Пĕр пайлă мыскара
Вылякансем:
Хветĕр Улталайкин — суту-илӳ базинче ĕçлет.
Тося — унăн арăмĕ.
Зина — студентка.
Микулай Меликов — ялтан килнĕ каччă.
Мария Манилова — ниçта ĕçлеменскер, спекулянтка.
Ĕç Манилова Мария килĕнче пулса иртет.
Таса пӳлĕм, сетел, кравать, пукансем, Манилова карçинкка йăтса керет те ăна сетел çине лартать, унтан эрех. Ĕçме-çиме кăларать. Кĕсйинчен укçа кăларса шутлать. Пĕр черкке эрех тултарса ĕçет, кăлпасси хуçса хыпать. Алăка шаккани илтĕнсе каять.
Манилова укçине пытарать.
Манилова. Кам-ши ку?
Микулай. Эпĕ килте çук тесе, хуçи пур-çке. (Микулай пуçне алăкран никсе) Каçарăр...
Манилова. Сире кам кирлĕ?
Микулай. Зина çакăнта пурăнать-и?
Манилова. Кунта пурăнать, вара мĕн?
Микулай (хăрах урине алăк сулли урлă пусса). Аран тупрăм.
Манилова. Тупрăн пулĕ те, анчах килте çук-ха вăл. (Каллех çиме пуçлать.)
Микулай. Ăçта кайнă?
Манилова. Эпĕ ăçтан пĕлем?
Микулай. Часах килеймест апла?
Манилова. Ăна та калама пултараймастăп. (Каллех çиет.)
Микулай. Çав тери курмаллаччĕ.
Манилова. Ыран килĕр.
Микулай. Халех курмалла, питĕ курмалла.
Манилова. Эсир алăк урлă калаçса ан тăрăр... е кĕрĕр, е тухăр. Ыран килĕр терĕм вĕт.
Микулай (кĕрсе). Ыран эпĕ каятăп çав. Ăçта кайма пултарнă-ши вăл? Института кайрăм — хваттерĕнче пулĕ терĕç, кунта килтĕм — кунта çук.
Манилова. Канмалли кун кам килте лартăр? Кинора пулĕ, Атăл хĕрринче... е филармонире концерт итлет пулĕ.
Микулай. Хăшкăлтăм паян шыраса.
Манилова. Пĕр-пĕр паркра пулĕ... Часах килес çук ĕнтĕ вăл, халĕ тăхăр сехет те çитмен.
Микулай. Каяп, каяп, ан хăрăр. Зина килсен çакна парăр. Килтен парса янă тейĕр. (Пĕр çыхă тыттарать.)
Манилова. Эсир кам пулатăр вара? Пиччĕшĕ-и?
Микулай. Пиччĕшĕ мар, паллаканĕ. Тата çакна парăр! (Пĕр тĕрке тыттарать.)
Манилова. Э-э, паллаканĕ, эппин.
Микулай. Унăн çывăх юлташĕ, тусĕ...
Манилова. Пулĕ, пулĕ...
Пĕчĕк пауза.
Микулай. Кала-ха, инке.
Манилова. Мĕн сире, ачам?
Микулай. Мĕнле пурăнать вăл?
Манилова. Камĕ мĕнле пурăнать?
Микулай. Зина мĕнле пурăнать тетĕп.
Манилова. Аванах пурăнать.
Микулай. Каччăсемпе çӳремест-и?
Манилова. Ак тата! Эпĕ ăçтан пĕлем?
Микулай. Ун патне никам та килсе çӳремест-и вара?
Манилова. Эпĕ сыхласа ларман.
Микулай. Шанса лар-ха хальхи вăхăтра?
Тулта хапха сасси илтĕнет.
Микулай. Ку Зина мар-ши? Пытанам-ха. (Кăмака хыçнелле пăрăнса тăрать.)
Манилова. Мĕн хăтланатăр эсир?
Тося шавласа кĕрет.
Тося. Мана вăл çакăнта терĕç. Манилова. Эсир кам пулатăр?
Тося. Халех пĕлетĕр акă.
Манилова. Сире тата мĕн кирлĕ? Шăнкăртаттармасăр кĕретĕр!
Тося. Шăнкăртаттармасăр-тумасăр сасартăк кĕрсе тытас терĕм, ку хил хуçи эсир-и-ха? Пĕлетĕп, пĕлетĕп, халь ак куçа-куçăн тĕл пултăмăр! Ха!
Манилова. Каçарăр, мĕн çинчен калаçатăр эсир? Эпĕ кил хуçи. Мĕн кирлĕ сире?
Тося. Мĕн тупнă-ши вăл сан çумра, ăçта пытартăр эсир ăна? (Унта-кунта пăхкалать.)
Манилова. Тăхтăр, тăхтăр, эсир мĕн ют хваттере ух-таратăр, кам ирĕк панă сире?
Тося. Хам, хам ирĕк патăм.
Манилова. Эпĕ милицие чĕнетĕп.
Тося. Чĕн милицие, ют упăшкапа пурăнатăп те.
Манилова. Эпĕ сире усал сăмах каласа кӳрентернĕшĕн суда паратăп.
Тося. Пар, пар! Эпĕ те сана суда паратăп, спекуляци тунăшăн...
Манилова. Ха! Эсĕ куртăн-и?
Тося. Виçĕ çурт лартрăр, ăçтан тупрăр укçине?
Манилова (йĕкĕлтесе). Санне вăрларăм.
Тося. Манне вăрларăн çав, тепринне, кашнинне пĕрер чĕптĕм! Сана, вăрланă пиркиех, магазинран сирпĕтрĕç вĕт.
Манилова. Упăшкуна пĕл.
Тося. Ăна та пĕлетĕп, пĕр шайккă.
Манилова. Тухса кай кунтан.
Тося. Денатурат сутма пăрахрăн-и-ха е базăри паллакан начальниксене кăларса сирпĕтсе пĕтерчĕç-и? Халĕ ман упăшка çумне çыпçăнтăн-и?
Манилова. Тухса кай кунтан, тасал. Мĕн тума кирлĕ мана сан упăшку! (Манилова Тосьăна алăк патнелле çавăтать).
Тося. Ну-ка, тытса пăх. Мăнтăркка! Тӳшек! Яр! Пĕлетпĕр эпир мĕн тума кирлине!
Манилова (кухньăна чупса кĕрет те унтан çатма аври илсе тухать). Тутуна тĕксе шăтарам, у-у, тăсмак тута. Çынна çисех тăсăлса кайнă.
Тося. Мăнтăр тута, магазин çăвĕсене вăрласах мăнтăрланса кайрăн.
Манилова. Тухса кай теççĕ сана!
Тося. Упăшкана тупмасăр каймастăп, Хĕветĕр кунта, эпĕ пĕлетĕп ăна, вăл çав тери чеескер.
Манилова. Курмаи эпĕ сан упăшкуна.
Тося (кăмака хыçне пăхса). Э-э! намăссăр, пытанса тăратăн-и!.. (Кăмака хыçне кĕрет.)
Микулай. Эсир мĕн?..
Тося. Э, намăссăр, тĕттĕм çĕре пытантăн-и? (Микулая туртса кăларать)
Микулай. Тăхтăр-ха эсир, мĕн хăтланатăр?
Тося. Упăшка тесе... каçарăр.
Микулай. Упăшкун вара мĕншĕн пытанса çӳремелле сиртен?
Тося. Пĕлместĕр эсир ман упăшкана. Пĕлтĕр вăл, командировкăна тухса кайнă пек туса, хулара пĕр уйăх çакăн пек хусах арăм патĕнче пурăннă. Халĕ кунта иленнĕ. Йăлăхтарчĕ кун пек пурнăç.
Микулай. Апла мĕншĕн пурăнан эсĕ унпа?
Тося. Ачаçем пур-çке-ха. Çăмăл тетĕн-им уйрăлма!
Микулай. Ача-пăчаллă пулса курман та пĕлместĕп çав. Тĕлĕнетĕп: мĕншĕн-ха хăш-пĕр авланнă çынсем ют арăмсем патне чупаççĕ? Юратсах авланнă пулĕ-çке?
Тося. Намăса çухатнисем — чупаççĕ. (Маниловăна.) Асту, сана асăрхаттаратăп, çын çемйине пăснăшăн çӳçне-пуçне хăвармăп. (Тухса каять.)
Манилова. Атя, атя уттар, унта курăпăр.
Микулай. Тĕлĕнмелле!..
Манилова. Мĕн тĕлĕнмелли пур?
Микулай. Юратмасан мĕншĕн авланмалла, мĕншĕн çамрăк хĕрĕн ĕмĕрне пăсмалла пулнă?
Манилова. Малтанлăха пурте юратаççĕ, кайран...
Микулай. Арăма ăна юратса, хисеплесе пурăнмалла.
Манилова. Сăмахпа эсир калатăр...
Микулай. Унсăрăн мĕнле çемье пултăр вăл?.. Акă эпĕ Зинăна юрататăп, вăл та мана юратать, эпĕ ăна качча илес тетĕп. Анчах вăл институт пĕтермесĕр ан та шутла тет. Тата тăватă çул кĕтес пулать. Кунта хулара сахал-и каччă? Çавăнпа килсе тĕрĕслес терĕм, тупса яман-и вăл кунта?
Манилова. Вот çавна пĕлместĕп вара.
Микулай. Эпĕ ăна улталасан... (Каять.)
Пауза.
Манилова. Ăнман япала. Ăçтан пĕлнĕ-ха вăл?.. Денатурат çинчен. Пытарас... (Тухса каять.)
3ина кĕрет, аллинче кĕнеке.
Зина. Килте никам та çук тем. (Тепĕр пӳлĕмне пăхать, унтан кукăль татки çиме пуçлать.) Маня аппа ăçта кайнă-ши вара питĕрмесĕрех?
Манилова кĕрет.
Манилова. Эсĕ килнĕ-çке!..
Зина. Килтĕм-ха, Маня аппа.
Манилова. Ăçта кайнă пулнă вара эсĕ?
Зина. Библиотекăра кĕнеке вуларăм. Ма?
Манилова. Ахалех, паян сана пĕр каччă кунĕпех шырать те.
Зина. Мана-и?
Манилова. Сана çав. (Парнесене кăтартса.) Авă парнесем парса хăварчĕ.
Зина. Мĕнле парне тата? Каларăм-çке сана, Маня аппа, никамран та нимле парне те илсе ан юл терĕм.
Манилова. Вăл пăрахрĕ те хăварчĕ.
Зина. Мĕн тума çӳрет вăл, мĕн кирлĕ ăна кунта? Ман курас килмест ăна.
Манилова. Тăхта-ха, кам çинчен калаçатăн вара эсĕ?
Зина. Кам çинчен пултăр, Хветĕр çинчен.
Манилова. Ку Хветĕр мар.
Зина. Пичче-и?
Манилова. Пиччӳ мар...
Зина. Кам-ши вара?
Манилова. Хăвăр ялтан терĕ, паллакан терĕ, ку тĕркине килтен парса ячĕç терĕ. (Зинăна тĕрке тыттарать.)
Зина (тĕркене салатса). Çу, кукăль чиксе панă. Ах, ку аннене... Кĕрпе те пур-çке кунта. Магазинра кĕрпе пĕтнĕ тенĕ-ши?
Манилова. Ку парнине хамран терĕ.
Зина (картун курупкаран туфли кăларса). Туфли.
Манилова. О-о, начарах мар курăнать, пуян каччă пулмалла.
Зина. Ăçта кайрĕ хăй?
Манилова. Тин çеç тухса кайрĕ. Хирĕç пулмарăн-и вара?
Зина. Эпĕ пахча витĕр кĕтĕм. (Урамалла тухса каять, часах каялла кĕрет те алăка питĕрсе хурать.)
Манилова. Мĕн пулчĕ?
Зина. Леш Хветĕр каллех çитрĕ.
Манилова. Кам?
Зина. Кĕтмен хăна. Ан кӳрт ăна. (Алăка шаккаççĕ.) Ан уç!
Манилова. Аван мар, çын, тен, ĕçпе килнĕ?
Зина. Мĕн ĕç пултăр ун кунта? (Вирлĕ.) Кам унта?
Хветĕр. Эпĕ.
Зина. Кам?
Хветĕр. Паллаймарăн-им?
Зина. Мĕн кирлĕ?
Хветĕр. Уç-халĕ.
Зина. Килте никам та çук.
Хветĕр. Питĕ аван.
Зина. Сире аван пулĕ те, мана аван мар.
Хветĕр. Уç тетĕп, Зина, шăнса кайрăм.
Зина. Ăшăнма килне кай.
Хветĕр. Пĕр сăмах каламалли пур.
Зина. Вăхăт çук, вĕренмелле.
Хветĕр. Пĕр сăмах çеç.
Зина. Кирлĕ мар мана сан сăмахху.
Хветĕр. Шыв та пулин ĕçтерсе яр эппин. (Зина шыв тултарса алăк урлă тыттарать.) Алăк урлă ĕçме выльăх мар вĕт эп. (Кĕрет.)
Зина. Кĕтĕнех эппин, выльăха хăваласан каять, эсĕ пурпĕрех пуçна чикетĕн...
Хветĕр. Тайма пуçăм сире, каçару ыйтатăп. Ĕçетĕп те каятăп. (Маниловăна курса.) Э-э, хуçи те кунтах-çке. (Зинăна.) Эсĕ хăçантанпа суйма вĕренсе кайнă вара, кăвакарчăнăм? (Зина тепĕр пӳлĕме кĕрсе каять.) Ой-ой, кушталанса кайнă. Калаçасшăн та мар. Эсĕ те ун майлă пула пуçланă-им?
Манилова. Мана мĕн?
Хветĕр. Тата ма алăка уçтармастăн?
Манилова. Манăн мĕн ĕç пур!
Хветĕр. «Манăн мĕн ĕç пур». Эсĕ кил хуçи-и е кил хуçи мар-и?
Манилова. Ман мĕн тăвас-ха, вăл сана юратмасть пулсан? (Тухать.)
ХВЕТЕР. Тĕнчере мана парăнман хĕр пулман-ха. (Зина пӳлĕмне кĕрсе каять.)
Зина. Эс, Хветĕр, хăпма та пĕлместĕн-çке манран.
Хветĕр. Ак тата! Юрамасть-им?
Зина. Аван мар чĕнмен çын патне пырса кĕме.
Хветĕр. Тупрăн сăмахламалли. Камран аван мар вара?
Зина. Юлташсенчен, паллакан çынсенчен аван мар.
Хветĕр. Камăн мĕн ĕç пултăр? Хуçи-майри мана лайăх паллать. Тен, эпĕ ун патне килнĕ?
Зина. Апла ма çыпçăнан ман çума?
Хветĕр. Ан калаç-ха. Ак патефон пур, пылакки пур, эс пур. Тата мĕн кирлĕ? Паян канмалли кун, салхуланма саккун хушмасть. (Эрех кăларса сĕтел хушшине ларать. Манилова кĕрет.) Ай, хуçи, ыр хуçа, пар-ха пире чĕре сури тумалли сĕтел ури тайличчен. Тайличчен мар, ишĕличчен, хе-хе-хе! Юррине те епле кăна килтерсе хывнă, тупата! Маня, чăн калатăп, эпĕ калама çук шăнтăм. Çыртмалли-сем пар-ха. Кĕрхи сивĕ лекрĕ пулĕ.
Манилова. Авă леш пӳлĕмри шкапра, Зина, илсе пар-ха.
Хветĕр. Эй, Маня. (Зина тепĕр пӳлĕме кĕрсе каять.) Ну, ĕçсем мĕнле сан паян?
Манилова. Яланхи пекех. (Укçа кăларса парать.)
Хветĕр. Мĕн тутуна тăсатăн?
Манилова. Арăму тустарса хăварчĕ.
Хветĕр (шикленсе). Арăм? Кунта пулчĕ-и? Эпĕ кунта çӳренине кам пĕлтернĕ ăна?
Манилова. Пĕлместĕп, эпĕ денатурат сутнине те пĕлет вăл.
Хветĕр. Ăçтан пĕлет вăл?
Манилова. Ху каласа паман пуль?
Хветĕр. Усĕрпе персе янă-ши вара, астумастăп. Халь ăçта вăл?
Манилова. Сана шыраса çӳрет.
Хветĕр. Мана? Шырать апла? (Сиксе тăрать, Манилова чӳрече каррине карать.)
Манилова. Чăн калатăп, Федя, вăхăтра тухса шусан авантарах пулĕ. Ку хĕр çумне те ахалех çыпçăнатăн.
Хветĕр. Сан ĕç çук! Эс пăхкала-ха лайăхрах. Тухса сыхла, никама та ан кĕрт. Ун пек-кун пек пулсан йăпăрт систер.
Манилова. Асту, ялтан каччи килнĕ. Хветĕр. Каччи тетĕн?
Манилова. Каччи çав. Зина çумне çыпăçнине курсан çапса пăрахĕ хăвна.
Хветĕр. Эсĕ мана ан хăрат. Куркаланă эпб ун пек-кун пеккине!
Манилова. Хăратса мар, асăрхаттаратăп. Питĕ кĕвĕçскер.
Хветĕр. Сыхла, ан яр, ма час илсе килмерĕ çав çыртмалли?
Манилова. Халех хамах илсе килетĕп. (Чĕлана кĕрет, унтан апат-çимĕç илсе тухать. Зина та пĕрле.) Хветĕр (эрех тултарса). Ну! Маня! Эсĕ те Зина!
Зина. Ĕçĕрех.
Маньăпа Хветĕр шаккаса ĕçеççĕ. Зина портфелĕнчен кĕнеке кăларса ирĕксĕр тен тенĕ пек пăхкалать.
Хветĕр (Зинăна). Эсĕ тата çынран юлас тетĕн-им? Лар, Зина.
Манилова. Эпĕ тухса кĕрем-ха. (Тухса каять.)
Зина. Эсир ма юлтăр?
Хветĕр. Ну, Зина, тутанса пăх-ха çак шерпете!
Зина. Кирлĕ мар. Эпĕ эрех ĕçместĕп.
Хветĕр. Канмалли кун канмалла, пĕр тумлам çеç, пĕр сыпкăм. Ну, ну, элле пуç тăрăх ярам-и? (Зинăна аллинчен тыттарса ĕçтересшĕн.) Акă эпĕ сана ĕçсен парне паратăп. Хуп куçна. Пăрах кĕнекӳне.
Зина. Ан хăтлан, Хветĕр, кирлĕ мар.
Хветĕр. Эпĕ сана хисеплесе вĕт, юри сан валли туянтăм.
Кĕсйинчен тутăр кăларса Зинăн хулпуççийĕ çине çакать.
Зина. Çук, çук! Ил каялла. Яр!
Хветĕр. Тăхта. Çукăн сучĕ çук теççĕ. Илтетĕн-и, Зина? Хамăр туслăхшăн та пулин. (Черкке сĕнет.)
Зина. Çук, çук, ĕçместĕп.
Хветĕр. Пĕр черкке, тăванăм.
Зина. Çук, çук, Хветĕр, пĕр тумлам та ĕçместĕп.
Хветĕр. Мана кӳрентерес тетĕн-и?
Зина. Кӳрентерес тесе мар, ара. Пултараймастăп. Ки-лĕшет-и мана ун пек? Мĕнле ăнланман çын эсир?
Хветĕр. Чĕркуçленсе ыйтатăп, пуççапса тархаслатăп, ĕçсе парсам, туслăх ячĕпе калатăп.
Зина. Ну, пулать-мĕн тĕнчере çын. Мĕне кирлĕ сана пирĕн туслăх? Эсĕ, тен, мăшăрланнă çын! Сан арăму пур пулĕ?
Хветĕр. Ух-х, ăшă пулса кайрĕ... Арăм, арăм тетĕн... Мĕнле чĕрене касакан сăмахсем калатăн эсĕ?
Зина. Мĕн каламаллаччĕ тата?
Хветĕр. Юрататăп -çке сана эпĕ.
Зина. Арăму, ачусем пулĕ, вĕсем пур çинчен юратмалла-и вара?
Хветĕр. Ăнлан эс, чунăм. Эпĕ сансăр пурăнма пулта-раймастăп. Эпĕ авланман. Зина. Ĕненместĕп.
Хветĕр. Мĕн тăван ĕненмен çынна... Зина!.. Зина. Мĕн тата?
Хветĕр (Зинăна ыталасшăн.) Зина, эсĕ манăн пурнăç, хĕвелĕм!.. Сана курсан-и? Пĕтĕм чĕре çăвĕ шăранать. Ырă сăмахна илтсен пуçăм çаврăнать, чипер пит-куçна курсан куçăм вăтанать. Эсĕ — кĕтнĕ телейĕм. Ну, çав телейшĕн те пулин сыпса пар çак сыватакан эмеле, пурнăçшăн ĕçер, ну, пĕр тумлам та пулин. (Зинăна аллинчен тытсах ĕçтересшĕн.) Шалтах ĕç, тулли пурнăçпа пурăнас пулать. Шалтах, хаярлăха ан хăвар. Ма тăкан ун пек хаклă япалана?
Зина. Ай, тупата, мĕн эс çапла сĕмсĕрле хăтланатăн? Акă халь кĕпе çинех тăктартăн. (Кĕпине силет.)
Хветĕр. Çĕнĕ кĕпе илсе паратăп. Ĕçнĕ пулсан сана чыслă парне тивĕçетчĕ. (Хветĕр ун аллине сехет çыхасшăн).
Зина. Федор Федорч, ак чăнласах калатăп. Кирлĕ мар сан сехетӳ.
Хветĕр. Парнене илеççĕ, каялла памаççĕ.
Зина. Кирлĕ мар тенĕ сире!
Хветĕр. Чунăм, итле-ха эс. Манăн вĕсем темĕн чухлех! Манпа лайăх пулсан сехет мар, тӳперен çăлтăр татса парăп. Кала, кирлĕ-и, кирлĕ-и?.. Ну, тусăм, куçна хуп-ха.
Хветĕр Зинăна вăйпах чуптăвать, çав самантра Манилова пуçне алăкран чиксе пăхать.
Манилова. Ак тамаша, кунта вĕсем мĕн хăтланаççĕ! Мĕскĕн арăмĕ урамра кĕтсе тăрать, вăл кунта ыталанса ларать, ячĕ вара мана лекет. Федор Федорч! (Хветĕр итлмест.)
Зина (тарăхса). Кай, кай, ан çулăх ман çума! (Тутине тутăрпа шăлать.) Мĕн хăтланатăн эсĕ?
Хветĕр. Каçар, пĕтĕм чĕре, пĕтĕм чун савăнать сана курсан, хам ытамран ниçхан та кăларас марччĕ...
Манилова (шăппăн). Федор Федорч...
Хветĕр. Кайран. (Маниловăна тĕртсех кăларса ярать.)
Манилова. Авă мĕнле иккен эсĕ...
Хветĕр (алăка питĕрет). Сана курсан, Зина, хамăн канлĕхе çухатрăм. Зина, хĕрхенсем эс мана, эпĕ сана савнă пек никама та, нихçан та юратман. Хĕрхенсем ĕнтĕ мана. (Пуçне пĕксе шухăша кайса тăрать.)
Зина (хăй тĕллĕн). Чим-ха, сӳпĕлтетме пултарать вăл, ăçтан вĕреннĕ-ши тилĕ чĕлхине? (Хветĕре.) Федор Федорович, кам пĕлет сана, тен, эсĕ кашни хĕре çав юрра юрлатăн.
Хветĕр. Çĕр çăттăр мана улталатăп пулсан. Пĕрремĕш юратнă хĕр пĕр эсĕ çеç. Эпĕ сана чăнласах юратса пăрахрăм. Зина, санран килет-çке ĕнтĕ мана телейлĕ тăвасси. Эпĕ сана тем те, тем те иле-иле парăп. Итле, Зина...
Зина. Эпир санпа пĕр тан маррине хăвах пĕлетĕнт-çке. Епле çаплах калаçса çăвар тутине сая ямалла?
Хветĕр. Çапла çав, Зина, çапларах çав халлĕхе. Эпĕ санран аслăрах-ха тата, Ну, ку тепĕр тесен, мĕнех вара?Эпĕ ун вырăнне сана ачашласа алă çинче çăклесе çӳрĕн, ниçта та, ниçта та ĕçлеттермĕп. Ах, ма эпĕ каярах çуралман-ши?
Зина (ахăлтатса кулать). Хам та çапла шухăшлатăп çав.
Хветĕр. Эх, мĕншĕн сана куртăм, сана пула пĕтĕм тăна çухатрăм ĕнтĕ... Эх, Зина!..
Зина. Чим, Федор Федорч, кулса мар, çын тем шутлама тытăнĕ, пăрах эс ман пирки сăмахлама... Эп сана чăнласах калатăп.
Хветĕр. Пăрахас тетĕп, манас тетĕп сана, анчах эсĕ капла пушшех ман чуна çунтаратăн.
Зина (çирĕппĕн). Каларăм-çке сана, ун çинчен урăх ан калаç тесе.
Хветĕр. Чĕрӳ мар пуль, чĕлхӳ çеç капла калать пуль, Зина... Ну, кала, мĕн кирлĕ сана?
Зина. Мана ним те кирлĕ мар. Пăрăн эс ман çул çинчен. Палламастăп-им сана, чăрсăр çын! (Тăрăхласа.)
Хĕвел ансан Хĕветĕр,
Эсир ăна пĕлетĕр,
Хĕвне литр чикрĕ те
Тухрĕ кайрĕ улаха
Тăлăх арăм шырама.
Çавă эсĕ.
Хветĕр. Тăлăх арăм мар, сана курма тесе такмакласамччĕ хуть. Эпĕ сана нумайччен шырарăм, тупайманнипе шалт аптраса ӳкнĕччĕ. Акă халь сана куртăм та... (Аллинчен ярса тытпать.)
Зина. Яр! Яр тетĕп сана! Ырăпа калатăп.
Хветĕр. Ямастăп, эсĕ ман савни пулмалла. Шăпах ман ята çуралнă сарпике. Маншăн эсĕ Нарспи!
Зина. Эсĕ маншăн Тăхтаман. Федор Федорович, ан калаç апла, ятăма ан яр.
Хветĕр. Мĕншĕн? Мĕншĕн, Зина?
Зина. Эпĕ сана каларăм-çке. Манăн урăххи пур.
Хветĕр.Чим, ара. Эсĕ качча кайнă-им?
Зина. Сан ĕç çук унта.
Хветĕр. Суян!
Зина. Манăн хам ĕмĕтленнĕ çыннăм пур, çавна кĕтетĕп эпĕ.
Хветĕр. Ай, каларăн. Качча илессе шансах тăратăн пуль ĕнтĕ çавна?
Зина. Шанатăп.
Хветĕр. Шанах. Шаннă кайăк мĕнле тет-ха?
Зина. Пурне те ху пек ан шутла.
Хветĕр. Ха! Çын вăл çынах ĕнтĕ, ылтăн купи мар. Алли-ури пур, пичĕ-куçĕ те...
Зина. Ылтăн купипе мар, çынпа пурăнмалла теççĕ, тата чĕрепе кăмăл та пурин те пĕр мар.
Хветĕр. Хĕ! Чĕре, кăмăл.... Каларăн та!
Зина. Вăл эрех ĕçмест, ятлаçмасть. Ăслă та тӳрĕ чунлă. Пĕр-пĕрне чунтан юрататпăр. Щш
Хветĕр. Э-э, пĕлтем, пăру пĕк йăваш тесшĕн ентĕ эсĕ. Пăру та çавăн пек, эрех ĕçмест, ятлаçма пĕлмест.
Зина. Чарăн! Чарăн, ухмах, йĕркеллĕ çын вăл: ыттисене хисеплеме пĕлет, сан пек иртĕхмест, çынпа та аван, ĕçлеме те пултарать. Эс, пур, çаплах çыпçăнатăн. Ну, кала, çын-и эс?
Хветĕр. Пĕлетпĕр эпир хамăр кам иккенне. Тĕнчере ман пек çынсем сахалтарах-ха. Ак эпĕ миçе хĕр курман, савнă çын тесен — пĕр эсĕ çеç.
Зина. Каллех ху юррунах юрлатăн, суеçĕ. Яр, пăрăн çул çинчен.
Хветĕр. Мĕнле калас, юрататăп пулсан? Ямастăп.
Зина. Тилĕ вĕт эсĕ. Тилĕ.
Хветĕр. Тӳсме хатĕр тем каласан та, шăрттан туса кăмакана çеç ан ларт. (Пĕчĕк пауза.) Чим, Зина, эс кама çав тери хăватлă юратма пултаратăн? Учитель-и? Агроном-и? Кам вăл сирĕн савнийĕр, инженер-и?
Зина. Тракторист.
Хветĕр (шăхăрать). Хи! Каларăн. Мана эс трактор курман çын терĕн пуль. Ха-ха-ха!
Зина. Ма кулатăн?
Хветĕр. Култаратăн та... Эх, Зина, Зина, хĕрхенетĕп сана. Çамрăк çав, мĕнле эс хăвна хаклама пĕлместĕн, сан сăнупа... Мĕнле ăнланмастăн эс мана?
Сасă. Сан пек йăх-яха мĕнле ăнланмалла тетĕн? Ах, ĕçкĕ пички, аскăнчăк, кунта çӳретĕн иккен!
Хветĕр (шартах сиксе). Ах! Мĕн пулса тухрĕ капла! (Тулалла тухма тăрать, ăна хирĕç Манилова кĕрет.) Кала, кам килнĕ унта?
Манилова. Кукаму.
Хветĕр (хăраса). Мĕн кирлĕ мара калаçатăн эсĕ? Кала. кам унта?
Манилова. Кĕрсен курăн.
Алăка шаккаççĕ.
Сасă. Уçăр.
Хветĕр. Пĕтрĕ пуç. Ку ман арăм сасси-çке?
Манилова. Арăму çав. Мĕн курăн ĕнтĕ!
Зина. Авă мĕнле каччă эсĕ.
Хветĕр. Эс мĕншĕн мана малтанах систермерĕн?
Манилова. Ăçтан сана систерĕн, хĕрсе кайнă та итлесшĕн те пулмарăн-иç.
Хветĕр. Пĕлтермелле пулнă, ахаль-и эпĕ сана... Ух! Зина, çапла, эпĕ авланнăччĕ те паçăртан вара, сана курсан хам арăмран уйрăлтăм, чăн калатăп сана, пурăнмастăп унпа!
Зина. Ан çыпăç! Сăпса!
Тося. Уçăр тетĕп алăкăра. Вăл кунта вĕт, эп ăна хам куçпа хам куртăм.
Хветĕр. Зина, хĕрхен мана...
Зина. Хăп ман çумран, ирсĕр сăпса. Ак пĕтĕмпе калăса паратăп арăмна.
Хветĕр. ТăхТа, эс апла ан калаç-ха, ман ахаль те пуç çурăлать. Чӳречерен сикес мар-ши?
Чӳречерен шаккани илтĕнет.
Меликов сасси. Зина килчĕ-и?
Зина. Ах, Коля çитрĕ-çке... Коля, Коля, кĕр, кĕр. (Алăка уçма чупать.) Пĕр хулиган ман çума çыпçăнать.
Хветĕр кравать айне пытанать. Зина алăка уçсанах Тося вирхĕнсе кĕрет.
Манилова. Ну, мĕн кирлĕ сана, хулиганка! Паçăр, паçăр тарăхтартăн. (Тумланса.) Эпĕ милицие пĕлтеретĕп.
Тося. Часрах кай, эс паçăрах кайрăн-çке, милицийӳ ăçта? Кай, кай, хăвнах лайăх пулать. Пĕтĕмпе ухтарттаратăп, тен, пичкипех денатурат тупĕç.
Манилова (шарт сиксе). Çук, кунта хăвăн упăшку лартса хăварни кăна пулма пултарать.
Хветĕр (кравать айĕнчен). Пĕтереççĕ-çке анра пуçсем.
Тося (йĕри-тавра пăхкалать). Ак хайхискерĕн сасси илтĕнет, хăй çук. Ну, ăçта ман упăшка текенни, ăçта пытаннă эс, çĕр çăтман? Сĕтел тулли ĕçме-çиме. Хăнисем ăçта пытаннă вара?
Манилова (витлесе). Ак ман кĕсьере.
Тося. Кĕсьере мар-ха, çак кравать айĕнче тем мăшăлтатнă пек туйăнать. (Урисемпе тапать, унтан туяпа тĕксе пăхать.)
Сасă. Ай! Ай!
Тося. Ай тетни-и? (Кравать айĕнчи Хветĕре туяпа чышать.) Ак сана! Ак сана!
Зина, Микулай кĕреççĕ.
Микулай. Ăçта вăл хулиган?
Зина. Кунтахчĕ.
Тося. Э-э, парам-ха сана тата! Ак ăçта сан канашлусем, ак ăçта иккен совещани. Тата!.. Тух, чупкăн, хĕвел ансан тухса каян та çутăличчен çĕтсе çӳретĕн. Килте ачусем чарусăрланса кайрĕç...
Хветĕр. Чим-ха, чунăм, хамах тухам. Эсĕ кунта килте мар, намăса пĕлесчĕ. Шăпрах пул!
Тося (туйипе тĕксе). Эс килте-и? Ĕçкĕ пички, намăсланма эп сан пек аскăна кайман, ĕçке ермен. (Туйипе тĕкет.)
Хветĕр. Ай-ай! Ыраттаран-çке эс капла!
Тося. Ыраттăр çав, ыраттăр. Ман чуна пайтах ыраттартăн, вунçичĕ çул хушшинче мĕн чухлĕ куççуль тăкнă пуль сана пула. Хĕрех çула çитетĕн, чупма çаплах пăрахмастăн. Тьфу, намăссăр, йытă, кĕççе пит...
Манилова (Зинăна). Сан пирки ак манăн ырă мар ят илтмелле пулать. Мĕн çав ача-пăчаллă çынпа çыхланмалли пур?
Зина. Маюк инке, мĕн сӳпĕлтететĕн? Хăй çыпăçать вăл.
Тося. Э-э, апла-и? Эсĕ, çамрăкскер, çак ват супнăран урăх каччă тупаймарăн-им-ха?
Микулай. Мĕн илтетĕп, Зина?
Манилова. Мĕншĕн тупман, тинех пĕлсĕ çитрĕм-ха. Яла пырсан пĕринпе вăл, хулара — тепринпе пулас? .
Зина. Суя!
Тося. Пĕлетĕп. (Зинăна.) Вăл сана чĕлхипе йăпăлтат-са çавăрчĕ-и-ха? Ăна пултарать вăл. Кинона, театра ертсе кайрĕ пуль? Киноран тухсан ресторана. Атăл хĕррйне, леш енне, вăрмана... Чăтлăхра чечек те татса пачĕ пулĕ-ха?
Зина. Мĕн, эсир чăнахах мана çавăн пек ухмах тесе шутлатăр-и?
Тося. Чим-ха, хĕрĕм. Кунта эсĕ айăплă мар. Айăпли акă кам? (Хветĕр еннелле кăтартать.) Вăл чее. Анчах, хĕрĕм, сан мĕншĕн авланнă çын çумне çыпăçмаллаччĕ?
Зина. Эпĕ ун çумне нихçан та çулăхман, çулăхас та çук, хăй вăл пиçен пек.
Тося (пӳлсе). Вăл-и? Пиçен мар, çилем! Эх, çавăн пек арçынсене! Ак ку ман тутăр. Ăçтан лекнĕ кунта? (Хветĕре) У-уй, намăссăр!
Хветĕр. Ăна ан тив, вăл ман.
Тося. Сан мар, базăн. Ыранах министр патне чупатăп, сире мăшкăллама памастăп. Веçех каласа паратăп. Спекуляци пирки те пурне те каласа паратăп. (Арча çинчи туфлине илсе.) Ку тата?
Меликов. Ăна ан тивĕр, вăл манăн парне. Паçăр савни валли тесе илсе килнĕччĕ те... ăна мансăр пуçнех парнесем паракан пур иккен.
Хветĕр. Тося, Тосенька, ан шавла-ха, арăм пек пул.
Тося. Акă сан çамрăк арăму! Эсĕ, хĕрĕм, парнӳсене пуçтар, хулăм укçи вырăнне пултăр, сан çапах качча каймалла.
Зина. Итле эс, инке, хĕр чысне таптасшăн.
Хветĕр. Тося, Тося, чунăм, арăм, ан петер, эпир çапах вунçичĕ çул пĕрле пурăннă, ача-пăча! (Тося тухса каять.) Ан кай-ха, каçар. Каçар, тек нихçан та ют арăмсем патне чупмастăп, килтен те тухмастăп. (Маниловăна) Ух, сана! Тăмана!
Манилова. Тăмана! Фх, базăри йĕке хӳре!
Хветĕр. Пыр-ха базăна, кăтартап сана йĕке хӳре! (Шăл витĕр.) Спекулянт!
Манилова. Эс ху спекулянт! Жулик! Базăра мар сан вырăн, тĕрмере!
Хветер. Унта сан валли те вырăн тупăнĕ-ха. (Кайма тăрать, Зинăна.) Пар парнесене каялла.
Зина. Мĕнле парне?
Хветĕр. Туфли, пан-бархат.
Зина. Мĕн эсир, ухмаха ернĕ-им? Нимĕнле парне те илмен эп сиртен.
Хветĕр. Мĕнле? (Маниловăна.) Манилова гражданка, ăçта хунă вара эсир ман парнесене?
Манилова (сунтăхран япаласем кăларса Хветĕр еннелле перет). Ме, ил хăвăн парнӳсене, вăрланă япалусене!
Хветĕр. Эпир санпа тĕл пулăпăр-ха.
Манилова. Сутра-и?
Микулай (Хветĕре). Тĕрмере-и? Акă мĕнле герой эсĕ, Дон Жуан!
Хветĕр. Дон Жуан мар, Федор Федорч! (Тухса каять.)
Зина. Дон Жуан мĕнне те пĕлмест вăл.
Манилова (алăка уçса Хветĕр кайнă еннелле сурать). Тьфу!
Микулай. Ăçта лекнĕ эсĕ, Зина? Ытла та таса мар чунлă çынсем кунта.
Зина (чăматанне илсе, япаласене пуçтарать). Кунта эпĕ тек пĕр минут та юлмастăп.
Микулай. Тĕрĕс, Зина! Каятпăр яла, эпĕ сана качча илетĕп.
Зина. Эпĕ санпа пымастăп, эсĕ мана шанмастăн, парнӳсене те ил каялла!
Микулай. Шанатăп, анчах кунта хăвармастăп.
Зина. Институт пĕтермесĕр шутламастăп та качча кайма.
Микулай. Пĕтер, институтне те пĕтер, мана та пĕтер.
Манилова. Ай, ытла та чăтăмсăр. Тата кĕвеçекен каччă эсĕ.
Микулай. Кайрăмăр кунтан, Зина.
Зина. Кайрăмăр, яла мар, общежитине.
Ч а р ш а в