Электронлă вулавăш

Çапла, хальхи лекех е кăшт урăхларах каласа патăм хамăн ĕçсем çинчен. Ман атте, тĕрĕллĕ кĕпе тăхăнса янăскер, пĕр сăмах чĕнмесĕр итлесе ларчĕ. Çак тĕнчере тĕлĕнмелли нумай текелерĕ. Манра та ак, кур, юмах, вĕçев. Хăй чăвашлă кĕпине кăтартать. Мĕншĕн тетĕр-и?

Ача чухнех илтсе эп ун çинчен. Анне каласа панăччĕ. Аттене вăрçа ăсатнă чух асамлă кĕпе тăхăнтартса янă тет. Асанне тĕрленине. Асатте ăна пĕрремĕш тенче вăрçин уйĕнче вилĕме хирĕç çапăçнă чухнех тăхăнса çӳренĕ пулать. Тĕрленĕ кĕпене нимĕнле пуля та, штык та тивмен-мĕн. Юратнă тăвансем салтак чĕрĕ юлассине шанни ăна хурçă пек çирĕп тунă.

— Аслаçун кĕпипе вĕçев хушшинче мĕнле çыхăну пултăр вара?

— Эпĕ те сирĕн пекех малтан нимĕн те ăнланаймарăм çав. Каярах вара? Ну, ун çинчен калаçма тăхтар. Малтанрах? Малтанрах левитаци çинчен мĕнле информаци пур, пурне те пуçтарма тытăнтăм. Акă, итлесе пăхăр-ха. Кун евĕр пулăмсем çинчен мĕн паллă? Пĕрремĕшĕ, вăл «йогсем вĕçме пултараççĕ» тени. Паллах, пурте: «Вĕсем улталаççĕ», — теççĕ. Анчах темле пулсан та ку питĕ интереслĕ. Иккĕмĕшĕ — Магомет тупăкĕ çинчен хывнă халап. Çав тупăк ниçта перĕнмесĕр сывлăшра çакăнса тăрать имĕш. Виççĕмĕшĕ — магнитлă подвескăсем. Вĕсен шутĕнче магнитлă уйпа шăвакан поездсем, подшипниксем тата ытти те. Акă, куратăр ĕнтĕ, ку темăпа информаци пит чухăн. Хам шутланă тăрăх, çынсем тахçан авал вĕçме пĕлнех. Ахальтен мар ĕнтĕ пĕчĕккĕ чухне, тĕлĕкре, кашни ача тени çӳлте вĕçсе çӳрет.

— Мĕнрен килнĕ вăл вĕçме пултарни? Эсир те ăна пултаратăр пулас, — тетĕп хайхи эпĕ, тинех ун çине хăюллăн пăхса, Хăрамалли пурах ĕнтĕ. Ман çумра, тен, леш, фантастсем çырса кăтартнă, тем тума та пултаракан мутант текенни выртать. Пăхма çын евĕрех те...

— Пĕтĕм ĕç материалсен сверхпроводимость текен палăрăмĕнче. Чăвашла ăна çав тери витĕрлĕх теме те пулать. Физика теорийĕпе материал витĕр тухма нимĕнле чăрмав та юлмасан, унăн çав тери витĕрлĕх токĕ вĕçĕ-хĕррисĕр ӳсме пултарать. Ана çав тери ток тейĕпĕр. Çав тери ток куçĕмĕнчен сарăлса тăракан магнитлă уй тепĕр обьектăн магнитлă уйĕпе хирĕçле тапса тăрсан, вĕсен вăйĕ темле йывăр япалана та çĕклеме пултармалла. Анчах кунта та хирĕçӳсем. Пӳлĕмри температура çителĕксĕр. Пĕчĕкреххи кирлĕ. Ку хирĕçӳсенчен епле сиксе тухмалла, никам та пĕлмест.

Çапла пĕринче килте сĕтел хушшинче опытсем туса лараттăм. Мĕншĕн килте? Атте-аннене итлеме лекрĕ. Мускавран яла куçса килтĕм, Аспирантурăра вара... халĕ те заочно вĕренетĕн. Çапла, сĕтел хушшинчеччĕ, Аллăмра аттеи-асаттен кĕпи. Леш, асанне тĕрлени. Ытла та кăсăклантарса ячĕ вăл мана. Тем, çĕтĕлсе пĕте пуçланă кĕпе пульăран та, штыкран та хӳтĕлеме пултарать-ши? Тĕрри илемлĕ вара... Тĕшмĕртерех пăхсан, унта тĕнчене тытса тăракан йывăçа, лаша кӳлепипе пăлансене, Вавилон башнине уйăрса илме пулать. Тем тĕрлĕ фигурăсем ăсра сăнарланă темĕнле юмаха, çук, тахçан пулнă чăн-чăн пурнăçа куç умне кăларса тăратаççĕ, Мĕн кăна çук унта?! Акă, тусем çумĕнче «сухаланă çĕр», йĕри-тавра «вĕт ура» йĕрĕсемпе «чĕп куçĕсем». Авкаланчăк йĕр... Çул мар, тем? Чăвашăн ĕлĕкхи ăслăлăхне ӳкерсе кăтартнă пулать çак тĕрĕсенче. Вуласа пăхасчĕ.

Тĕрĕленĕ кĕпене курса тăраннă хыççăн магнитлă подвескана еçлеттерме пуçларăм. Чылай пысак листа, тимĕртен тунăскер, электромагнитсем çийĕн ярăнса тăрать. Аппаратри токăн тăтăшлăхне ӳстертĕм çеç хайхи... Мĕн куратăп? Юнашартарах хунă кĕпе сĕтел çинчен çĕкленсе илчĕ те подвескăна хупласа хучĕ. Эпĕ ку тем туса хурĕ тесе туртса илме тăрăшатăп. Ăçта унта? Тем пысăкăш вăй кĕпене электромагнитпа пĕрле çыхсах хунă. Эккей тетĕп, тарăхса, хам вара нимĕн те ăнланса илме пултараймастăп. Ара, чип-чипер выртакан кĕпе епле сывлăша çĕкленме пултартăр? Ăна тимĕртен туман-çке?

— Асамлăхĕ кĕпе магнитлă пулнинчен килнĕ вĕт!

— Эсир те ăна ăнланса илтĕр апла.

Кĕпене тĕрлеме хатĕрленĕ çйпе темле сăрăпа, çав тери китĕрлĕх материалĕпе, сăрланă пулнă. Тĕррĕн çевви электромагнитсен контурĕсене аса илтерет. Кашни контурта, кашни чикĕмре пысăк ток çаврăнмалла. Токпа çыхăннă магнитлă уйăн вăйĕ хирĕç тăчĕ те ĕнтĕ мана. Çавах, пуля кĕпе çумне çапăнсан, каялла сиктерсе яма пултарнă. Пĕлетĕр ĕнтĕ, енчен те катушкăн магнитлă уйне пĕр-пĕр тимĕре çапса кĕртсен, вăл ăна, йĕтрене тупăран персе янă пек, тĕртсе кăларса ярать. Акă мĕн пулăшнă асаттепе аттене.

— Эсир вара урăх кĕпе туса хатĕрлерĕр-и?

— Тĕрĕсех. Акă курăр, — кӳршĕ халат айĕнчен аялти кĕпине уçса кăтартать. Чăнах та, ун лек кĕпене магазинта сутнине эпĕ нихăçан та курман. Хĕп-хĕрлĕ кĕпе. Юмахри кĕпе.

— Малалла мĕнле вара?

— Малалла? Малтан çăмăл япаласене сывлăша çĕклекен энерги аппаратне шухăшласа кăлартăм. Кайран йывăртараххине те ал çитрĕ. Халĕ, çав аппаратри токăн вăйĕпе усă курса, çĕр чăмăрĕн магнитлă уйĕпе темĕнле япалана та çĕклесе çӳреме пулать.

— Эх, — тетĕп, — манăн та çавăн пек кĕпе тăхăнса вĕçсе курасчĕ.

— Ан васкăр, вĕçĕпĕр-ха! Эпир пурте вĕçме çуралнă. Çитет çĕр çинче упаленсе çеç çӳрени.

— Ха-ха-ха, — кулса ятăм эпĕ. — Кайăк евĕр вĕçекен йывăç çинчен епле ӳкме пултарнă-ши?

— Пурнăçра тем те пулать. Надьăпа вăрçнă хыççăн чылайччен курнăçмасăр пурăнтăмăр. Пит тунсăхласа çитрĕм. Пĕринче чечек çыххи туянтăм та, балкон çинчен пăрахса хăварас тесе, вăл пурăнакан хута çĕклентĕм. Аялалла вĕçсе аннă чух кĕпе пиçиххи салтăнса кайрĕ, шăпах энерги парса тăракан аппарат тĕлĕнчен. Эх, ӳкрĕм те вара. Çӳле çĕкленесси çĕре ӳкмесĕр пулмасть-мĕн, — манпа пĕрле кулса ячĕ Шупашкар Икарĕ. Хăй епле çăтăл-çатăл çапăна-çапăна ӳкнине аса илчĕ-ши? Унта вара кулмалли нимех те çук пек. Ак, каллех кулать. Ăнланма майсăр çын. Çăварне хăлхи таранах карса пăрахнă. Куçĕпе ман çине мар, алăк еннелле тĕлленĕ. Çавăрăнса пăхатăп та — алăк патĕнче шурă халат тăхăннă чипер хĕр тăра парать. Ку хĕр Надя пулнине хуть те кам та паллаштармасăрах ăнкарса илĕ тетĕп.

Хĕр кравать патне чупса пычĕ те хăвăрт калаçма тытăнчĕ. Эпĕ, паллах, вĕсене кансĕрлеме нихăçан та килĕшес çукчĕ, Çавăнпа та Шупашкар левиавторĕпе хĕрĕ çине тепĕр хут пăхса илтĕм те пӳлĕмрĕн хăвăрт тухрăм.