Электронлă вулавăш

Тĕнче нихçан та йăлăхтармасть çав. Кашни вăхăтăн, кашни кунăн хăйне кура илемĕ, уйрăмлăхĕ пур. Ĕнер çумăрлă кун тăчĕ. Тӳпере тĕксĕм пĕлĕтсем каплана-каплана килчĕç. Тавралăх темле хаяр та мăнаçлăн курăнчĕ. Сарала пуçланă йывăçсем тĕксĕм пĕлĕт айĕнче тăлăх, шухăша яракан çутăпа çуталчĕç. Ял çумĕнче кӳлĕ хуп-хура та тӳлек выртрĕ. Тем çинчен аса илсе, ассăн сывланă пек туйăнчĕ. Чун-чĕрере те сивлек, канăçсăр туйăмсем çуралнăччĕ. Эпĕ каллех çумăра каять пуль, çĕрулми пухса кĕртме чăрмав тупăнать пуль тенĕччĕ. Çапла, тунсăхлăн иртрĕ ĕнерхи кун.

Паян акă... Паян кĕрхи хĕвел çуллахи пек кулса тухрĕ. Савăнăçлă çын килсе кĕрсен, ытти юлташсен те кăмăлĕ уçăлса кайнă пекех, хĕвеле пула уй-хир те, улăх-çаран та, вăрмансем те чĕрĕле пуçларĕç. Курăр-ха, çул хĕрринчи сап-сарă çăка чĕтрене-чĕтренех кулать, çавна май ылтăн укçисем çĕре тăкăнаççĕ. Кĕрен тенкĕ çакнă ăвăс вулли те аякранах курăнать.

Лорх Иванĕн те кăмăлĕ ырă паян. Вăл тин пухса хунă çĕрулми купи çине куç илмесĕр савăнса пăхать.

— Шултра ӳсрĕ паранкă. Çапла-и? Кур-ха, сысна çури пекех-çке, — тет вăл ăшшăн.

— Пултаратăн, Иван Семенович. Ахальтенех Лорх Иванĕ темеççĕ пуль çав сана. Халăх пĕлсе ят парать.

— Ячĕ пырĕ-ха вăл. Çапла-и?

— Кăçал çанталăк айла-капла ачашласах тăмарĕ. Çапах та пирĕн колхоз хăй чыс-хисепне упрама пĕлет. Районта пирĕнни пек шултра паранкă çук та пуль...

— Тен, пулĕ те... Ана татсах каламăпăр. Мĕншĕн машина килмерĕ-ха? Ку купана часрах тасатасчĕ. Çапла-и?

— Тин кайрĕç-çке вĕсем. Ан васка.

— Çак çанталăкра ахаль тăрас килмест-çке, — сапаланарах выртакан çĕрулмисене купа тăррине ывăта пуçларĕ Лорх Иванĕ.

Лорх Иванĕ пирĕн ялти Кĕркури Иванĕнчен те, Ничĕк Иванĕнчен те ним чухлĕ у те уйрăлса тăмасть. Вĕсем пекех, çӳллех те мар, лутрах та мар, сарлаках та мар, çинçех те мар. Сăмси те ялти ытти çынсенни пекех вăтам. Куçĕ хăмăр. Пирĕн ялта кăн-кăвак куçлисем те, çĕмĕрт пек хура куçлисем те сахал. Лорх Иванĕ тăхăнасса та, ытти çынсем пекех, кивĕрех пиншак, тĕсĕ кайнă шăлавар тăхăнса çӳрет. Ара, уй-хире кам вĕр-çĕнĕ тумпа шукăлленсе тухтăр? Калаçасси те Лорх Иванĕн хамăр ял çыннисенчен уйрăм мар. Пурĕ те пĕр уйрăмлăх кана унăн. Калаçнă чух час-часах «Çапла-и?» — теме юратать. Ку темех мар ĕнтĕ. Калатăрах.

— Иван Семенович, каçар. Çакна ыйтса пĕлем-ха: сана çĕрулште чапа тухнăшан Лорх тесе чĕнеççĕ-и? — ыйтрам эп хам сисмесĕрех.

— Теплерех пулчĕ-ха вăл, — терĕ Лорх Иванĕ.

— Мĕншĕн апла?

— Урăххи те пур кунта. Çапла-и?

— Те çапла, те çапла мар. Эпĕ пĕлместĕп-ха.

— Ха... Пурне те пĕлсен, час ватлăн, Эпĕ ку ята фронтран илсе килтĕм темелле-ши? Пулатъ-çке ун пекки те пурнăçра. Çапла-и?

— Аха, — пуçа сĕлтсе илтĕм эпĕ.

— Вăт япала! Кĕтсе тăр кунта. Халĕ те машина килни курăнмасть-ха.

Эпир çĕрулми ешĕкĕ çине лартăмăр. Пирĕн умра тем анлăш хир сарăлса выртать. Халĕ вăл çаралнă. Унăн куçа савакан илемĕ те çухалнă темелле. Çапах та вăл чун-чĕрене калама çук çывăх, кăмăллă. Акă, çул хĕрринче ыраш хăмăлĕ чĕтренсе ларать. Ун çине пăхатăн та шухăша каятăн. Çав хăмăла та хамăр ĕçлесе тунă-çке эпир, тетĕн. Унта та пирĕн алă сĕртĕннĕ. Акă тата тăм тивнипе типнĕ çĕрулми аври. Ăна пуçтарса каяççĕ-ха. Ăна та эсĕ, çĕр ĕçлекен, «тус-юлташ» вырăнне хуратăн. Лорх Иванĕн чунĕ сисĕмлĕ те вĕри. Çак анлă хирте уншăн пурте çĕкленӳллĕ, пысăк пĕлтерĕшлĕ. Вăл тавраналла тинкерсе пăхрĕ-пăхрĕ те, ман енне çаврăнса:

— Итле-ха, юлташ, — терĕ. — Пĕр шутласан,. пур вырăнти уй-хир те, тĕнче те пер евĕрлĕ туйăнать мана. Ăçта кăна çитмерĕм эп хам пурнăçра! Анчах пур çĕрте те пирĕн таврари пĕлĕтсем пек пĕлĕтсемех. Кăн-кăвакки те, кĕмĕл пек çутти те, хăрăм пек хури те... Çилĕ те пирĕнни пекех вĕрет. Йывăçсене хуçса çĕмĕрекен тăвăл та, курăксене тайса çупăрлакан вăркăш юхăм та... Çумарĕ те. Кирек ăçта та, пирĕнни пекех, аслати авăтать. Çапах та темшĕн çак Тене сăрчĕ, Нар сăрчĕ таврашне, Эртемен, Кăпшар çырми таврашнех туртăнатăн. Таçта кайсан та, çăкăнтах чун туртать. Çуралнăранпах уй-хирте тĕрмешсе пурăнакан çыншăн вара таван уй-хир уйрăмах хаклă. Ун чухне эпир Ленинград хĕрринче выртаттăмăр. Кĕр çитрĕ. Тӳпере лапка-лапка шур пĕлĕтсем хуллен шăваççĕ. Тĕнче яр-уçă, ирĕк. Таçта инçетре тĕтĕм мăкăрланни курăнать. Пире иккĕмĕш эшелона илсе тухнăччĕ ун чухне. Канса вăй пухма, вĕренме, типтерленме. Пĕр-икĕ çухрăмрах малти лини. Унта кунĕн-çĕрĕн пулемет тăкăртатать. Снаряд-минăсем вара малти линие мар, пирĕн пата ытларах вăркăнаççĕ... Тăшман пеме тытăнсан, тӳрех землянкăна сикеттĕмĕр. Унсăрăн тӳссе тăма çукчĕ. Землянкисем малти линири пек васкаса тунисем марччĕ пирĕн. Тăррине рельссем, виç-тăватă хут шпал хурса çирĕплетнĕччĕ. Кĕркунне хитреччĕ çав çулхине. Вĕренесем сап-сарăччĕ. Тирексен çулçи те тутăхмарĕ, тап-таса саралчĕ. Каçсерен тӳпе янкăр уяр тăратчĕ. Мĕсерле выртса çăлтăр шутлаттăм та ача чухнехи вăхăта аса илеттĕм. Вăрçă çинчен вуçех те шухăшлас килместчĕ. Вара тупă кĕреслетни те, пулемет тăкăртатни те илтĕнми пулатчĕ. Вăрçă санран таçта инçе кăятчĕ, çухалатчĕ.

Çапла выртнă чухне сасартăк çывăхрах снаряд кĕрĕслетсе çурăлчĕ. Пĕрре... иккĕ... Шучĕ те çук. Тавралăх тĕтĕмпе хупланчĕ. Çăлтăрсем те курăнми пулчĕç. Манăн тутлă-тутлă шухăшсем те арканчĕç.

«Шуйттан фрицĕ», — терĕм те эпĕ тарăхса, «ход сообщения» тĕпнерех çыпçăнтăм. Снарядсем çаплах умлăн-хыçлăн килеççĕ.

Унччен те пулмарĕ, траншея тăрăх пирĕн паталла çынсем чупса килни курăнчĕ. Танкран хӳтĕленме çĕр чавакан çынсем имĕш вĕсем. Хĕрарăмсем. Тăшман асар-писер пере пуçласанах вĕсем хӳтлĕх шыраса килеççĕ. Хăшĕсем землянкăна кĕпĕрленсе кĕчĕç, хăшĕсем траншейăрах юлчĕç. Иккĕш-виççĕш ман çумах тĕршĕнчĕç.

«Хăратăп», — терĕ пĕр хĕрĕ. Сасси ачаш та янăравлă.

Ун сассинче эпĕ темскер, хама çывăх япала пуррине туйса илтĕм. Вăл вăрçăччен хĕрсемпе шăкалтатса калаçнине, хирте çĕр выртса тырă вырнине, туй курма çӳренине аса илтерчĕ.

«Эс ăçтисем, хĕрĕм? Ленинградранах-и?» — ыйтрăм эпĕ.

«Сойкино çурутравĕнчен».

«Вăрçăччен эпĕ те Сойкинăра пулнă».

«Мĕнле майпа?»

«Службăра».

«А-а, ăнлантăм. Нивушлĕ?»

«Çаплах. Хитреччĕ сирĕн енче...»

«Тĕлĕнмелле хитре. Халĕ нимĕçсем унта».

«Да-а, нимĕçсем...»

Эпир шăплантăмăр. Пире калаçма йывăр пулчĕ. Тĕтĕм сирĕлчĕ те, каллех çăлтăрсем курăна пуçларĕç. Эпĕ хĕрĕн сăн-питне сăнарăм. Тăрăхларах шуранка пит. Тутăр хĕрринчен тухнă сапаланчăк сарă çӳç. Урăх мĕнех асăрхăн-ха каçхине.

Хĕрсем манран пирус ыйтрĕç. Эпĕ патăм. Ман çумра ларакан шуранка хĕр кăна эп сĕннĕ пируса илмерĕ.

«Туртмастăп», — терĕ.

«Турт, Света, пурпĕрех икĕ ĕмĕр пурăнаймăн», — хистерĕç ăна юлташĕсем.

«Икĕ ĕмĕр тетĕр-ха, халлĕхе сывă çӳренĕшĕн те тавтапуç. Самаях сулхăн-çке кĕçĕр».

«Ай, шăнтăм», — кивĕ пиншак çухавине хăпартрĕ Света.

«Ну-ка, лар çывăхарах», — хам çума пăчăртарăм ăна. Шăнса кӳпченĕ пӳрнисене хыпашларăм. Хĕрхенес килет хĕре.

Нумай та вăхăт иртмерĕ, хĕрсене чĕнни илтĕнчĕ. Вĕсем каллех çĕр чавма утрĕç. Эпĕ шуранка Света çинчен шухăшларăм. Мĕнле чун-чĕреллĕ-ши Света?

Тепĕр кунне каллех çанталăк уяр тăчĕ. «Эх, çакăн пек чухне авăн çапма мĕн тери лайăх», — шухăшлатăп эпĕ. Çавăн пекех, вăрмана кăмпа татма кайнисем куç умне тухаççĕ. Кăмпаран пуянччĕ пирĕн вăрман, тетĕп. Юман тункатисем тавра сап-сарă уплюнкка тухать, кăрăç ӳсет. Уплюнккапа кăрăç — пирĕн ял çыннисен та тутлă апачĕ. «Вăрман ашĕ» теççĕ вĕсене пирĕн енче. Хăна-вĕрле пырсан, тăварланă сап-сарă, кĕрен кăмпа кăларса лартаççĕ те, сĕтел илемĕ тулсах каять. Эпĕ çакăн пек шухăш-ĕмĕтпе, автомата тасатса ларатăп. Землянка умĕнче, хĕвел питтинче. Инçех те мар хĕрсем çĕр чаваççĕ. Танксене чармалли канав тарăнлансах пырать. Эпĕ халиччен унталла тинкерсех те пăхман. Халĕ темшĕн, хам сисмесĕр тенĕ пекех, пуçа çĕкле-çĕкле пăхатăп. Манăн унти хĕрарăмсем хушшинче Светăна шыраса тупас килет.

Унччен те пулмарĕ, тӳпере тăшман «мессершмичĕсем» курăнса кайрĕç. Пирĕн зениткăсем вĕсене пеме пуçларĕç. «Мессершмитсем» канав чавакансене асăрхарĕç пулас. Унталла васкарĕç. Пĕри «пикировать» турĕ те канав тăрăх пулеметпа шатăртаттарса иртрĕ. Ун хыççăн тепĕр самолечĕ. Канав чавакансем тĕрле еннелле сапаланчĕç, хĕрсен пĕр ушкăнĕ каллех пирĕн пата чупса çитрĕ.

Çавăн чухне эпĕ Светăна тепĕр хут тĕл пултăм. Вăл ман умах чарăнчĕ, автомат çине пăхрĕ. Унăн кăвак куçĕсем сасартăк çуталса илчĕç. Анчах темле савăнăç* телей çутипе мар, хаярлăх-курайманлăх çутипе. Тискер кайăксене вăрçтарсан, вĕсен куçĕ çавăн пек çуталса илекенччĕ. Эп ун çине пăхрам та çан-çурăм çӳçеннĕ пек пулчĕ.

«Илĕр мана хăвăр пата, — çиреппĕн каларĕ хĕр. — Автомат парăр...»

Эп ăна тӳрех нимĕн те калаймарăм. «Командирсемпе калаç», — теме çеç пултартăм.

Урлă-пирлĕ вĕçекен «мессершмитсем» енне хĕр чышкипе юнарĕ:

«Шуйттансем!»

Тăшман самолечĕсем вĕçсе кайсан, пирен калаçу та «мирлĕрех, лăпкăрах картана» кĕчĕ. Эпĕ хĕрен сăн-питне татах сăнарăм. Пичĕ унăн, эпĕ каç асăрханă пекех, тăрăхла. Питçăмартисем путарах тăраççĕ. Анчах илемсĕр путса мар, хитрен... Пăхасса та хĕр сăмса çийĕн пăхнă пек туйăнать. Сапаланчăк сар çӳç пайăрки унăн çамкине куç харши таранах хупланă. Пĕвĕ çинçе те яштака, кăкăре кăшт анчах палăрать. Илемĕ тесен вара... Вăл ытарма çук илемлĕ хĕр теместĕп. Çапах та хитрелĕхĕ пур унăн. Тепĕр тесен, хитрелĕхе кашни каччă тĕрлĕреххĕн курать мар-и? Мана пĕр йышши килĕшет, теприне — тепĕр йышши, çапла-и?

— Çаплах ĕнтĕ, — сăмах хушрăм эпĕ.

— Да-а, темле çын эпĕ, — малалла калаçрĕ Лорх Иванĕ. — Мана ыттисенчен уйрăмрах хĕрсем илĕртетчĕç. Кăмăлĕ енĕпе те, сăнĕпе те — тĕлĕнмелле пултр вăл. Нихçан асран тухми пултăр…. Çавăнпах Света енне чун туртрĕ пулас. Пĕррехинче эп унпа калаçса кайрăм.

«Эс мĕнле лекнĕ вара кунта?» — терĕм.

«Халь пĕтĕм халăх çĕршыва хӳтĕлет. Эпир те çавăнпах кунта килнĕ».

Мĕн калăн ĕнтĕ? Асаплă, йывăр вăхăтчĕ ун чухне. Тăван çĕршыв пурнăçпа вилĕм умĕнче. Вăрçă. Йывăр терт, хуйхă-суйхă. Чун-чĕре, кăмăл хытнăччĕ, хаярланнăччĕ. Апла пулин те, Светăна тĕл пулни ман чĕрере ăшă туйăм хускатрĕ. Эпĕ сасартăк хам каччă иккенне, тен, ман пурнăçра пысăк юрату, телей çывăхрах пуласса аса илтĕм. Кашни кун темле ырă япала кĕтес килекен пулчĕ. Эпĕ темле илем ӳснине кура пуçларăм. Тертлĕ, асаплă салтак пурнăçĕ йăл çутăпа çуталнăн туйăнчĕ. Эпĕ вара паттăррăн çапăçса вилесси çинчен çеç мар, вилĕме хăюллă çапса аркатасси, çĕнтересси çинчен те шухăшларăм.

Светăна тек кураймарăм. Пире каллех малти линие илсе кайрĕç. Çапах та вăл ман асăмран тухмарĕ.

Шартлама хĕл çитрĕ. Эпир пĕр пусăм та чакмарăмăр. Тăшман çĕр тĕпне кĕрсе пытанчĕ. Халĕ пирĕн умра шап-шурă юрпа хупланнă тем анлăш хир сарăлса выртать. Кăнтăрла тепĕр чухне вăрçă пыни те паллах мар. Тапхăр-тапхăр кăна пулемет тăкăртатса илет. Е сивĕре шăрт-шарт! тукаласа пăшал сасси илтĕнет. Тепĕр чухне шăпах. Санăн вара окопран тухса юр çийĕн утас, утас килет. Умри хыр вăрманне çитсе кĕрес килет. Çилпе силленекен чăрăш туратне тыткаласа пăхас килет. Вăрман епле янăрать-ха тесе, пĕр-ик хутчен кăшкăрса пăхас килет. Вăт мăнле вăл, çын тени. Яланах окопра пĕшкĕнсе утни, пуля ан лектĕр тесе упаленсе çӳрени, хырăмпа шуни йăлăхтарать иккен, çынна. Улăн ярт тăсăлса, чăн-чăн этемле утса çӳрес килет.

— Тут-тут-тут! — кăшкăртрĕ çак вăхăтра грузовик. Вăл пирĕн патах çитнĕ иккен. Эпир ялт! кăна сиксе тăтăмăр.

— Ăçтарах лартас машинăна? — чĕнчĕ шофер.

— Кунтарах. Кунтарах! — алне тăсса кăтартрĕ Лорх Иванĕ.

Эпир тулли ещĕксене машина çине тиеме пуçларăмăр. Лорх Иванĕ, аллă латне çывхарнă пулин те, тĕреклĕ, правур. Шăнăрлă пысăк аллисемпе ещĕке ытамласа илет те вăл çăмăллăнах кузов çине улăхтарса лартать.

— Йывăр мар-и? Айта иккĕн çĕклĕпĕр, — терĕм эпĕ.

— Çакна-и? — ал сулчĕ Лорх Иванĕ. — Аллă килограма халех иккĕн йăтас марччĕ-ха.

Пĕр грузовикне часах тиесе ăсатрăмăр. Вăл кайнă-кайманах иккĕмĕшĕ кĕрлеттерсе çитрĕ. Унтан виççĕмĕшĕ. Эпир, Лорх Иванĕпе иксĕмĕр, чупкаласа кăна çӳретпĕр. Пĕр машинине тиесе яратпăр та тепĕрне... Куратăп: Лорх Иванĕ хĕп-хĕрлĕ хĕрелнĕ, тăнлавĕсем йĕпеннĕ. Апла пулин те, вăл канасси çинчен аса та илмест. Утать, чупать. Аллисем тăпрапа вараланнă хăйĕн. Астумасăр çав вараланчăк аллипех вăл питне сăтăркаласа илнĕ. Çавăнпа сăмси те, хăрах питçăмарти те хуралнă. Мĕн каласси пур, васкавлă ĕçре тăпрапа çакăн пек вараланнă çынна хисеплетĕп эпĕ. Умра темле мăнаçлăх, ĕç илемĕ пур пек туйăнать. Тĕрĕссипе, тăпрапа вараланнине вараланнă тени те вырăнсăр. Тăпра çынна, ман шутпа, нихçан та вараламасть. Тăпра таса вăл. «Эпир тăпраран çуралнă. Вилсен каллех тăпра пулатпăр. Çавăнпа тăпрана хисеплес пулать», — тетчĕ мана атте.

Пиллĕкмĕш машинăна тиесе ярсан тин эпир канма лартăмăр. Лорх Иванĕ питĕнчи тарне çĕлĕкĕпе шăлса илчĕ, тарăннăн сывларĕ, пиншакне силлекелерĕ. Унăн кăмăлĕ тулни, вăл хăй çапла ывăниччен ĕçленĕшĕн савăнни аванах сисĕнет. Çапла, çын ырă та пархатарлă ĕçре кăна чăн-чăн савăнăç тупать. Урах ниçта та, ниçта та ун пек илемлĕ киленӳ çук.

— Ну, Иван Семенович, эсĕ Лорх историне калатăп терĕн мар-и? — хуллен ыйтрăм эпĕ.

— А-а, ăна-и? Калатăп-çке. Вăт, пĕр шартлама сивĕ кăç мана батальон штабне чĕнчĕç. Хамăр ротăна хăнăхса çитнĕччĕ. Унта тус-юлташсем. Пĕр килти çынсем пекех. Хайхи çитрĕм çапла батальон штабне. Штаб начальникĕ Полянский мана ăшшăн кĕтсе илчĕ, чей ĕçме лартрĕ те хуллен калаçтарма тытăнчĕ, ăна-кăна ыйтса пĕлчĕ. Эпĕ вăрçăччен çарти спорт ăмăртăвĕсене чылай хутшăннă. Вăтăр çухрăма йĕлтĕрпе чупса мала тухни те пулнă. Ун çинчен те капитана сăмах майăн пĕлтертĕм. Ара, çамрăк мар-и, кăшт-кашт мухтанасси те пулнах пулĕ. Çапла-и?

— Халĕ мухтанмастăн-и? — юриех ыйтрăм эпĕ.

— Халĕ-и? — кулкаларĕ Иван Семенович. — Ахаль чухне, тăп-тăр урăпах, мухтанмастăп. Кăштах йӳççине тутансан, тӳсейместĕп вара, мухтанас килет. Ку апла пултăр-ха. Мана капитан хайхи батальонра разведка взводне ячĕ. Унта çын кирлĕ пулнă иккен вĕсене. Салтакăн йăли çапла, ку взводри юлташсемпе те эпĕ часах паллашса çитрĕм. Ничево. Начар ачасем мар. Пĕри — Харитонов хушаматлăскер — Вологда облаçĕнчен. Сарă çӳçлĕ сарлака каччă. Тепри — Осипов, лутрарах та кĕрнек çын. Пенза патĕнчен. Виççĕмĕшĕ — Романов, Мускавран. Ыттисем те чăн-чăн туссем.

Пире тăшман тылне яма хатĕрленĕ иккен. Куншăн пăшăрханасси-мĕнĕ пулмарĕ манăн. Каймалла пулсан, каятпăр. Ман чун-чĕрене салтак мăнаçлăхĕ хавхалатрĕ. Эпĕ савăнтăм. Тĕрессипе, хăвна йывăр задание шанса яма пулни савăнăç мар-и вара? Вăл сана хисепленине, чыс тунине пĕлтерет. Çапла, пĕр каçхине пирĕн землянка алăкĕ хăлтăр-халтăр уçăлчĕ те, капитанпа çап-çамрăк хĕр-салтак кĕрсе тăчĕç. Чухлатăн-и, çав самантрах палларăм çав хĕре. Тăрăхла питлĕ вăл. Сăмса тарăххăнрах пăхать. Питçăмартисем мăкăрăлса мар, путса тăраççĕ.

«Сире разведкăра çак хĕр çул кăтартса пырĕ, — паллаштарчĕ унпа капитан. — Ăна Леонова тесе чĕнеççĕ. Ячĕ Света. Светлана...».

Света та мана часах палласа илчĕ. «Эсĕ те кунта-и?» — терĕ вăл.

«Кунта», — савăнса пĕлтертĕм эпĕ, ун умĕнче яшт! тӳрленсе тăрса.

Тепĕр каçхинех эпир, тăватă разведчик, çула тухрăмăр. Пиллĕкмĕш рота хуралласа тăракан вырăнта пĕр эрне каярах çапăçусем пулнăччĕ. Унти пралук картана снаряд-мина йăлтах тустарнă, аркатнă. Тăшман саперĕсем ăна йĕркелеме, майлаштарма ĕлкĕреймен-ха. Çав вырăна нимĕçсем хытă сăнаса тăраççĕ. Ракетăсем вĕçĕмсĕр чашкăра-чашкăра хăпараççĕ. Анчах çил-тăман çавăрттарнине пула ракета пысăках мар лаптăка çутатса илет те çавăнтах сӳнет. Пире ракета халичченхи пек йăлтăр çутăпа хăратмасть, вăл çывăхрах чашлатса хăпарсан та, эпир тăшман салтакĕсене курăнас çук. Пурте шурă маскхалатпа. Те юр чăмакки эпир, те çын — никама та паллă мар. Пралук карта витĕр тухса, хыр вăрманне аванах çитрĕмĕр. Хĕллехи вăрман... Хыр-чăрăшсен аялти турачĕсĕм юрпа хупланнă. Кичем те, кăмаллă та чуна. Кунта эсĕ хăвна ирĕккĕнрех туятăн. Хӳтлĕх пур-çке. Мĕн тесен те, таса уйри мар. Çапла-и?

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн