улшăнса кайрĕ çын. Службăра чух яп-яка та çап-çутă çӳрекенскер, халь сухалне те хырма пăрахрĕ, питне те ик-виç кунта пĕрре çăвать пулмалла. Таçтан пожарниксенни пек брезент йĕм, çĕтĕк çанăллă пиншак тупса тăхăннă, уринче — пуклак пуçлă кив пушмак. Пĕррехинче эп ăна хам та палламан. Йывăç тĕми хыçĕнчен пĕр çĕклем çапă йăтса тухатчĕ те вăл — вăрă пекех туйăнса кайрĕ, пĕррех сикрĕм çакăн çинелле! Пиншак çаннине лар-р! çурса антартăм…

Килте пурăннă чух, ĕçрен таврăнсан, Михал Михалч кашнинчех хаçат пăхкаласа тухатчĕ. Хаçатăн тăваттăмĕш страницине пуринчен те ытларах вулама юрататчĕ, — унта кам вилни, кам авланасси çинчен çыраççĕ, ăна пĕлме питĕ интереслĕ вĕт-ха! Унтах тата кама мĕншĕн суд туни çинчен çырнисем те пулаççĕ, ăна пĕлни те усăллă хăшĕсемшĕн…

Анчах пахчана куçса килнĕренпе ун аллинче хаçат таврашĕ пĕрре те пулмарĕ. Лăпкă пурăнтăмăр эпир, таçта урăх тĕнчене лекнĕ пекех.

Çапах та пĕр-икĕ хутчен ЧПсем («чрезвычайнăй проишествисем») пулчĕç-пулчĕçех, ăна пытармалли çук.

…Çимĕçсем пиçсе çитме пуçласан, Михал Михалч таçтан пĕр кĕпçеллĕ тутăхнă пăшалпа темиçе гильза илсе пычĕ.

— Ну, тусăм, халь эпир санпа нимĕнле вăрă-хурахран та хăрамастпăр! Кам килсе кĕрет — тӳрех шаплаттаратпăр! — терĕ вăл мана. Хăй çавăнтах гильзăсене тарпа хутăш шултра тăвар пĕрчисем тултарма тытăнчĕ. Темшĕн-çке, ĕçленĕ май лĕх-лĕх-лĕх кулкаласа илет…

— Вĕлерессе вĕлерместпĕр, ку вăл ытлашши пулĕччĕ, анчах таккойски çухăртатпăр кунпа! — терĕ юлашкинчен.

Çакăн хыççăн икĕ кун иртрĕ-и, виççĕ-и, ăна тĕп-тĕрĕссипе калама пултараймастăп — сĕм çĕрле пирĕн пахчана чăнах та такам питĕ вăрттăн пырса кĕчĕ. Эп çакна сисрĕм те каçса кайсах вĕрме тытăнтăм. Куçпах куртăм — тĕмĕ хыçĕнче мĕлке тăрать. Сăнчăр çитнĕ таранах ун патнелле ыткăнтăм. Манран хăраса тарма мар, вырăнтан та хускалмарĕ çав мĕлке. Эп хытă вĕрнипе вăранса, кĕçех Михал Михалч крыльца çине сиксе тухрĕ. Аллинче — пăшал!

— Кам унта? Тух халех! Перетĕп! — кăшкăрчĕ вăл урмăшнă сасăпа.

Тĕмĕ хыçĕнчи çын сас памарĕ. Вара Михал Михалч пĕррех шаплаттарчĕ пăшалпа. Çав самантрах леш çын тискеррĕн çухăрса ячĕ:

— Ай-вай-вай! О-о-о!.. Миша, Мишенька, вĕлеретăн эс мана! Вилтĕм, сыв пул! Вилтĕм!..

Мур çитĕрех! Раиса Ивановна сасси! Мĕне пĕлтерет ку?! Михал Михалч та арăмĕн сассине уйăрса илчĕ курăнать, пăшалне аяккалла ывăтса, тĕмĕ хыçнелле варкăнчĕ те Раиса Ивановнăн çиче пăт таякан тушкине çĕклесе тухрĕ.

— Ай… ой… ох… вилтĕм эпĕ, вилтĕм… — йынăшрĕ Раиса. — Анчах эс ан авлан… ан авлан… мана асăнса пурăн…

Ним тума аптранă Михал Михалч арăмне верандăри диван çине илсе пырса нач! пăрахрĕ. Ана хĕрхенесси пулмарĕ унăн, тӳрех вăрçма пуçласа ячĕ.

— Мĕн шуйттанĕшĕн çĕрле сĕтĕрĕнсе çӳретĕн эсĕ? Мĕн кирлĕ пулчĕ сана? Эп кăшкăрсан, ма хирĕç сас памарăн, йӳтенĕскер?

— Ах, Мишенька… — йынăшрĕ арăмĕ, — мана мĕн… çынсем каларĕç, эс кунта хĕрарăмсемпе аташса пурăнатăн, терĕç… Килсе курас терĕм, хам куçпа… Анчах эс вĕлертĕн мана… Юри вĕлерес тесех петĕн пуль çав. Эпĕ ватă та-ха, сана çамрăккисем кирлĕ те…

— Хуп çăварна, ухмах! — кăшкăрчĕ ăна хирĕç упăшки. — Никам та вĕлерес темен сана, вилместĕн те эсĕ: мăнтăр пĕççӳне темиçе пĕрчĕ тăвар çеç кĕрсе ларнă. Çынсем лĕпĕртетнине ĕненнĕшĕн сана чăнах та мунчана илсе кайсах пĕçертмелле!

Чылайччен ятлаçрĕç вĕсем, унтан çапах та майлашрĕç пулмалла та тин çеç авланнă мăшăр пекех вырăн çине кĕрсе выртса лăпланчĕç.

Кайран-малтан пирĕн пата пĕр вăрă таврашĕ те пыман вара… Тепĕр «ЧП» тата вăйлăрах пулчĕ.

Пахчана темиçе грузовик тислĕк пырса тăкнă пулсан та, ман хуçана ку çителĕксĕр пек туйăннă курăнать. Пахча таврашĕнче ăçта пĕр ывăç тислĕк курнă — йăлт пуçтарса кĕртрĕ. Хăш чух — хаçатпа чĕркесе, алăра нимĕн те çук пулсан — пуçĕнчи улăм шлепкепе çĕклесе. Пухать те пухать çапла. Унтан тахăшĕ пирĕн пахча хыçне каç-каç ула кĕсре пырса яма пуçларĕ, — курăк пит вăйлăччĕ унта. Хайхи Михал Михалч çав кĕсрене куçран вĕçертмесĕр сыхлама тытăнчĕ: леш хӳрине çĕклет — Михал Михалч тӳрех витре тытса чупать

— Ах, лайăх япала! Ылтăн! — тет вара, пăсланакан витрене каткана пушатса. — Çăвĕпех çакăнта çӳретĕрччĕ ку кĕсре!

Анчах ула кĕсрене вăл çеç мар, тепĕр çын та куç хывнă иккен. Вăрманти тăманасен пыйтине тĕпчесе наукăсен кандидачĕ пулнăскер тет çынни. Вăл та кĕсре патне витре йăтса чупма тытăннă. Швежи, песплатнă тислĕк вĕт-ха! Михал Михалч пĕр ирхине ирех тăрса витрепе чупса каять — лешĕ пуçтарса илме те ĕлкĕрнĕ иккен. Эх, тарăхать вара ман хуçа!

— Эс мĕнле правăпа çын тислĕкне пухса çӳретĕн? — хаяррăн ыйтать кандидатран.

— Çынăнне мар, кĕсренне, — тет лешĕ.

— Вăрă эсĕ! Ку тислĕк — манăн!

— Епле сан пултăр-ха вăл?

— Эп ку кĕсре хуçипе калаçса татăлнă!

— Контрактаци турăн-им? Кĕсре тислĕкне пуçтарса тăма договор çыртăн-и?

— Хуть те мĕн тунă пултăр, сан ĕç çук унта! Тавай тислĕкне, халех пушат!

Кандидат памасть. Ман хуçа вăйпа туртса илме пикенет. Леш ăна тĕртсе ярать. Ӳкерет. Ку сиксе тăрать те ăна хăлха чикки парать. Лешĕ хирĕç янклаттарать. Пĕрре — иккĕ, виççĕ — тăваттă. Вырăсла каласан, удар — контрудар. Иккĕшĕ те чăп-чĕр юн пулаççĕ çаксем. Çапах та ман хуçа çĕнтерет-çĕнтеретех… Кандидат витринчи тислĕке туртсах илет, пуш витрине кандидат пуçĕ çине тăхăнтарса ярать. Анчах вĕсем кун çинчен никама та каламарĕç пулас, иккĕшĕ те шăпăртах пулчĕç — çынсем пĕлсен, намăса ăçта чикес? Чылайран тин пĕлтĕм: вĕсем çав кандидатпа иккĕшĕ пĕр чĕрĕк ĕçсе «по-джентельменски» калаçса татăлнă — мăшăрсăр (нечетнăй) кунсенче кĕсре пурлăхне Михал Михалч пухать, мăшăрлă (четнăй) кунсенче — кандидат…

Тата тепре çавăн пекех питĕ хыта тарăхрĕ ман хуçа.

Пĕррехинче Раиса Ивановна ăна темле çыру пырса пачĕ. Месткомран çырса янă иккен… пенсионер пулсан та, профсоюз укçи тӳлес пулать сирĕн, çичĕ уйăхшăн тӳлемен… Çав хута вуласа тухрĕ те Михал Михалч, тăрук кив çăпата тĕслĕ пулса кайса, ăна лăр-лар! çурса тăкрĕ.

— Эккей, нимсĕрех укçа шăйăрасшăн манран! Тупнă ухмах! Кирлĕ мар мана нимĕнле профсоюз та! Çунса кайтăр!

— Уйăхне пилĕк пус кăна-çке… — терĕ Раиса.

— Пулин! Пилĕк пус — укçа мар-им? Шалиш! Тӳлеместĕп!.. Хулари пенсионерсен пуххине чĕнсе янă хута та çавăн пекех урлă-пирлĕ çурса ывăтрĕ:

— Çитет, хам ĕмĕрте пухусенче ларса сахал мар йĕм çĕтнĕ! Анчах пахчара питĕ вăйлă ĕçлетчĕ вара, ăна пытармалли çук.

Шăварать, кăпкалатать, кашни çумкурăкне, пуçне кăларсанах, татса ывăтать… Çимĕçсем пулма пуçласан — кашнине тыта-тыта пăхать, шутлать: миçе помидор, улмуççи çинче миçе панулми…

Суяс мар, малтанхи çул тупăш пысăках пулмарĕ пирĕн, анчах кайранхи çулсенче ай-ай усси лайăх пулчĕ! Раиса Ивановна май уйăхĕнчех укроп, симĕс сухан сутрĕ, унтан çĕр çырли, чие, хăяр, помидор, панулми, кишĕр… Хăйсем çиместчĕç те пулмалла, йăлт пасара йăтатчĕ. Укçа! Капитал!

…Хура кĕркунне мана киле, хулана илсе кайрĕç. Ну, ыр куратăп ĕнтĕ халь, хĕл каçах улпут пек пурăнатăп, тесеттĕм. Анчах ман пӳлĕме çынсем йышăннă иккен — Раиса Ивановна такамсене хваттера янă. Ман пӳлĕме çеç мар, иккĕмĕш пӳлĕмне те, — хăйсем пĕр пӳлĕмĕнче çеç юлнă. Чăнах та йыта пурнăçĕ пулчĕ вара манăн, хĕлĕпех алăк патĕнче выртса пурăнтăм. Çăва тухсан каллех пахчана илсе кайса кăкарчĕç. Каллех Михал Михалчпа иксĕмĕр пурăнма тытăнтăмăр. Ăна никам та кăкарман ĕнтĕ, вăл хăй кăкарăнчĕ. Ман пек сăнчăрпа мар, çăтлăх пăявĕпе кăкарăнса ларчĕ.

…Шеллетĕп эпĕ хамăн хуçана! Чăн та йытă пурнăçĕ вĕт унăн, пĕртте этем пурнăçĕ мар!