Электронлă вулавăш

Паллашу

Тĕрме килкартине килсе кĕрсенех Вероника йĕплĕ пралук карнă хӳмесене асăрхарĕ. Милици работникĕсене сыхлăхра тăма вышка та пур кунта. Ăçта килчĕ унта пĕрешкел тум тăхăннă хĕрарăмсем уткаласа çӳреççĕ. Кăнтăр апачĕ тунă хыççăн ĕçе кайма пуçтарăнакансем те пур. Пĕр хутлă йывăç çуртăн алăкĕ уçăла-уçăла хупăнать.

— Мĕн тăратăн тата, ут малалла, — çурăмран пырса тĕртрĕ ăна хĕрарăм милиционер. — Япалусене хывса кунти тума тăхăнмалла пулать сан.

Хăй çине сарлака кĕпе, çăматă тăхăнсан Вероника çӳçенсе илчĕ. Милиционер килсе панă фуфайкăпа çăм тутăра курсан пичĕ тăрăх куççуль тумламĕсем юхнине туйрĕ вăл. Халĕ ĕнтĕ вăл та кунта пурăнакансемпе пĕрпекленчĕ. Миçе çулта пулнине те татса калама хĕн ун пирки. Сарă кăтра çӳçĕ çеç ун кăмăлне çемçетрĕ. Кам ăмсанман-ши ун çӳçне? Шкулта арçын ачасем час-часах пырса тытса пичĕсемпе сĕртĕнетчĕç. Халĕ вĕсене те çăм тутăр айне пытарма тивет.

Казармăри пĕр пек сарса хунă вырăнсене курсан Вероника ача садне аса илчĕ. Унта та вырăнсене пĕр пек çивиттисемпе витетчĕç. Хĕрарăмсем пурăнни тӳрех курăнать: урайĕ тап-таса, япаласем те йĕркеллĕ çакăнса тăраççĕ.

— Ирт малалла, — чĕнчĕç ăна картла вылякан хĕрарăмсем. — Пирĕн пата тахçанах çĕннисене илсе килменччĕ-ха.

— Ну, мĕнле унта, ирĕкре? — хĕре хупăрласа илсе çине-çине ыйту пама пуçларĕç вĕсем. — Мĕнле статья санăн?

— 103-мĕш, — аран-аран илтрĕ хăйĕн сассине Вероника.

Ун сăмахĕсене илтсен ушкăнран пăрăнакансем те пулчĕç. Кĕç хăй тавралла йĕрĕнчĕк кулăпа çиçекен хĕрарăмсем çеç юлнине асăрхарĕ Вероника. Вĕсемшĕн тĕрме тăван кил пулни тӳрех курăнать. Пĕрин пичĕ çинче темиçе çĕвĕк. Ăна кунта пурте Алтай тесе чĕннине, унран пурте хăранине кайран çеç пĕлчĕ Вероника. Халĕ вара хĕре ăшшăн кĕтсе илекенни пĕрремĕш вăл пулчĕ.

— Иртех, хĕрĕм, каласа пар пире йĕркипе, — амăшĕ калаçнă пекех туйăнчĕ Вероникăна. — Пирĕн кунта çапла йĕрке: ирĕкрен килекен малтан хăйпе паллаштарать, кайран эпир хамăрпа паллаштарăпăр. Ну, кама кăнтрăн?

Вероника пĕр самант ним чĕнмесĕр пăхса тăчĕ. Çак ушкăнран аяккалла тарас килчĕ ун. Анчах вĕсем ăна тавралла хупăрласа илнĕ. Вероника çине темĕн кĕтнĕн пăхаççĕ. Ахăртнех, ăна та хăйсем пекех тесе шухăшлаççĕ пулас. Вероника ушкăнран уйрăлнă хĕрарăмсем çине пăхрĕ, вĕсенчен куçĕсемпе пулăшу ыйтрĕ. Анчах лешсем хĕр куçĕпе тĕл пуласран аяккалла пăрăнчĕç, хыпалансах ĕçе кайма пуçтарăнма пуçларĕç.

— Ну, çитет сире канса, ĕçе кайма вăхăт. Тухса строя тăрăр, — çитсе кĕнĕ милиционер сассине илтсен Вероникăн чунĕ лăштах пулчĕ. — Эсĕ вара паянлăха кан, ырантан ĕçе пуçăнатăн.

Вĕсем тухса кайсан Вероника кăтартнă вырăн еннелле утрĕ. Кĕç-вĕç кайса ӳкессĕн туйăнчĕ ăна.

— Итле-ха, мĕн ятлă эсĕ? — илтĕнчĕ сасартăк кĕтесрен.

— Ай, — шартах сикрĕ Вероника, — кам вара кунта?

— Эпĕ ку, Света, ан хăра манран. Кил-ха кунтарах. Хам тăраймастăп эпĕ, пăр çинче шуса ӳксе урана амантрăм.

Йăвашшăн илтĕнчĕç Вероникăна ун сăмахĕсем. Вăл хăрамасăр сасă илтĕннĕ еннелле утрĕ.

— Çын вĕлерекен пек туйăнмастăн эсĕ. Йăнăшпа лекмен-и эс кунта?

— Çук, йăнăшпа мар, Владик тетене вĕлернĕ эпĕ.

— Мĕн пирки вара ун пекех?

— Мана мăшкăл кӳресшĕн пулчĕ вăл, эпĕ вара хама хӳтĕлесе тĕксе ятăм ăна, — калаçас та калаçас килчĕ Вероникăн Светăпа. Хăйне пăшăрхантаракан шухăшсене пĕтĕмпех ирĕке кăларас килчĕ. — Вăл вара больницăна çитсен вилсе кайнă. Мана вара ăна юри вĕлернĕ тесе айăпларĕç. Ман ăна хама мăшкăл кӳртермелле пулнă иккен малтан, кайран тин вĕлермелле пулнă. Хакла ларчĕ мана хĕр чысĕ.

— Эс пурин умĕнче те кун çинчен каласа паманни аван пулчĕ-ха, — хĕре аллинчен тытса калаçрĕ Света. — Кунта нĕшĕклеме юратакансене кун çук. Хăв айваннине кăтартрăн пулсан тамăка куçĕ сан пурнăçу. Эс ирĕкри хăтланăвусене ман. Ăнсăртран вĕлерни пирки кунта никама та ан шарла. Ан тив, алтайсем сана хăйсен тусĕ вырăннех хуччăр.

Чылай çĕннине илтрĕ Вероника Светăран. Шупашкарта çуралса ӳснĕ иккен вăл. Ашшĕпе амăшĕ те ĕçкĕпе иртĕхнĕрен час-часах вокзалсене вăрлама çӳренĕ. Çавăнта ярса илнĕ те ăна милиционерсем. Ăна та малтанах тĕрмене хăнăхма йывăр пулнă (хăнăхма пулать-ши ăна?), патакне те чылай çинĕ алтайсенчен. Вĕсем вырăнне урайне те пайтах çунă. Халĕ аяккалла пăрăнма тăрăшать. Кури куçа курми тăвать.

Калаçуран хăпаймарĕ çапах та Вероника. Алтайпа юлташĕсем ĕçрен килнĕ-килменех ун тавра пухăнчĕç. Света каланине астуса тĕрĕссине пĕлтермерĕ вĕсене хĕр. Çĕрле вара, пурте ыйха путсан, чылайччен çывăрса каяймасăр асапланса выртрĕ, ыттисене вăратас мар тесе шăппăн йĕчĕ.

Уй — куçлă, вăрман — хăлхаллă

Çĕрле чылайччен ларнине пула сехечĕ шăнкăртатнине те илтмен Юрий. Саша килсе алăка шаккасан çеç вăранчĕ. Сĕтел çинче сапаланса выртакан хаçат-журналсемшĕн, кĕнекисемшĕн юлташĕ умĕнче лайăхмарланчĕ. Каçхи апат хыççăн çуман чашăксем те сĕтел çинчех лараççĕ.

— Эсĕ, мĕскер, халĕ те çывăратăн-им? — алăкра майка вĕççĕн çеç тăракан Юрие сывлăх сунчĕ Саша. — Кая юлатăн вĕт капла.

Саша пӳлĕме кĕрсен пĕр хушă ун-кун пăхкаласа тăчĕ. Юлташĕ яка та типтер çӳреме юратнине пĕлет вăл. Тепĕр чухне уншăн ăна кĕвĕçсе те илет. Хĕрсем те çавăн пиркиех ун çинчен куçĕсене илместчĕç.

— Мĕн пулнă сана? Эс ӳсĕр мар пулĕ те? — çапах та ыйтмасăр тӳсеймерĕ вăл.

— Эп эрехпе аташманнине пĕлетĕн вĕт эсĕ. Хутсене пăхкаласа ĕнер чылайччен ларма тиврĕ. Мĕнле тӳнсе кайнине те астумастăп.

— Санăн ĕçе каймалла мар-им паян?

— Çук, эпĕ икĕ эрнелĕх отпуск илнĕ.

Саша Юрăна Аля патĕнче пулнăранпа та тĕл пулайманччĕ-ха. Хăйĕн те ĕçсем пулнăран час-час тухса çӳреме тиврĕ. Юрий пирки никамран ыйтса пĕлме те май килмерĕ ун. Çавăнпа та вăл отпуск илнĕ тени уншăн çĕнĕ хыпар пулчĕ.

— Мĕнле панă сана отпуск? Ĕçсем нумай-çке халĕ?

— Эпĕ те ĕçпех çӳретĕп, Саша.

— Çаплах пăрахаймастăн çав ĕçе? Уйăх ытла иртрĕ ĕнтĕ унтанпа. Урăх ĕçе пуçăнсан ун пирки манан пулĕ тенĕччĕ. Эс вара çаплах çавăн пиркиех.

— Ун çинчен халĕ нимĕн те ан ыйт. Мĕн пулса пĕтессе хам та пĕлейместĕп. Çакна анчах калатăп: апелляци çырса парса ĕçе çĕнĕрен пуçарма май пур.

— Мĕнех, ăнăçу сунатăп сана.

Саша тухса кайнă хыççăн пӳлĕмне тирпейлерĕ Юра. Çăвăнса тасалсан ĕнерхи хаçат-журналсене уçса пăхма пуçларĕ. Вуланă май ирхи апат турĕ. Ачаранпах йăлана кĕнĕ йĕркине пăрахаймарĕ. Кĕнеке вуламан кун та пулман пулĕ ун. Пушă вăхăт тупăнсанах алла кĕнеке тытса ларатчĕ. Ытларах криминаллă повеçсем пичетленекен журналсене вулама юрататчĕ. Интересли пулсан — вуласа пĕтермесĕр те чарăнаймастчĕ. Апат çинĕ чухне кĕнеке вуланăшăн ашшĕ темиçе хутчен те хĕтĕртнĕччĕ-ха ăна. Анчах хăнăхнă йăлана пăрахăçа кăлараймарĕ Юра. Ашшĕнчен вăрттăн та пулин çинĕ чухне вулатчĕ. Пĕррехинче тата шăллĕ унран, тăрăхласа кулас шутпа, чашăка яшка вырăнне тăварлă шыв ярса панăччĕ. Куçĕсемпе кĕнекене тĕлленĕскер, кача тăвар шыва пĕр мăн кашăках сыпнăччĕ Юрий. Самаях лекнĕччĕ шăллĕне унран.

Чашăкри яшкана пăхмасăр сыпакан Юрийĕн аллисем хытă япалана перĕннĕ хыççăн чăнкăр-р! тунă сасă илтĕнсе кайрĕ. Вăл умри хаçатне аяккалла сирсе сас пулнă еннелле пăхрĕ. Чи малтанах çĕрте выртакан кантăк ванчăкĕсене асăрхарĕç ун куçĕсем. Вĕсем хушшинче вара… Альăн сăнӳкерчĕкĕ. Пĕрле ӳкерттернĕччĕ вĕсем ăна. Тин çеç юрист дипломне алла илнĕ Аля Юра çине нимĕн пулман пек йăл-йăл кулкаласа пăхать. Кăтра çӳçĕ хĕрĕн сăн-пичĕпе килĕшӳллĕ. Рамкине те пасарта пĕрле туяннăччĕ. Аля ăна тавралла илемлĕ эрешсемпе эрешленĕ, асăнмалăх тесе çырнă аяла.

Пĕр хушă Альăн сăнӳкерчĕкне алăра тытса тăнă хыççăн Юра хыпалансах урайĕнчи ванчăксене шăпăрпа шăлса пуçтарса çӳп-çап карçинккине кайса печĕ. Унтан сăнӳкерчĕке çӳлĕкри пĕр кĕнеке хушшине чиксе хучĕ те сĕтел хушшине хаçат вулама кĕрсе ларчĕ.

Палăртнă вăхăтрах çитрĕ Юрий Владимирович студентсен общежитине. Ĕнер те пулнăччĕ вăл кунта. Анчах темиçе пӳлĕм алăкне шаккасан та сас паракан пулмарĕ. Аптăранă енне вăл вахтăра ларакан пĕр ватăрах хĕрарăмпа калаçса пăхма шутларĕ. Паллашма хăй пĕрремĕш хут общежитие килсенех паллашнăччĕ-ха Юрий. Петров камне, ăçта ĕçленине пĕлсен çеç Ульяна Тимофеевна ăна общежитие кĕме ирĕк пачĕ. Унччен яхăнне те ямасть, ура тапса каялла хăвалать адвоката.

— Ульяна Тимофеевна, — шăппăн пырса сăмах хушрĕ вăл ăна. — Ман сирĕнпе вăрттăн калаçса илмелли пур та.

— Милицие пулăшма пултарап пулсан савăнсах пулăшăп. Хамăр та час-часах чĕнсе илетпĕр вĕсене. Мĕн ыйту пурччĕ?

— Мĕнрен пуçламаллине те пĕлместĕп. Кĕскен çапах та ăнлантарма тăрăшăп. Следовательсем тĕплĕн тишкерменнине кура пĕр çамрăк хĕрачан айăпсăр тĕрмене ларма тиврĕ. Свидетельсем çукки вараларĕ ун чысне. Çав хĕрача айăпсăррине çирĕплетме свидетельсем кирлĕ мана. Кинотеатр хыçĕнче пулса иртнĕ вĕсен хирĕçӳ. Театрта пулнă хыççăн ку ĕç шăп пĕр сеанспа тепĕр сеанс хушшинче пулса иртнине пĕлтĕм. Студентсем час-часах киносене çӳреççĕ. Тен, сирĕн общежитинче пурăнакансем те пулнă унта?

— Нимĕн калама та пĕлместĕп, — терĕ Ульяна Тимофеевна кăшт чĕнмесĕр тăнă хыççăн. — Киноне çӳреççĕ-ха вĕсем. Ытларах хăш пӳлĕмрисем çӳренине те пĕлетĕп. Анчах эп мĕнпе пулăшма пултарăп-ши?

— Сирĕн график пур, пăхăр-ха тархасшăн, октябрĕн 30-мĕшĕнче кам пулнă вахтăра.

— Октябрĕн 30-мĕшĕ, — шырама пуçларĕ вахтер. — Мĕн кун пулнăччĕ-ха вăл. А-а, кĕçнерникун. Эп пулнă дежурствăра. Ват çын ăсĕ вăл — астумастăп та халь ун чухне кам миçере килнине.

— Ку çиччĕмĕш общежити, Ульяна Тимофеевна. Ниçта та ĕç ăнмарĕ ман. Тархасшăн, аса илме тăрăшăр. Мĕнле те пулин пулăмпа çыхăнман-и çак кун сирĕн?

— Нимĕн те астумастăп. Тен, хĕрсем хăйсем калĕç. Вăтăр иккĕмĕш пӳлĕмре пурăнакан Лена пĕр кино та сиктермест пулас. Кашни кунах тĕл пулаççĕ каччипе. Тен, вăл пулăшĕ.

Чылай кĕтме тиврĕ Ленăна. Савнийĕпе иккĕшĕ килсе кĕчĕç вĕсем общежитие. Хăйне милиционер кĕтсе ларнине пĕлсен Лена хăраса кайрĕ. Юнашар тăракан каччийĕ çине пăхса илчĕ. Лена хăй пирки аван мар шухăшланине тӳрех ăнланчĕ пулас лешĕ: çине тăрсах тӳрре тухма пуçларĕ.

— Çук ĕçĕ пачах та сирĕнте мар, — савнисем хирĕçсе каясран пырса сăмах хушрĕ Юрий. — Кунта сăмах пачах та эсир палламан çын çинчен пырать.

Ленăпа савнийĕ лăштах сывласа янă пек туйăнчĕ Юрие.

— Атьăр ларсах калаçар, — çамрăксене тенкел çине ларма чĕнчĕ вăл. — Ульяна Тимофеевна каланă тăрăх, эсир час-часах «Çеçпĕле» кинона çӳретĕр. Хăш çулпа таврăнатăр эсир общежитие?

— Вăхăт пур чухне уçăлса çӳрекелетпĕр. Тепĕр чухне тӳртен те килетпĕр, — Юрăпа алă тытнă хыççăн хуравларĕ Ленăн савнийĕ, Петя. — Хăш кун интереслентерет сире?

— Октябрĕн 30-мĕшĕ, кĕçнерникун.

— Эрнекун пирĕн йывăр занятисем, çавăнпа эпир тӳртен килме те пултарнă. Астумастăн-и эсĕ, Лена?

Лена тем аса илнĕн куçĕсене хĕссе илчĕ. Унтан Петя çине куçне чарса пăхса илчĕ те темĕн калама хатĕрленсе çăварне уçрĕ. Анчах калас тенине каламарĕ.

— Мĕнле кино пынă ун чухне театрта? — ыйтрĕ хĕр адвокат çине пăхса.

— «Воры в законе», — хĕр тем пĕлнине адвокат чĕрипе туйрĕ Юрий.

— Курнă эпир вăл кинона, — хаваспах хуравларĕ Петя. — Занятисем хыççăн кайнăччĕ те.

— Калăр-ха, хăш çулпа таврăннине астумастăр-и?

— Тӳртен, — хăвăрттăн каларĕ Лена. — Урăх тата ыйтусем пур-и сирĕн?

— Пур, — çирĕппĕн каларĕ Юра та. — Каçхи ултă сехет хыççăн кинотеатртан тухсан çул çинче никама та асăрхамарăр-и эсир?

Петьăпа Лена пĕр-пĕрин çине пăхса илчĕç. Юра та вĕсем иккĕшĕ те темĕн пытарнине туйрĕ.

— Çук, курман, — харăс хуравларĕç савнисем.

— Эп пĕлетĕп, эсир темрен хăратăр. Анчах куншăн сире нимĕн те пулмасть. Санран кĕçĕн хĕр, Лена, тĕрмере айăпсăр ларать. Тӳрĕ çулпа килнĕ пулсан эсир вĕсене курмасăр иртсе кайма пултарайман.

Ленăпа Петя каллех пĕр-пĕрне куçран пăхса илчĕç.

— Нивушлĕ тепĕр çын шăпи, çамрăк çын шăпи, сире пачах та хумхантармасть?

— Уншăн мар-ха, — сăмах хушрĕ шухăша кайса тăнă хыççăн Петя. — Куртăмăр эпир вĕсене.

— Куртăр?! — хăйне кирлĕ хурава илтнĕ хыççăн пĕр тĕлĕнсе, пĕр савăнса ыйтрĕ Юра. — Эппин, эсир вĕсене курнă?!

Адвокат хăтланкаларăшĕсене ăнланмасăр сăнаса тăракан хĕрпе каччă шăпланса тăчĕç.

— Пĕлетĕр-и эп сире мĕн чухлĕ шыранине?! Çĕр çывăраймарăм уйăх хушши. Калăр йĕркипех мана. Час ручкăпа хут кăларам.

Пĕр сăмах сиктермесĕр çырса илчĕ Юрий Владимирович вĕсем каланине. Петьăпа Лена вĕсем хирĕçнине курнă анчах мар, Вероника Владик тете тесе йăлăннă сăмахсене те йăлт илтнĕ. Хĕр ӳкнĕ арçын патне каялла таврăннине те курса тăнă вĕсем. Милици работникĕсем килсен çеç общежити еннелле утнă. Петя темиçе хутчен те кайма пуçтарăннă милици уйрăмне, хăй мĕн курнине тĕпĕ-йĕрĕпе каласа пама шутланă. Анчах вăрçнăшăн пĕрре судпа айăпланнă савнине ĕненмесрен, хăйнех айăпласран шикленсе Лена ăна кашнинчех тархасланă, ӳкĕтленĕ. «Петя, кам ĕненĕ сана? Условнăй çинче вĕт-ха эс? Хăвна айăплĕç. Сан вара институт пĕтермелле. Эс вăл хĕрачана палламастăн та вĕт. Тата милицисем хăйсем те вĕçне-хĕрне тупĕç. Эс хăв çинчен шухăшла», — куççулĕпех йĕнĕ Лена. Петя савнине ĕненнĕ, хăйне шанмасăр тытса хупасран шикленнĕ.

— Халĕ ĕнтĕ аллăрсене пусăр, — çырса пĕтернĕ хыççăн хутне сĕтел çине хучĕ Юрий Владимирович. — Судра та хăвăр курнине йăлт тĕрĕссине каламалла пулать.

Суд тенине илтсен Лена алла илнĕ ручкине каялла хучĕ.

— Çук, пымастпăр эпир суда.

— Лена, ун пек каялла-малалла ан выля. Тата айăпсăр çын тĕрмере ларни пирки шухăшла.

Савнин çирĕп сăмахĕсене илтсен Лена та адвокат çырнă хута вуласа тухса алă пусрĕ.

— Тавтапуç сире, питĕ пысăк тав. Эсир хăвăр мĕнле ырă çынсем пулнине те пĕлместĕр.

Хĕрпе каччăна ыталаса чуптума хатĕр Юра общежитинчен чупнă пекех милици уйрăмнелле çул тытрĕ.

 

Иккĕмĕш пайĕ

Ĕмĕтсем пурнăçа кĕме пуçлаççĕ

Иван Данилович Смирнов ирхи планерка хыççăн ниепле те лăпланаймасть. Чĕре эмелне те ĕçсе пăхрĕ вăл. Хулара преступлени тăвакансен йышĕ ӳссе пыни хытах пăшăрхантарать ăна. Сăлтавне, паллах, чылай тупма пулать. Анчах милици работникĕсем те ĕçе начарлатнине туять вăл. Кадрсем те начар. Çын çитменнине пула вĕсем хушшине таса мар чунлă çынсем те леккеленĕ. Иван Данилович подполковник вара шăпах кадрсемпе ĕçлет. Хытах ятларĕ ăна паян уйрăм пуçлăхĕ. Ĕçе иличчен кашни çынна тĕплĕн тишкерме ыйтрĕ. Вăтăр çул хушшинче сахал мар преступнике тĕрмене хуптарнă вăл. Çĕрле те канăç пулман ун. Халĕ вара пĕрле ĕçлекен çынсемпе кĕрешме сĕнеççĕ ăна.

— Кĕрĕр, кĕрĕр, — алăк шаккани шухăш ытамĕнчен хăтарчĕ Йван Даниловича.

Пӳлĕме яштака çамрăк кĕрсе тăрсан подполковник икĕ аллине тăсса ун патнелле утрĕ.

— Акă кам пек çынсем кирлĕ пирĕн ĕçре. Чун-чĕрипе тимлекен çынсем, — килсе кĕнĕ çынна ыталасах сывлăх сунчĕ Иван Данилович.

Юрий çак кăвак çӳçлĕ çынна пĕрре курсанах хисеплеме пуçланăччĕ. Университета эрнере икĕ хутчен лекци вулама çӳретчĕ вăл. Милици работникĕн мĕнле çын пулмалли пирки ăнлантаратчĕ. Çырма мансах итлетчĕ ăна Юрий, кашни сăмаха ăшне хыватчĕ.

— Ну, мĕнле чуптаран, каласа пар. Илтрĕм-ха, университета хĕрлĕ дипломпа пĕтернĕ терĕç сана. Авланмарăн-и-ха?

Юра кĕскен хăйĕн пурнăçĕпе паллаштарчĕ, хирĕç ыйтусем парса подполковник сывлăхĕпе интересленчĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн