Электронлă вулавăш

Унтан пӳрте васкаса Кирле пичче кĕрет. Çара пуç. Çӳç-пуçĕ тусса пĕтнĕ. Аллинче кăкшăмпа сĕт... Ăна хăвăртрах сĕтел çине лартать те ывăлĕ çумне пĕшкĕнет. Сиксе чĕтрекен алăсемпе пуçне çĕклет. Кĕркури каллех йынăшса, йывăррăн пуçне усать...

— Атте... атте?.. Мĕн пулнă мана, мĕн пулнă?..

Ашшĕ чĕнмест. Чĕнес вырăнне пĕрĕннĕ куçĕсене хăвăрт-хăвăрт хупса уçрĕ те ывăлне çĕклеме хăтланать...

— Ой!.. атте... ан тив... хамах тăратăп, хамах...

Тепĕр минут асаплана-асаплана вырăн çинчех выртать. Ашшĕ чĕтресе, калаçма та пултарайманскер, ывăлĕ умне крушкăпа сĕт илсе пырать...

— Пастай... пастай... Мĕн пулнă мана, мĕн пулнă?.. Тинĕс, шыв, лутка... пăрлă çумăр... тĕлĕк пуль-çке вăл...

Аяка темĕскер вăрăммăн килсе чикнĕрен куçа хупса, темĕскер аса илесшĕн тăрăшать Кĕркури.

...Илемлĕ çĕр... Çĕнĕ юр. Карта хĕрринчи улăм кĕлĕн тĕмĕсем. Уйăх. Çăлтăрсем. Çырмари шăнкăртатса юхакан çăл. Çырма урлă каçнă. Тепĕр çырмана пынă. Улах. Хĕрсем. Клавье. Илле... Керки...

— Ой! О-ой!

Каллех ăнсăр пулса каять Кĕркури. Кирле пичче крушкине сĕтел çине лартса пĕртен-пĕр хуралнă турăш çине пăхса хĕрес хывма тытăнать. Чĕнмесĕр, хăш-пĕр чух сассăр пăшăлтатса кĕлтăвать... Чӳрече умне сивĕ, шартлама сивĕ кун пырса тăнăн. Чӳрече умĕнчи йăмра шартлатса çурăлни пӳртех илтĕнет. Çавăн пекех, чӳречерен вĕçерĕннĕ чӳрече хуплашки те вăхăчĕ-вăхăчĕпе шăт-шат! тутарать. Сивĕ çил урамра...

— Атте, атте...

Кирле пичче, кĕлтума пăрахса, крушкăпа сĕте каллех илет те чĕннĕ çĕре пырать.

Вăл ним тума аптранă. Вăл капкăна лекнĕ кайăк пек. Такам кăкрине килсе хĕстернĕ унăнне. Хĕстернĕ те: ни вĕлермест, ни ямасть...

Каç, çăкăрпа тăвар çисен, чей ĕçсен, çывăрма тесе кăмака çине ухнă вăл. Çывăраймасăр нумайччен йăваланса выртнă. Шăп пулнă. Çанталăк та шăп, илемлĕ пулнă каç. Нимле сас та çук урамра. Ăна вăл çывăрса каяймасăр, темиçе хутчен те тула тухса кĕнĕрен лайăх астăвать. Пӳртре те çавах, шăп пулнă. Вăл хăй пуçа тĕрлĕ шухăшсем çĕмĕрнĕрен ахлатнă та, тата кăмака хыçĕнче хура таракансем кăшăлтаткаласа çӳренĕ...

Автансем те авăтса янă. Вăл çаплах çывăрайман. Сиснех пулнă пуль çав чĕре темĕскер пуласса...

Шавла-шавла хапхана чĕриклеттереççĕ. Темиçе ура васкаса алкумне ухать. Пӳрте уçаççĕ... Камсем? Мĕн пулнă унта? Кама сĕтĕрсе кĕртеççĕ?»

Кăмака çинчен аннă та, унта: хĕрсем, ачасем, тахăшĕ — пĕр хĕрĕ çухăрсах йĕрет.

— Ĕх-хах-ха-а-а-ах! Самана-а-а...

Мĕн чул каламан-ши Кĕркурине: ан çыхлан вĕсемпе, Никантăр Иванчăсемпе тесе. Вĕсене этем ывăл-хĕрĕ çĕнтерĕ-и?! Çук, çĕнтерес çук вĕсене... Ав мĕн туса пăрахрĕç ĕнтĕ? Вилет вĕт Кĕркури, вилет... Эх, пĕтерет-çке пурăнма пĕлменни те.

— Тем курăн-ха ватăлмалăх кунта, тем курăнăн...

Чикнĕ те пăрахнă. Мĕн тăвас тен ĕнтĕ вĕсемпе?!

Сисет çав чун, сисет. Ахальтен мар ăш вăркаса çӳрерĕ-мĕн. Чистиех вилсе каймасан юрĕччĕ, иçмасса... Ой, аташрĕ-çке ĕнтĕ каç, асапланчĕ... Ах, мĕн тĕрлĕ йĕчĕ-ши тата хĕрĕ, Никантăр Иванăч хĕрĕ...

Ытти хĕрсем тухса кайрĕç. Вăл, çав тери пуян çын хĕрĕ, кунта, ун пӳртне, ун ывăлĕ умĕнче юлчĕ. Çĕрĕпех ларчĕ. Çĕрĕпех йĕчĕ. Йăпатас тесе темиçе хутчен те çăвар уçнă та... Çук, йăпанмасть. Çав тери пуян çын хĕрĕ мĕн курнă-ши ĕнтĕ ман ывăлра? Мĕншĕн çавăн пекех, çĕр çывăрмасăр йӗрсе лармалла пулнă-ши?!

Паян ир килсе çитсен: ăçта пултăн эс тесен, мĕн каларĕ-ши ĕнтĕ ашшĕне, мĕскĕн?!

— Атте, атте. Ма чĕнместĕн çак эс?

Каç пулса иртнĕ ĕç, Клавье куççулĕ чистиех пăвса илет Кирле пиччене: аллисем сиксе чĕтреççĕ, крушкăри сĕт çĕре тумлать, куçĕсем хăвăрт-хăвăрт хупăнаççĕ, крушка çине тăкăннă сĕт тумламĕсем вырăнне куççулĕ тумлать.

— Атте, атте. Ма чĕнместĕн? Ма йĕретĕн?..

Тăма хăтланать Кĕркури, анчах тăраймасть. Ашшĕне хăй çумне ларма кăчăк туртать, ашшĕ курмасть. Йывăрланса çитет вара, куçне хупать Кĕркури: ерипен лăпланса çывăрса каять.

 

IV

Вăхăт нумай иртнĕ. Хыçа пĕр эрне юлнă: çиллĕ, тăманлă сивĕ кунсем... Анчах эрне иртсен тата сивĕрех кунсем пуçланса кайрĕç. Самани те тискер, çанталăкĕ те тискер. Урам тăрăх пынă чухне сухал хăй çине тĕрлĕ шăрçасем çакать, урари çăпата чул пек хытса каять.

Пасар вырăнĕ. Никантăр Иванăч çурчĕ умĕнче тулли халăх. Пĕрре калаçса хурт пек кĕрлесе яраççĕ, тепре лăпланаççĕ: хытнă çăпатасемпе сăран алсисене пĕр-пĕрин çумне çапса сиккелесе тăраççĕ. Сивĕ. Питĕ сивĕ. Сухал çинчи пăрлă шăрçасем янаха чĕпĕтеççĕ. Хăлхасене тăм илет.

Çирĕм лав ыраш. Çирĕм çуна. Пĕр вĕçĕ, аякри, пĕччен ларакан пасар кукри патнех çитнĕ, тепĕр хыçри вĕçĕ — Никантăр Иванăч хапхи умĕнче.

Чĕри-и-ик, чĕри-и-ик!.. тăваççĕ çуна тупанĕсем. Темĕскер ыратнă пекех йынăшаççĕ. Шăннă, çунана кӳленнĕ лашасем чĕтреççĕ. Урисене ылмаштара-ылмаштара тăраççĕ. Хăвăртрах тапранса каясшăн вĕсем. Чупса ăшăнасшăн.

— Ма тухмаççĕ çавăнта?.. Шăнатпăр вĕт, хăвăртрах тапранасчĕ.

— Ара, ĕлкĕрĕн-ха. Хăйне, Никантăр Иванăча, илсе тухчăр-ха.

— Ăна хăйне те илсе каяççĕ-и-мĕн?.. Пĕçернĕ тĕк хăех çитĕр пăттине те!..

— Ырашне ăçтан тупнă-ши тата? Пĕркун тупайман терĕ-çке».

— Вăл шуйттансем таçтан та тупĕç...

— Ма шуйттансем?! Эс ху шуйттан мар-и? Сан хăвăн Никантăр Иванăчпа станца кая килмест-и, асту!..

— Унта эсех кай, карма çăвар, çынăнне хапсăнакан!.. Хăçан кӳрсе паран-ха эс мана çунана?

— Чарăнăр ĕнтĕ, чарăнăр! Çуна пирки киле çитсен çапăçăр!..

Икĕ кӳршĕ пĕр-пĕрин çине çилленсе пăхса калаçма чарăнаççĕ. Куçĕсем иккĕшĕн те: пастай-ха, эпĕ сана кăтартăп! — теççĕ.

— Чăнах, чăнах... ăçтан, мĕнле тупнă-ши тыррине...

— Çурри ытлăхра, çурри вите айĕнче пулнă тет... Хĕрĕ, Клавье, ка-ласа панă...

— Хăйĕн хĕрех. Клавье тет-и?.

— Çавах.

— Ах, пӳтсĕр хĕр!.. Вăт эс на!.. Ашшĕне хирĕç кайнă. Тем курăн, тем курăн çав...

— Хĕрĕ пӳтсĕр-и, пӳтсĕр мар-и, — ашшĕнчен лайăхрах ĕнтĕ.

— Тем курăн, тем курăн, тахăш лайăх, тахăш чипер, пĕлместĕп. Шур старик, алса ăшĕнчен аллине кăларса чиркӳ еннелле хĕрес хывса илет.

— Ярмак! Ярмак!.. Чар лашуна, ман утта çиет лашу, чар!..

— Уттине çисен те супнийĕ (çатанĕ) юлĕ-ха... Мĕн çухратăн, пушар чанĕ!..

— Сивĕ-çке-ха... Вут хурса лартăттăмччĕ алла ăшăтма.

Никантăр хапхи уçăлса кайрĕ. Шавласа тăракан халăх шăпланчĕ.

Хапхаран комитет петнотти çынĕсем тухрĕç. Унтан Никантăр Иванчă, Илле, Керки...

Вĕсене кайри çуна çине лартрĕç те, çирӗм лав пăхса хытса кайнă халăх хушшинчен тапранса кайрĕ. Лашасем хăйсене тапратса янăшăн савăнсах чупаççĕ. Хапха умне упăшки хыççăн уласа тухнă Урине йăванса каять... Унтан Клавье. Амăшне çĕклесе тăратасшăн. Хăйĕн те куçĕсем шыçса кайнă.

Хапха уçă. Кил картинчен урамалла сиксе йытă вĕрет. Вăл урамра тăракан халăха çыртса çурса тăкасшăнах вĕрет: пĕрре йăви патне, тепре кунталла сиксе илет. Вĕçерĕнесшĕн сăнчăртан. Анчах сăнчăрĕ çирĕп, мăйĕ çинче чĕнĕ те сарлака. Вĕрсен-вĕрсен, сасси тытăнать йыттăн, йынăшса ярать: чистиех вăйсăрланса çитсе, хырăмĕпе юра сăтăрса йынăшать, улать...

Ак, амăшне йăпатма пултараймасăр, Клавье те çухăрса юр çине ӳкрĕ. Ик сас пĕрле хутшăнса кайрĕç.

— Никантăр! Никантă-ă-ăр! — терĕ амăшĕ. Çавăнтах пичĕпе сивĕ юр çине килсе çапать. Çӳçĕ-пуçĕ сапаланса кайнă. Пичĕ çинче тискеррĕн-тискеррĕн, ниçта та тапранма пултарайман куçĕсем тата ик-виç пĕрчĕ куççулĕ хытса кайнă.

Никантăр çук, Илле те çук, Керки те çук. Вĕсене станца илсе кайнă. Вĕсем тек килес çук...

— Кĕркури... Кĕркури!.. — тесе юр çине пăхса шăппăн чĕнет Клавье. Кĕркури çук. Кĕркури çав кунах вилнĕ, Иллепе Керки çĕççинчен, ашшĕн, Никантăр çĕççинчен...

Нумайччен хытса тăчĕ халăх. Çирĕм лав тахçанах курăнми пулнă. Йытă та сасне çухатрĕ.

Мĕн тăвас? Амăшĕпе хĕрне пӳрте илсе кĕмелле вĕт... Çук, пĕри те тапранмаççĕ.

Çав вăхăтра таçтан Кирле пичче сиксе тухрĕ. Çарран. Çара пуç. Йӳле пилĕк. Аллинче пысăк пуртă. Хапха умĕнче унталла-кунталла пăхкаласа тăчĕ те кил карти витĕр пӳрте чупса кĕрсе кайрĕ. Унтан каллех чупса тухрĕ. Каллех хапха умне пычĕ. Пĕрре халăх çине, тепре хапха умĕнче выртакан амăшĕпе хĕрĕ çине, тата тепре хăй çине пăхать.

— Ăçта?! Ăçта, Никантăр ăçта?! — пурттине çӳлелле çĕклесе çухăрса ярать. Юлашкинчен икĕ хутчен... пуртăпа çĕре килсе çапрĕ.

— Ахх! — тесе ярать халăх харăс.

 

— Кирле пичче ухмаха ернĕ. Никантăр арăмĕпе хĕрне пуртăпа каснă... Айтăр шăтăк чавма!..

— Хов! Хов! — тискеррĕн вĕрет уçă хапхаран йытă. Масар çине шăтăк чавма каякансем иртсе кайрĕç... Хапха уçă. Хапхана никам та хупмасть. Хапхана вун саккăрмĕш çул уçса хăварчĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн