Электронлă вулавăш

Тахçан ĕлĕк-авал çитмĕл те çичĕ тинĕс леш енче пĕр карчăкпа пĕр старик пурăннă тет. Вĕсем пурăннă вырăн асамлăх вăйĕ тыткăнланă. Йĕри-тавра астаракан тем тĕрлĕ хитре чечек, сип-симĕс курăк, кӳлĕ, вăрман… Таврара янкăш¹ саслă кайăк юрри иксĕлмест. Шăпах çак асамлă вырăнта кун кунлаççĕ² карчăпа старик. Хайхи старикĕн пĕчĕк асамлă туя пулнă тет. Çав асамлă туяна алăпа тĕкĕнсенех çĕр çинче мĕн пулса иртнине пĕтĕмпех пĕлсе тăнă. Унăн асамлă туйи яланах хăйпе пĕрле пулнă, йывăрлăхсенче пулăшнă. Ăна вăл нихăçан та хăй çумĕнчен уйăрман, пĕчĕк ачана пăхнă пек пăхнă, упранă, юратнă.

Ватăлса пынăçемĕн хăйсене пулăшакан çукки пăшăрхантара пуçланă. Карчăкпа старик куллен куляннипе чирлесех кайнă. Кăмака хутса ăшăтма вутă та пĕтсе çитнĕ тет. Кăшт сывалсанах карчăкки старике вăрмана вутă патне кайма ыйтать.

Пырать хайхи старик вăрмана каякан çулпа кĕрнеклĕ³ Урхамахне чуптарса. Йывăçсем йăрăс пĕвĕпе тĕлĕнтереççĕ, тураттисем çăра, çăтă⁴. Урхамахĕ ют çĕрелле каясшăн марри аран юрттарнинчен паллă. Тата Урхамах темле усала сисет пулас. Пĕр май хăлхине чăнк! тăратса чуппине чакарать лартать. Хушăран тулхăрса илет. Старик Урхамаха шав малалла васкама хистет тет. Урхамах тусĕ мĕне туять-ши тесе старик хăйĕн асамлă туйи çинчен аса илчĕ тет, ăна алла тытасшăн хĕвне чиксе пăхрĕ тет. Ак тамаша. Ара унăн туйи киле юлнă-çке! Мĕнле пулчĕ капла… Хăй çумĕнчен нихăçан та уйăрман-çке ăна? Хăйне малта мĕн кĕтме пултарнине пĕлес тенĕччĕ… Пулмарĕ.

Сасартăк çанталăк çĕрлехи пек тĕттĕмленсе ларчĕ. Хайхискер куçран йĕп чиксен те курăнми пулать тăрать тет. Карчăкки вутă тиесе килме каланине аса илчĕ тет старик. Капла тĕттĕмпе мĕнле вутă тиемелле-ши? Çакăн пек шухăш пуçра вĕльт! туса илнĕ хушăра вĕсене шуйттан çурисем сырса та илчĕç. Çыртма, чĕпĕтме, кăтăклама, тапма, çапма, çӳçрен туртма, урапа кустăрмисене кăларса тĕмсем хушшине ывăтма тытăнчĕç тет. Старик сиссе те юлаймарĕ тет, вăл çаппа-çарамас тăрса юлчĕ тет. Унăн çи-пуçне чĕрсе-çуркаласа тăкма ĕлкĕрнĕ çĕрлехи хура мĕлкесем хăйсем мĕн туса хунине те пĕлмерĕç курăнать. Хайхискерсем Урхамаха тем самантра тăварса яма ĕлкĕрнĕ тет. Ирĕке тухнă Урхамах çак самантра çын чĕлхипе калаçма тытăнчĕ тет. Старике пулăшма сăмах панă хушăрах хура мĕлкесене пĕрерĕн-пĕрерĕн тăна кĕртмелли шухăш çуралчĕ. Кунта вăхăта сая яма юраманнине ăнланнă Урхамах ним шутласа тăмасăрах ĕçе пикенчĕ тет. Пĕрне çыртса пуçĕнчен çӳлерех çĕклет те çавăра-çавăрса таçта çити вăрса⁵ ярать тет. Тискер сасăпа çухăракан шуйттан çури инçетре шаплатни çеç хăлхана кĕрет тет. Теприне хӳрипе вшик! шăлса утать. Лешĕ йывăç тураттинчен çакăнса пуç хĕрлĕ тăрать-тăрать те çĕре татăлса анать. Нăч! тунă сасса та илтеймест пирĕн паттăр. Шав малаллах çапăçать кĕтмен хăнасемпе. Ун çине утланса ларма ĕлкĕрнĕ тăшмана Урхамах кĕлеткине чĕтрентерсе сĕре ӳкерчĕ те пӳскене тапнă пек ăна инçетех ăсатрĕ. Çапăçнă хушăрах ун хăлхине шĕвĕр чĕрнеллĕ мĕскĕн чĕрмелет иккен. Пуçне силлесе çĕре ӳкекене урипе хытах тапрĕ. Лешĕ йывăç çумне пырса çапăнса сывлайми те пулчĕ тет. Хӳререн çакăнакана та çав шăпах кĕтрĕ тет. Урхамах кусемпе çапăçнă хушăра старик чарăна пĕлми илхĕрни⁶ тĕлĕнтерчĕ. Тĕттĕмре ним курăнманнипе вăл шуйттан çурисем старике кăтăкланине тӳрех ăнланаймарĕ тет. Патнерех пырсан вара хуçине кун пек вĕлерсе яма пултарасса тин ăнкарса⁷ илчĕ тет. Старикĕн кулнипе пĕр вăй та юлман иккен. Урхамах ун çумĕнче ăшталанакансене куç хупса иличчен тасатрĕ тет. Лешсем нăйк! туни çеç илтĕнсе тăчĕ. Унтан пĕр чĕрĕ чун та юлмарĕ тет. Тӳрех тĕттĕм çанталăк çутăлса кайрĕ тет. Курăнакан пулчĕ тăчĕ тет. Эрленнĕ⁸ Урхамах тĕмсĕлсе-тĕмсĕлсе⁹ пăхрĕ, хайхи шуйттан çурисен пĕр вилли те курăнмарĕ. Ăçта кайса кĕнĕ вĕсем? Ку ыйтупа пуçа çĕмĕрес¹⁰ темерĕ, кăрасемпе¹¹ паттăр çапăçнипе шултра тар пĕрчисене çамки çинчен шăлса илчĕ. Урхамах хăйĕн хуçине ăшă-ăшă сăмахпа йăпатма тытăнчĕ. Арканнă кусатăрана¹², кустăрмисене¹³ пуçтарса тĕнĕле¹⁴ тăхăнтартрĕ тет. Вăй чакнине, ывăннине пăхмасăрах урапа çине вутă тиерĕ тет. Çав хушăра старик çи-пуçĕ те хăйĕн çинех тăхăнтарăнчĕ тет. Урхамах хуçине хăйне кӳлме хушрĕ тет. Старик Урхамаха туртасем хушшине тăратрĕ тет. Нерчĕкне¹⁵ çурăм çине хучĕ тет. Мăйне хăмăт¹⁶ тăхăнтартса чĕнне туртаран çавăрса илсе чӳлĕкне¹⁷ туртса çирĕплетрĕ тет. Хырăм айĕнчи урхалăхне¹⁸ хытарчĕ тет те вутă çине улăхрĕ тет. Меллĕ вырнаçрĕ тет. Ну, килелле çул тытар тесе тилхепине¹⁹ карт туртрĕ тет.

Киле таврăнчĕç тет. Çул çинче старик Урхамахра хăй ывăлне курчĕ тет.

Карчăк старике кĕтсе ывăннă тет. Хапхаран тухсах кĕтсе тăнă тет. Вутă тиевĕллĕ лава курсан çеç чĕри лăпланнă тет.

Старик карчăккине вăрманта мĕн пулса иртнине тĕпĕ-йĕрĕпех каласа парать тет. Карчăк старикпе Урхамаха тутлă та техĕмлĕ²⁰ апатпа сăйлать²¹ тет.

Çак кунтан пуçласа Урхамаха хăйсен ывăлĕ вырăннех хума пуçларĕç тет. Паттăр Урхамах ватăсене хисеплесе, юратса, пулăшса пурăнма пуçларĕ тет. Вĕсем лайăх пурăннинчен кӳршисем, ял çыннисем паян кунчченех тĕлĕнеççĕ тет, сăхланаççĕ²² тет.

Пурнăç тутти-масине туйса курнă паттăр Урхамах таврари лашасемшĕн вĕрентӳçĕ пулса тăчĕ тет.