Сайта кӗр | Регистраци | Сайта кӗрсен унпа туллин усӑ курма пулӗ
 +10.3 °C
Кивӗ пулсан та шурӑ пултӑр.
[ваттисен сӑмахӗ]
 

Софья Савнеш: Чӑваш чӗлхи пирки

Софья Савнеш30.04.2014 21:2017233 хут пӑхнӑ

Пӗр сайтра (http://forum.na-svyazi.ru/) чӑваш чӗлхине сӳтсе явни пирки вуласа пӗлтӗм. Унта чӑваш чӗлхи пирки интереслӗ темиҫе факта илсе кӑтартнӑ, вӗсем тавра «калаҫнӑ».

1. Чӑваш чӗлхи тӗрӗк чӗлхин пӑлхар ушкӑнне кӗрет. Ҫак ушкӑнра вӑл – пӗртен пӗр «чӗрӗ» чӗлхе.

2. Чӑваш чӗлхинче музыка инструменчӗсемпе «вылямаҫҫӗ» - «калаҫҫӗ». Тӗслӗхрен, флейтӑпа кала.

3. Чӗлхере «да» сӑмах ҫук. Ун вырӑнне глагола тепӗр хут калаҫҫӗ. Тӗслӗх: Эсӗ килетӗн-и? – Килетӗп. («Ӑхӑ» сӑмахпа усӑ курма юрмасть-ши вара?)

4. «Ҫиллен» сӑмах «ҫил» сӑмахран пулнӑ. Вырӑсла «ветриться». (Сӑмах «ҫилӗ» («обида») сӑмахран пулнӑ мар-и?).

5. Литература чӗлхин никӗсӗ – Тутарстанри Буинск хулин чӗлхи. (Анатри чӑвашсен чӗлхи мӗнле-ши вара?)

6. Чӑваш чӗлхинче «красивый» сӑмах валли 50 синоним тупма пулать. (Тӑрӑшсан – чӑннипех те пулать!)

7. Чӑваш чӗлхинче атте тата анне енчи ватӑ ҫынсене расна сӑмахсемпе палӑртаҫҫӗ: асанне, кукамай. Вырӑсла «дедушка» ҫеҫ. (Мӗнех, илемлӗ сӑмахсем).

8. Ӑсчахсем палӑртнӑ тӑрӑх, вырӑс чӗлхи авалхи чӑваш чӗлхинчен (пӑлхар) 100 яхӑн сӑмах йышӑннӑ. Вӗсен йышӗнче – «жемчуг», «овраг», «серьга, «хозяин»…

9. «Радуга» чӑвашла «мост Азамата» куҫать – «Асамат кӗперӗ». (Шухӑша ячӗ. Мӗншӗн ҫапла куҫарнӑ-ши?)

10. Чӑваш чӗлхинче «р» сас паллинчен пуҫланакан сӑмах ҫук, вырӑс чӗлхинчен йышӑннисене шута илмесен. (Кун пек сӑмах шыраса тупма хӑтлантӑм – хальлӗхе тупаймарӑм-ха).

11. Чӗлхере янӑравлӑ хупӑ сасӑсенчен пуҫланакан сӑмах ҫук, вырӑс чӗлхинчен йышӑннисене шута илмесен.

12. «Урай» сӑмах этимологийӗ – ура айӗ.

13. Чӑваш чӗлхинче местоимени арҫын е хӗрарӑма палӑртмасть. «Вӑл» «он» та, «она» та, «оно» та пулма пултарать. (Тӗлӗнмелли ҫук пек).

14. Чӑваш чӗлхинче вӑрӑм сӑмахсем тума пулать. Тӗслӗхрен, «ытарсапӗтермеллемарскерӗмӗрсем», куҫарсан «вы мои, ненаглядные». (Халӗ чӗлхери ҫӗнӗ правилӑсем ку сӑмаха уйрӑм ҫырма ыйтаҫҫӗ-ха та…)

15. «Воскресение» сӑмах «русская пятница» пек куҫать – «вырсарникун». Чӑваш чӗлхинче «хӑрах» сӑмаха «один из двух» куҫарма май пур.

16. Чӑваш чӗлхинчи глаголсен (ӗҫхӗл) тӗп формине словарьте хушу наклоненийӗпе кӑтартаҫҫӗ. Тӗслӗхрен, «лар» - сиди. Глаголӑн палла мар форми «ларма» пулать.

17. Чӑваш чӗлхинче вырӑслинчи пек вид категорийӗ ҫук. Тӗслӗхрен, «делать» тата «сделать» сӑмахсене контекстра ҫеҫ ӑнланма пулать. Тӗслӗхрен, он видел (сам лично) – вӑл курчӗ, он видел (говорят, вроде как, по рассказам) – вӑл курнӑ.

18. Чӑваш чӗлхинче синоним нумай. Чи анлӑ сарӑлнисенчен пӗри – «ҫу» - 1. Масло; 2. Лето; 3. Май. 4. Некрещеный. 5. Мыть; 6. Идти (об осадках).

 
Редакцирен: Статьяна вырнаҫтарни редакци автор шухӑшӗпе килӗшнине пӗлтермест.

Комментари:

Васса // 2866.8.6448
2014.05.02 22:57
Вара мĕн?
Agabazar // 7207.5.7644
2014.05.03 10:17
Agabazar
Ку списока малалла вĕçĕ-хĕррисĕр тăсса кайма пулать. Мĕншĕн 18 кăна тата???? Списока миллион та вунсаккăра (1000018) çитерме пулать. Анчах унпа та вĕçленес çук. 1000019, 1000020, 1000021,.... ,→
2014.05.03 12:08
Аçтахар Плотников
Ман шутпа вара çапларах кĕске танлаштарусем чăваш чĕлхин сумне самай ӳстерме, çамрăксене, чăвашсене те, тăван чĕлхе патне туртма пултарать. //темле пысăк йывăр чĕлхепе çырнă статьясенчен кунашкаллисем выранлăрах :)

Страницӑсем: 1, 2, 3, 4, [5]

Комментариле

Сирӗн ятӑp:
Анлӑлатса ҫырни:
B T U T Ячӗ1 Ячӗ2 Ячӗ3 # X2 X2 Ӳкерчӗк http://
WWW:
ӐӑӖӗҪҫӲӳ
Пурӗ кӗртнӗ: 0 симв. Чи пысӑк виҫе: 1200 симв.
Сирӗн чӑвашла ҫырма май паракан сарӑм (раскладка) ҫук пулсан ӑна КУНТАН илме пултаратӑр.
 

Эсир усӑ курма пултаракан Wiki тэгсем:

__...__ - сӑмаха каҫӑ евӗр тӑвасси.

__aaa|...__ - сӑмахӑн каҫине тепӗр сӑмахпа хатӗрлесси («...» вырӑнне «ааа» пулӗ).

__https://chuvash.org|...__ - сӑмах ҫине тулаш каҫӑ лартасси.

**...** - хулӑм шрифтпа палӑртасси.

~~...~~ - тайлӑк шрифтпа палӑртасси.

___...___ - аялтан чӗрнӗ йӗрпе палӑртасси.

Orphus

Ытти чӗлхесем

Баннерсем

Шутлавҫӑсем